جامعه توانمندی‌های نابینایان را نمی‌بیند
اعظم عباسپور
لحظه‌ای چشمانم را می‌بندم، دنیایی را تصور می‌کنم که در تاریکی محض خلاصه شده است و روزهایی را که آغشته به اندوه است، هنوز چشم‌هایم را باز نکرده‌ام، تصورمی‌کنم نتوانم هر روز روشنایی صبح و تاریکی شب را ببینم، حتی چهره و خنده‌های اطرافیانم را که خیلی دوست‌شان دارم هم نبینم … چشم هایم را سریع باز می‌کنم، چقدر این چند دقیقه سخت بود، چقدر در برهوت بی پایانی گرفتاری وقتی چشمانت همه جا را تاریک می‌بیند.
البته هزاران انسان هستند که با چشم‌های باز و بینا زیبائیها و رنگ‌ها و مهربانی را نمی‌بیینند چشم ظاهر مهم نیست مهم چشم دل است که به روی همه زیبائیها و قشنگی‌ها باز شود و نابینایان جزو همان گروه هستند که باچشم دل دنیا و زیبائیها را می‌بینند…
رفتار با نابینایان در جامعه، می‌تواند در سرنوشت آنها و حالات روحی و روانی‌شان تأثیرات متفاوتی داشته باشد، برای رفتار و تعامل با نابینایان، باید از یک سری نکات غافل نبود از جمله اینکه واقع بین باشیم و آنها را متوجه کنیم که رفتار ما با آنها با دیگران هیچ گونه تفاوتی ندارند و باید آن ها را هم با نام صدا بزنیم و وقتی به آنها نزدیک می‌شویم، به نحوی آنها را از حضور خود آگاه کنیم و اگر احتمال می‌دهیم ما را نشناسد، بهتر است خود را دقیق به آنها معرفی کنیم و از کمک‌هایی که به استقلال و خودکفایی آن ها لطمه می‌زند، جدا پرهیز کنیم.
زینب دختری ۱۷ ساله و محصل است، مادرش می‌گوید: وقتی باردار بود، بر اثر ضربه‌‌ای که به شکمش وارد می‌شود زینب دچار نابینایی مادرزادی می‌شود و بعد از بدنیا آمدن چشمهایش همه چیز را تاریک و سیاه می‌بیند. کنار زینب می‌نشینم و با او هم‌صحبت می‌شوم.
زینب دختر شادی نیست اما هوش سرشاری دارد به‌طوری که تا اسم یک شی یا فیلم یا دانشمند، رشته تحصیلی یا هر چیزی را می‌برم یک ساعت درباره آن موضوع صحبت می‌کند و با توجه به سن پایینش تحلیل‌های زیبا و بالاتر از سطح سنی‌اش ارائه می‌دهد، که واقعا انسان را متعجب می‌کند…
از زینب در باره مهمترین مشکلش در زندگی روزانه می‌پرسم و زینب با همان لحن فیلسوفانه‌اش می‌گوید: بخشی از جامعه ما را نابینایان تشکیل می‌دهند که بیشتر آنها توانمندی‌های بالایی دارن پس بهتره با بهسازی های لازم حقوقشونو رعایت کنیم.
ایجاد خط بریل در پیاده روها ، احداث رمپ ، سرپوشیده کردن کانال‌ها در معابر مرکزی که عبور مرور در آنها بالاست همه این ها تحول بزرگیست که نابینایان میتوانند مسیر خودشان را پیدا کنند.
زینب ادامه می دهد: ما نابینایان مشکلاتی که برای استفاده از این مسیر رو داریم، افراد عادی هستنند که به دلیل عدم آگاهی اجازه استفاده درست از این خط ویژه را به نابینایان نمی‌دهند، بدون توجه به موقعیت از این مسیر عبور کرده ، ترس و اضطراب به این افراد منتقل می‌شود…
زینب می‌گوید: آیا بهتر نیست جهت این خطوط با سد معبرها قطع نشود!
آیا بهتر نیست این خطوط آنها را به جاهای مهم هدایت کند ! چطور تشخیص بدهد که به مقصد رسیده است!؟ بهتر نیست شناسه‌ای ایجاد کنیم که دسترسی آنها راحت‌تر شود؟
زینب می‌گوید: یه مثال جالب، عابر بانک‌های ما بریل هستند ولی یه نابینا چطور جهت خودش را به سمت آنها پیدا کند! و خیلی موارد دیگر که وقتی عمیق به آنها فکر کنم، گویی چیزی برای رد گم کنی می بینم…
مهمترین مشکل نابینایان اشتغال است
حدود ۲۰۳ هزار نفر از افراد دارای معلولیت بینایی تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند که این میزان حدود ۱۳ درصد کل معلولان این سازمان را شامل می‌شود؛ در این میان آمارها از وضعیت تحصیل نابینایان نشان می‌دهد که این گروه از تحصیل‌کرده‌ترین گروه معلولان هستند، اما اظهارات انجمن‌های فعال نابینایان حاکی است در حال حاضر یکی از مهمترین مشکلات جامعه نابینایان اشتغال بوده و متاسفانه سیاست‌گذاری، طرح یا برنامه‌ای جدی برای ارتقاء سطح اشتغال این افراد در کشور وجود ندارد.
نابینایان جزو گروه هایی از افراد تلقی می‌شوند که بیشترین مشکل در زمینه اشتغال را دارند و یکی از بزرگترین چالش هایی که این مقوله را سخت می‌کند، نگاه و برداشت های اشتباه نسبت به توانایی های نابینایان است. عدم سیاست‌گذاری در جهت حمایت‌های شغلی از نابینایان نیز از جمله این مشکلات در زمینه اشتغال به شمار می رود. اختصاص سهمیه سه درصد استخدامی در بخش‌های دولتی برای معلولان بزرگترین گامی بود که از ۱۳۸۳خورشیدی در قانون حمایت از حقوق معلولان برداشته شد.
سازمان فنی حرفه ای باید در زمینه اشتغال، تدریس و آموزش رشته ها و مهارت هایی که این افراد علاقه دارند و قابل آموزش است، برنامه ریزی کند و کلاس های آموزشی تشکیل دهد اما این مهم هم در فنی و حرفه ای تاکنون اجرا نشده و ظاهراً هم قرار نیست که اجرایی شود. تا زمانی که نابینایان در زمینه اشتغال با مشکل مواجه هستند به طور طبیعی رفع مشکلات در بحث مسکن از عهده آنها بر نمی‌آید.
بیش از 15 هزار نابینا تحت پوشش بهزیستی خراسان رضوی هستند
مدیر كل بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: علت اصلی بیكاری و عدم اشتغال نابینایان، دسترس‌ناپذیری امكانات زندگی اجتماعی و زمینه‌های اشتغال است.
مسعود فیروزی می‌افزاید: بیش از 15 هزار نابینا تحت پوشش بهزیستی خراسان رضوی هستند كه از این تعداد اكثریت مطلق‌شان معضل اشتغال دارند.
فیروزی با یادآوری اینكه اشتغال، یكی از مهمترین گرفتاری‌های نابینایان است ادامه می‌دهد: مشاغلی كه توسط نابینایان می‌تواند تصدی گری شود توسط كارشناسان بهزیستی احصا شده و مدیران بخش‌های دولتی و خصوصی، اگر در این مشاغل می‌خواهند نیروی انسانی بكار بگیرند باید ظرفیت‌های نابینایان را هم مد نظر قرار دهند.
وی با تأكید بر اینكه میانگین سطح تحصیلات در بین نابینایان در خراسان رضوی، میانگین قابل قبولی است، می‌گوید: اگر چه معتقدیم تحصیلات دانشگاهی باید شامل حال همه‌ی افراد دارای معلولیت از جمله نابینایان شود اما همچنین اعتقاد داریم كه تنها تحصیلات دانشگاهی، راه‌گشای زندگی و استقلال این عزیزان نیست.
او ادامه می‌دهد: همین امروز تعداد قابل توجهی فارغ التحصیل مقاطع دكترا و كارشناسی ارشد در بین نابینایان استان داریم اما اشتغال این افراد به خاطر بی‌توجهی مدیران اجرایی، عدم اعتماد اجتماعی كارآفرینان در بخش‌های مختلف، نبود فرهنگ كار اجتماعی در بین گروهی از نابینایان و فراهم نبودن زمینه‌های اشتغال آنها در محیط‌های كاری، با مانع روبرو است.
فیروزی می‌گوید: برای اشتغال نابینایان، تنها بكارگیری این عزیزان در محیط كار، كافی نیست بلكه باید زمینه‌ها، شرایط و محیط كار برای نابینایان مساعد شود.
وی با اشاره به خدمات بهزیستی استان در زمینه اشتغال نابینایان تصریح می‌کند: بهزیستی خراسان رضوی در سال 99 به 350 خانواده‌ی مددجویی كه یك عضو نابینا داشته‌اند وام اشتغال داده است.
فیروزی می افزاید: این تسهیلات در رشته‌های مختلف شغلی و رسته‌های گوناگون فعالیت اقتصادی در شهر و روستا فرصت‌های استقلال برای مددجو و خانواده‌اش ایجاد كرده‌اند.
وی اضافه می‌کند: تسهیلات اشتغالی امسال در 9 ماه گذشته برای این گروه از مددجویان شامل حال 330 خانواده شده كه انشاءا.. تا پایان سال نزدیك به 500 نفر را پوشش خواهیم داد.
وی ضمن اشاره به مشاغل كارفرمایی در بخش دولت برای نابینایان تأكید می‌کند: مدیران بخش‌های دولتی توجه داشته باشند كه مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری محیط‌های زندگی و كار برای نابینایان و سایر افراد دارای معلولیت، یك لطف و امتیاز نیست بلكه وظیفه و تكلیف قانون است.
مدیر كل بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: هر چند آمار دقیق نابینایان و كم‌بینایان بیكار در دست ما نیست اما بر اساس تخمین و برآورد ما كه از بررسی جامعه‌ی هدف خودمان بدست آمده، اطلاع داریم كه بیش از 80 درصد این گروه، بیكار هستند و یا اشتغال موقتی و غیر مؤثر دارند.
وی با اشاره به اهمیت خط بریل در بالا بردن سطح سواد و دانش نابینایان تصریح می‌کند: امكانات بریل باید در تمام كتابخانه‌ها و مدارس فراهم شود و همچنین كتابخانه‌های روستایی و كتابخانه‌های محلی نیز باید برای نابینایان قابل استفاده باشد تا نابینا در كمترین زمان و با طی كمترین مسیر بتواند به منابع بریل دسترسی داشته باشد.
وی خاطر نشان می‌کند: به عنوان تسهیلگر و مطالبه‌گر حقوق معلولین، با شهرداری مشهد و مدیر كل كتابخانه‌های عمومی استان نشست‌هایی داشته و رایزنی‌هایی انجام داده‌ایم كه امیدواریم نتایج این گفتگوها و تعاملات، در ماه‌های آینده عملیاتی و عینی شود.
++++
سوتیتر(تعداد قابل توجهی فارغ التحصیل مقاطع دكترا و كارشناسی ارشد در بین نابینایان استان داریم اما اشتغال این افراد به خاطر بی‌توجهی مدیران اجرایی، عدم اعتماد اجتماعی كارآفرینان در بخش‌های مختلف، نبود فرهنگ كار اجتماعی در بین گروهی از نابینایان و فراهم نبودن زمینه‌های اشتغال آنها در محیط‌های كاری، با مانع روبرو است