دانش آموزان خراسان شمالی گرفتار گرداب فضای مجازی
استفاده از فضای مجازی برای آموزش دیگر جای خود را باز کرده است و به راحتی قابل حذف شدن نیست، اما هر چه می‌گذرد ابعاد بیشتری از آسیب‌های آن به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم خود را نشان می‌دهد.
هر چند که در شرایط موجود با وجود کرونا نظام آموزشی در دنیا ناگزیر به استفاده از بستر فضای مجازی برای تحصیل دانش آموزان شده است، اما در فضایی که زیرساخت‌های آموزش مجازی برای دانش آموزان فراهم نشده است و آسیب‌های مختلفی به لحاظ تربیتی و علمی دانش آموزان را تهدید می‌کند، خانواده‌ای که تا پیش از این نسبت به استفاده فرزندان از موبایل و فضای مجازی دغدغه داشت حالا خودشان برای فرزندان به دنبال تهیه تلفن همراه و اینترنت است و یا باید برای فرزندش موبایل شخصی تهیه کند و یا اینکه موبایل خود را ساعت‌ها در اختیارش قرار دهد تا در کلاس مجازی حضور داشته باشد.
اگرچه فضای شاد یک فضای سالم است، اما تمام کلاس‌های درس در این پلتفرم برگزار نمی‌شود و زمانی که دانش آموزان موبایل به دست می‌شوند به جز محیط شاد ممکن است در محیط‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیگری نیز حضور یابند؛ شبکه‌های اجتماعی که گاه از محتوای مناسبی برای آن‌ها برخوردار نیست.
هرچند که مدارس در سال تحصیلی جدید به طور کامل بازگشایی شد اما هنوز از شبکه شاد و فضای مجازی برای آموزش استفاده می شود، ولی آسیبی را که فضای مجازی و آموزش‌های آن روی دانش آموزان گذاشته است و مشکلاتی را که با خود به همراه آورد را تا مدت‌های طولانی نمی‌توان بهبود بخشید؛ حالا دیگر ذهن همیشه کنجکاو دانش آموزان با بستری آشنایی پیدا کرده است که شاید دیگر به سادگی نتواند آن را کنار گذاشت، اما در کنار همه این مشکلات تنها با ارائه چند راهکار و راه حل ساده از سوی مسئولان آموزش و پرورش می‌توان از فضای مجازی به عنوان یک بستر مناسب برای عدم قطع آموزش دانش آموزان استفاده کرد.
استفاده از فضای مجازی دانش آموزان خراسان شمالی را گوشه گیرتر کرد
عباس سرایدار رئیس اداره تربیتی مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی در گفت و گو با ایسنا، گفت: تا قبل از شیوع ویروس کرونا، مهمترین آسیب اجتماعی که دانش آموزان خراسان شمالی را تهدید می کند خشونت بوده و آسیب های فضای مجازی در جایگاه دوم قرار داشت.
وی افزود: اما از زمان شیوع ویروس کرونا تاکنون، وضعیت تغییر پیدا کرد و خشونت در جایگاه چهارم و یا پنجم جدول قرار گرفت اما آسیب های اجتماعی فضای مجازی در میان دانش آموزان این استان صدرنشین شد.
وی ادامه داد: استفاده دانش آموزان از فضای مجازی، در حال حاضر تبعاتی همچون گوشه نشینی و گوشه گیری را برای این افراد به همراه داشته است.
سرایدار اظهارکرد: هم اکنون تاثیر فضای مجازی بر روی دانش آموزان به این شکل است که فرد در جمع قرار دارد اما در گوشه است و البته این مشکل در میان بسیاری از والدین نیز مشاهده می شود.
وی تصربح کرد: ایجاد اعتماد به نفس کاذب و یا از بین رفتن اعتماد به نفس یکی دیگر از تبعات منفی استفاده از فضای مجازی در دانش آموزان این استان بوده است.
وی توضیح داد: ممکن است دانش آموز با ارسال یک پست در اینستاگرام چندین هزار لایک دریافت کند و به همین دلیل دچار اعتماد به نفس کاذب شود و یا ممکن است برعکس این قضیه نیز اتفاق افتد که سبب کاهش عزت نفس می شود؛ غافل از اینکه تمامی این اتفاقات در یک فضای مجازی در حال انجام است و ممکن است واقعی نباشد.
سرایدار با اشاره به اینکه دانش آموزان در سنی قرار دارند که از قدرت تحلیل کافی نیز برخوردار نیستند، تصریح کرد: زمانیکه شناخت کافی از یک موضوع مانند فضای مجازی وجود نداشته باشد مشکلات بعد از آن نیز به وجود خواهد آمد.
وی خاطرنشان کرد: کاهش عزت نفس در دانش آموز به علت استفاده نادرست از فضای مجازی آسیب های دیگری مانند از دست دادن قدرت نه گفتن را در آن ها به وجود می آورد که همین امر آن ها را در ورطه آسیب های دیگری همچون اعتیاد و … وارد می کند.
وی تاکیدکرد: بنابراین در حال حاضر مهمترین راهکار برای حل مشکل گوشه گیری دانش آموزان که ناشی از استفاده فضای مجازی بوده، حضور آن ها در مدارس بوده است.
این مقام مسئول با بیان اینکه میزان اعتیاد در جمعیت دانش آموزی این استان نسبت به میانگین کشوری بسیار پایین است، گفت: اما استفاده نادرست از فضای مجازی زمینه در معرض قرار گرفتن دانش آموزان را در مقابل این آسیب فراهم می کند.
لزوم اعمال قانون و محدودیت در استفاده دانش آموزان از فضای مجازی
دکتر علیرضا زارعی مشاورر کلینیک اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه آسیب های ناشی از فضای مجازی اولین آسیبی است که در حال حاضر دانش آموزان این استان را تهدید می کند، بیان کرد: یکی از مهمترین عللی که سبب شده تا دانش آموزان دچار آسیب های اجتماعی ناشی از فضای مجازی شوند این است که والدین نمی توانند به درستی آن را کنترل و مدیریت کنند.
وی افزود: در واقع والدین با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کامل مدارس و یا نیمه تعطیل بودن آن و آموزش از طریق مجازی مجبور شدند تا تلفن همراه را برای فرزنئان خود خریداری کنند و یا اینکه تلفن خود را در اختیار آن ها قرار دهند اما اعمال قانون و محدودیت در استفاده فرزندان از گوشی تلفن همراه و تبلت برای جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی ضروری است.
وی ادامه داد: اصولا فضای مجازی و اینترنت مثل شمشیر دو لبه است، در مواقعی آسیب‌هایی دارد و در مواقعی باعث پیشرفت می‌شود.
دکتر زارعی گفت: سوءاستفاده‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، جنسی، الگوبرداری اشتباه خانواده‌ها مخصوصا فرزندان که از فضای مجازی بسیار تاثیرپذیر هستند، رفتارهای غیراخلاقی خشونت‌آمیز، آسیب‌های جسمی مثل چشم‌درد و گردن درد، آسیب‌های روانی مثل کاهش تمرکز و تیک‌های عصبی از جمله اثرات و خطرات فضای مجازی است.
وی با تاکید بر آگاهی خانواده‌ها از خطرات و آمار آسیب‌های اجتماعی ناشی از فضای مجازی، تصریح کرد: باید در این مورد کمی نگرانی به خانواده‌ها تجویز کنیم، زیرا این نگرانی به خانواده ها کمک می کند به فکر باشند، به دنبال اطلاعات و آگاهی بروند و برای بچه ها مدیریت بهتری داشته باشند.
وی افزود: از سوی دیگر باید وجود این وسایل در زندگی را بپذیریم، زیرا در فضای کنونی جامعه، نمی توانیم مانع دسترسی فرزندانمان به گوشی و تبلت شویم؛ مخصوصا در شرایط شیوع ویروس کرونا که مجبور هستیم از اینترنت و گوشی استفاده کنیم تا به تحصیل فرزندانمان لطمه نخورد.
دکتر زراعی تاکید کرد: خانواده ها باید آموزش ببینید تا بتوانند آموزش بدهند و استفاده فرزندانشان از فضای مجازی را کنترل و مدیریت کنند.
وی تصریح کرد: مثلا باید در زمان های خاص مثل زمانی که فرزندان خطایی می کنند، برخورد مناسب داشته باشیم، زیرا اگر محکم و چکشی برخورد کنیم، فرزندان برای دفعات بعد پنهان‌کاری خواهند کرد، ولی اگر غیرمستقیم برخورد کنیم و واکنش صحیح داشته باشیم، می توانیم مامن و پناهگاه فرزندان در مشکلات باشیم.
وی با تاکید بر اینکه قانون و محدودیت خاصی در استفاده از فضای مجازی برای فرزندان در نظر بگیریم، گفت: باید آگاه باشیم فرزندانمان چه زمان‌هایی کلاس آنلاین دارند و از فضای مجازی استفاده کنند تا طبق برنامه‌ریزی به آن‌ها اجازه دهیم چند ساعت از گوشی و یا تبلت استفاده کنند.
مشاورر کلینیک اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی افزود: علاوه بر ساعتی که برای درس فرزندان اختصاص می دهیم، باید زمان کوتاهی را نیز به سرگرمی بچه ها با این وسایل اختصاص دهیم تا عشق و توجه خود را به فرزندانمان ثابت کنیم.
وی اضافه کرد: زمانی که کودکان از گوشی و یا تبلت استفاده می‌کنند، باید در محیط های مشترک با دیگر اعضای خانواده باشند و اجازه ندهیم در اتاق‌های خلوت از این وسایل استفاده کنند تا بتوانیم نظارت‌های کافی اعمال کنیم.
وی گفت: برخی خانواده‌ها که بنا به دلایلی از جمله اشتغال نمی‌توانند بر فرزندانشان نظارت کافی داشته باشند، باید از راهکارهایی مانند سیم‌کارت دانش‌آموزی که فیلترهای لازم را دارد و یا نرم‌افزارهای امنیتی دو نسخه‌ای که یک نسخه روی گوشی والدین و نسخه دیگر روی گوشی فرزندان نصب می شود، استفاده کنند.
استفاده نادرست تعدادی از دانش آموزان از فضای مجازی در سایه نبود سواد رسانه ای
مجید پور خیاط استاد رشته مدیریت فرهنگی دانشگاه علمی کاربردی جهاد دانشگاهی خراسان شمالی همچنین در گفت و گو با ایسنا، تاکیدکرد: به منظور جلوگیری از بروز آسیب های اجتماعی فضای مجازی بر روی دانش آموزان باید مدیریت هوشمند صورت گیرد.
وی با تصریح بر اینکه متاسفانه یکی از مهمترین مشکلات و دلایلی که موجب می شود تا دانش آموزان تحت تاثیر آسیب های فضای مجازی قرار گیرند، نبود سواد رسانه های در والدین است، افزود: سواد رسانه ای بسیاری از والدین دانش آموزان در ارتباط با مباحث فنی فضای مجازی بسیار پایین است، هنوز بسیاری از پدر و مادرها نمی دانند منظور از لایک کردن چیست و …. و در فضای نبود این سواد هم اکنون تعداد زیادی از دانش آموزان پادشاهی می کنند.
وی تاکیدکرد: والدین باید سواد خود را در ارتباط با ابعاد فنی فضای مجازی بالا ببرند و از سوی دیگر با رسانه های مختلف آشنا شوند تا بتوانند برای فرزندان خود محدودیت های لازم را ایجاد کنند.
پور خیاط دانشجوی دکترای رشته علوم ارتباطات اجتماعی با اشاره به اینکه در حال حاضر فضای مجازی با فضای واقعی ادغام شده، یعنی مرزها برداشته شده است، ادامه داد: در گذشته با مشکل فرار از منزل بچه ها مواجه بودیم اما هم اکنون وضعیت فرق کرده و بچه ها در خانه هستند اما انگار نیستند و حضور ندارند.
وی افزود: عدم وجود سواد رسانه ای در والدین موجب شده تا تعدادی از دانش آموزان بسیاری از کارهای خود را در فضای مجازی پنهان کنند.
وی در ادامه با بیان اینکه سبک زندگی بچه های دهه ۸۰ و ۹۰ با گذشته فرق کرده است، تصریح کرد: والدین باید خود را با سبک زندگی بچه های خود مطابقت بدهند و چاره ای جزء این کار هم ندارند؛ بچه های نسل دهه ۸۰ و ۹۰ بچه های نسل اینترنت هستند و اگر پدر و مادر خود را با آن ها وفق دهند بسیاری از مشکلات حل می شود.
وی توضیح داد: بچه های نسل اینترنت به دلیل اینکه در فضای مجازی در حال چت کردن هستند افرادی تعاملی هستند، بنابراین تعامل والدین با آن ها، دادن حق انتخاب و مشارکت نیز می توانند آن ها را از آسیب ها دور نگه دارد.
پورخیاط خاطرنشان کرد: از آنجاییکه سبک زندگی تغییر پیدا کرده دانش آموزان دوست دارند فردگرا و خودمحور باشند بنابراین پدر و مادر نمی تواند بگوید من حرف اول را می زنم.