همه چیز در مورد «توافق موقت»
سرویس سیاسی/ وین، پایتخت اتریش به رغم یخ‌بندان و سرمای شدید هوا، این روزها شاهد مذاکرات داغ رفع تحریم‌هاست و شاید بار دیگر آبستن تحولی مهم در عرصه بین‌المللی باشد.
بیست و نه روز از آغاز دور هشتم مذاکرات می‌گذرد و تردد هیات‌ها به دو هتل کوبورگ و ماریوت ادامه دارد. هتل کوبورگ میزبان جلسات هیات‌های برجامی است و در ماریوت هم مذاکرات گروه ۱+۴ با آمریکا جریان دارد.
این دو هتل به دلیل قرار گرفتن مقابل پارک شهر وین موسوم به اشتود پارک و نزدیکی به کلیسای قدیمی اشتفان در یکی از پررفت و آمدترین خیابان‌های شهر قرار گرفته‌اند؛ هرچند این روزها به دلیل تدابیر ویژه امنیتی در اطراف دو هتل، جمعیت زیادی به خود نمی‌بیند، اما نیروهای پلیس و خبرنگارانی که با کارت‌های مخصوص در اطراف دو هتل برای تهیه خبر و عکس در گردش هستند، نظر معدود رهگذران به خود جلب کرده‌اند. عابران پیاده در اولین مواجه با خبرنگاران از توافق احتمالی می‌پرسند و با جوابی نظیر ” ما امیدواریم” مواجه می‌شوند.
بازار خبرها در چادر خبرنگاران هم که مقابل هتل کوبورگ و در مجاورت هتل ماریوت قرار دارد این روزها کساد است و تعداد کمی از نمایندگان رسانه‌ها در این مکان حضور دارند. علی رغم حضور خبرنگاران اتریشی در محل مذاکرات، رسانه‌های این کشور خبر خاصی درباره روند گفت‌وگوها منتشر نکرده‌اند. با این حال از پیام‌های توئیتری خبرنگاران فعال در شبکه‌های اجتماعی می‌توان دریافت که آن‌ها تحولات را از راه دور زیر نظر دارند تا در صورت حصول توافق احتمالی در محل حاضر شوند.
در سکوت خبری وین، بازار شایعات در چادر خبرنگاران اما هر از گاهی گرم می شود؛ از شایعات دیدار مستقیم هیات ایرانی و آمریکایی تا حضور دیپلمات‌های عالی‌رتبه‌ای در وین که به تعبیر یکی از خبرنگاران می‌تواند نقش تعیین کننده در روند مذاکرات ایفا کند. اما قریب به اتفاق نمایندگان رسانه‌ها بر این باورند که به رغم سکوت حاکم، تحولات مهمی شاید در راه است.
بعد از توافق اصولی کشورها درباره مبانی متن پیش‌نویس، کارشناسان این روزها سرگرم تبدیل ایده ها به کلمات و جلمات هستند. کاری که به گفته یک منبع آگاه اروپایی، زمان بر و طاقت فرسا؛ اما برای رسیدن به توافق نهایی ضروری است.
طرف ها اذعان دارند که موارد اختلافی تا حدی کم شده اما مسائل کلیدی درباره تضمین و نحوه راستی آزمایی رفع تحریم‌ها که از اصلی‌ترین مطالبات ایران در مذاکرات بشمار می‌رود. همچنان باقیمانده و این مساله به تصمیمات سیاسی واشنگتن در این زمینه بستگی دارد.
هنوز پنجره ای برای بازگشت به برجام وجود دارد
در واقع مذاکرات به گردنه سخت تصمیمات سیاسی طرف‌های غربی رسیده است و آن‌ها برای فرار به جلو، به تعیین ضرب‌الاجل‌های ساختگی و هراس از پیشرفت در برنامه صلح آمیز اتمی ایران متوسل شده‌اند.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا که در ژنو به سر می برد، اظهار داشت هنوز پنجره ای برای بازگشت به برجام وجود دارد.
وزیر خارجه آمریکا روز جمعه به وقت محلی در ژنو سوئیس پس از دیدار با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در جمع خبرنگاران افزود که وزیر امور خارجه روسیه و من این فرصت را داشتیم درباره ایران گفت و گو کنیم، نمونه‌ای از این که چگونه آمریکا و روسیه می‌توانند با یکدیگر در مورد مسائل امنیتی مورد نگرانی مشترک همکاری کنند.
بلینکن ادامه داد گفت و گوها با ایران درباره بازگشت متقابل به پایبندی کامل به برجام به لحظه تعیین کننده ای رسیده است.
وی درعین حال در راستای بکارگیری تاکتیک ضرب الاجل برای فشار وارد کردن به ایران در مذاکرات ادعا کرد اگر در چند هفته آینده توافقی حاصل نشود، پیشرفت‌های هسته‌ای ایران بازگشت به توافق سال ۲۰۱۵ را غیرممکن می‌کند.
وزیر خارجه دولت بایدن روز پنجشنبه نیز در نشست خبری مشترک با وزیر خارجه آلمان برغم ادعاها اظهار داشت ارزیابی شخصی من پس از گفت و گو با همه همکارانم این است که بازگشت به پایبندی مشترک به برجام همچنان ممکن است.
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا که به آلمان سفر کرده است، روز پنجشنبه به وقت محلی در نشست خبری مشترک با آنالنا بائربوک وزیر امور خارجه آلمان گفت که همراه انگلیس، فرانسه ، آلمان و جوسپ بورل نماینده اتحادیه اروپا درباره مذاکرات جاری با ایران و بازگشت مشترک به اجرای کامل برجام گفت وگو کردیم.
این مقام ارشد دولت بایدن با بکارگیری تاکتیک ضرب الاجل برای فشار بر تیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات وین ادعا کرد: ما در زمان حساس و تعیین کننده ای هستیم، می توانیم این مذاکرات را به یک نتیجه موفق برسانیم و به نگرانی های اصلی همه طرف ها رسیدگی کنیم اما زمان رو به اتمام است. این اظهارات بدین معناست که آمریکا برای قطعنامه های فصل هفتمی شورای امنیت و منشور سازمان ملل متحد که سرآمد همه معاهدات بین المللی بشمار می‌رود، اهمیتی قائل نیست و به همین خاطر جمهوری اسلامی به وعده‌های مطرح شده در مذاکرات اعتماد ندارد.
به این ترتیب می‌توان اینگونه ادعا کرد که توافق نهایی در گرو یک جو اراده از سوی طرف آمریکایی است تا با تصمیم‌گیری درباره مسائل باقیمانده و رفع تحریم ها، مسیر دست یابی به توافق قابل اتکا و پایدار را هموار کند.
عنصر زمان نباید عامل تعیین کننده‌ای در نتیجه مذاکرات وین باشد
اما مذاکره کننده ارشد روسیه از اصرار طرف‌های غربی برای نهایی کردن مذاکرات وین که با محور رفع تحریم‌ها جریان دارد انتقاد و تصریح کرد که روسیه مخالف ضرب‌الاجل‌های ساختگی است.
میخائیل اولیانوف روز جمعه در توئیتی نوشت که نمایندگان گروه ۱+۴ و ایالات متحده آمریکا در غیاب ایران امروز برای ارزیابی آخرین وضعیت مذاکرات ملاقات کردند.
وی با بیان اینکه «همکاران غربی، همانطور که علناً این کار را انجام می دهند، بر لزوم نهایی کردن مذاکرات در اسرع وقت تأکید کردند» خاطر نشان کرد: روسیه در این حس فوریت شریک است اما مخالف ضرب الاجل های مصنوعی است.
همچنین مذاکره کننده ارشد روسیه اظهار داشت که هرچند عنصر زمان در مذاکرات وین حائز اهمیت است اما نباید عامل تعیین کننده‌ای در نتیجه گفت وگوها باشد.
اولیانوف با انتشار پیامی دیگر در توئیتر تصریح کرد که زمان‌بندی به شرکت کنندگان در گفتگوهای وین بستگی دارد. وی با بیان اینکه زمان عنصر مهمی است افزود: اما این مساله نباید عامل اصلی تعیین کننده نتیجه مذاکرات در مورد آینده برجام باشد. این دیپلمات روس خاطر نشان کرد: در صورت لزوم، مذاکره کنندگان باید کار خود را تسریع کنند.
او این مطلب را در پاسخ به توئیت خبرنگار وال استریت ژورنال مطرح کرد که به نقل از یک مقام ارشد اروپایی نوشته بود؛ این نگرانی وجود دارد که به دلیل کند بودن روند مذاکرات و زمان بندی نتوان به توافق خوب رسید.
امروز هم یک رسانه خارجی در گزارشی ادعایی به نقل از چند مقام آمریکایی عنوان کرد که مسکو، با اطلاع آمریکا، به ایران پیشنهاد داده که با توافق موقت هسته‌ای، در برابر اعمال برخی محدودیت‌های هسته‌ای، از لغو پاره‌ای از تحریم‌ها بهره‌مند شود.
با این حال یک منبع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران این گزارش را رد و تصریح کرد: توافق موقت هیچ وقت در دستور کار ایران نبوده و ایران فقط یک توافق قابل اتکا و پایدار را می‌پذیرد.
فضاسازی رسانه‌های غربی درباره مذاکرات وین در حالی دوباره داغ شده که مذاکرات به گردنه تصمیم‌گیری‌های سخت سیاسی رسیده و طرف‌های غربی باید با گام‌های معنادار و اقدام محور، مسیر دستیابی به توافق نهایی و پایدار را هموار کنند.
دور هشتم مذاکرات رفع تحریم‌ها از ششم دی ۱۴۰۰ آغاز شده و مذاکره‌کنندگان این روزها سرگرم تبدیل ایده‌هایی که دور قبل مورد توافق اصولی قرار گرفت، به کلمات و جملات هستند.
راستی آزمایی لغو تحریم‌ها و ارائه تضمین‌هایی که ایران بر آن تاکید دارد، دو موضوع مهم در روند مذاکرات وین است. گفت‌وگوها به اذعان هیات‌های مذاکره کننده پیشرفت‌هایی کرده اما رسیدن به یک توافق خوب به تصمیمات خاص سیاسی واشنگتن درباره مسائل باقیمانده و رفع تحریم‌ها، بستگی دارد.