ماجرای سی فیلم مساله دار چیست؟
مریم اصغری
توقیف واژه‌ای آشنا و در عین حال تلخ در عرصه فرهنگ و هنر کشور ما است و سینماگران شاید آشنایی بیشتری با آن داشته و طعم تلخش را بارها چشیده باشند. هرچند توقیف فیلم‌های سینمایی، پدیده‌ای دامنه‌دار و البته نادر در کشورهای مختلف است و برخی فیلم‌ها حتی در آزادترین کشورها نیز از توقیف در امان نمانده‌اند. چراکه سیاست‌های غلط سینمایی و شوراهای کارشناسی فشل و معیوب تنها مختص ایران نیست و همین سیاست‌ها در برخی کشورها نیز باعث شده تا سیر تولید فیلم‌های توقیفی و رفع توقیفی همواره برقرار باشد.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» در سینمای ایران چیزی که کم نداریم، فیلم‌های توقیفی یا همان مجوز اکران نگرفته است. همان فیلم‌هایی که از هفت خوان رستم رد شده‌اند تا شورای صدرو پروانه ساخت به آنها تائیدیه و مجوز ساخت بدهد، اما در نهایت با صرف هزینه کلان و حتی سانسورهای پی در پی هرگز موفق به اکران نشده‌اند.
در این میان اینکه فیلمی رنگ پرده را نبیند و یا از آن پائین کشیده شود، دلیل‌های زیادی می‌تواند داشته باشد. از موضوع فیلمنامه گرفته تا لباس بازیگران و حتی مسائل حاشیه‌ای عوامل جلوی دوربین!
طرح چند پرسش
شایان ذکر است فیلم‌های «گزارش یک جشن» ابراهیم حاتمی‌کیا، «خرس» خسرو معصومی، «رستاخیز» احمدرضا درویش، «صد سال به این سال‌ها» سامان مقدم، «خیابان‌های آرام» کمال تبریزی، «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» عبدالرضا کاهانی، «کاناپه» کیانوش عیاری و نیز «قاتل و وحشی»حمید نعمت الله جزء لیست توقیفی‌ها و از پربحث‌ترین فیلم‌های ممنوع از اکران در سال‌های اخیر هستند.
اما همواره چند سوال به صورت ویژه مطرح است: اگر مجوز ساخت می‌دهید چرا مجوز اکران نمی‌دهید؟ این همه سخت گیری برای جامعه امروزی که هر موبایل همانند یک رسانه و تریبون و … است اصلا لازم است؟ یا اصلا اینکه با یک نگاهی اجمالی می‌توان قریب به اکثر فیلم‌های توقیفی را در اینترنت یافت، بهتر است از اینکه با اعمال اصلاحات به فیلم مجوز اکران دهید؟
وزارت ارشاد باید پای مجوزی که برای فیلم صادر کرده بایستد
بد نیست اشاره کنیم به حوالی سال 98، که طیبه سیاوشی عنایتی نماینده سابق مجلس در یادداشتی با گلایه از وزارت ارشاد نوشت:« نکته مورد غفلت کسانی که از توقیف فیلم‌ها دفاع می‌کنند، برانگیختن استقبال عمومی از فیلم‌های توقیفی در سال‌های اخیر است چراکه با توقیف یک فیلم ده‌ها راه فرار به وجود می‌آید که به توزیع غیر قانونی آن فیلم تسریع بخشد!» او در یادداشت خود تاکید کرد که وزارت ارشاد در ایران باید پای مجوزی که برای فیلم صادر کرده بایستد.
نگرشی جدید در مجوز اکران و نمایش فیلم‌ها ؟!
اوایل آبان ماه سال جاری خبری منتشر شد که با اعلام وزیر ارشاد فیلم‌های توقیف شده بار دیگر در دولت جدید بررسی خواهند شد تا احتمال اکران و نمایش این فیلم‌ها دوباره مطرح شود. محمد مهدی اسماعیلی در پاسخ به این پرسش که «آیا برنامه‌ای برای رفع توقیف فیلم‌های سینمایی دارید؟» گفته بود: «در حوزه سینما بنا بر این است تا حداکثر همراهی با اصحاب سینما داشته باشیم و در این راستا تلاش می‌کنیم. از همکارانم خواسته‌ام با دقت فیلم‌های سینمایی توقیف شده را بررسی کنند که خدای نخواسته حقی از کسی ضایع نشود»
این صحبت‌ها برای اهالی سینما به معنای نگرشی جدید در مجوز اکران و نمایش فیلم‌ها بود و خبر از کمتر شدن ممیزی‌ها می‌داد تا اینکه بیژن نوباوه، یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس که حدود دو هفته از انتصاب او به عنوان عضو شورای پروانه نمایش توسط محمد مهدی اسماعیلی می‌گذرد، برای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خط و نشان کشید که اگر 30 فیلم «مسئله‌دار» را نمایش بدهد، هم خودش را به مجلس فرامی‌خواند و هم در جلسه‌های شورا در سازمان سینمایی شرکت نمی‌کند.
۳۰ فیلم «مسئله‌دار»
بیژن نوباوه بیان کرده بود که «بیش از ۳۰ فیلم مسأله‌دار از کمیته شورای نمایش مجوز نمایش گرفته‌اند که در این فیلم‌ها ارزش‌های اخلاقی، انقلابی و ملی زیر سؤال رفته است. با وجود مخالفت‌هایی صورت گرفته، این فیلم‌ها در کمیته شورای نمایش مجوز گرفته‌اند اما اگر این فیلم‌ها اکران شوند ما وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را به مجلس فرا خواهیم خواند.»
به تماس‌ها و پیام‌های ما جواب نداد
به همین جهت ما در خصوص اعلام لیست این 30 فیلم «مسئله دار» و پیگیری موضوع به سراغ این نماینده مجلس و عضو شورای پروانه نمایش رفتیم و پس از تماس‌ها و پیام‌های مکرر و عدم پاسخگویی، برآن شدیم تا موضوع را از دیگر اعضا شورای پروانه نمایش و شورای پروانه ساخت پیگیری کنیم، اما گویا کسی تمایل به واکنش نداشت.
بنا دارم گفتگویی نداشته باشم
به طور نمونه محمد حسین نیرومند از اعضای شورای صدور پروانه نمایش درخصوص لزوم بازبینی فیلم‌های توقیف شده در سال‌های اخیر در گفتگو با «صبح امروز» گفت: اجازه دهید در این خصوص صحبت نکنم. چراکه بنا دارم گفتگویی نداشته باشم و اگر بخواهم حرفی بزنم آن را خواهم نوشت.
صلاحیت گفتگو ندارم
همچنین پژمان لشگری پور یک عضو دیگر این شورا نیز در گفتگو با «صبح امروز» بیان کرد: من با رای حدود 11درصدی در شورا صلاحیت گفتگو ندارم و در این خصوص مدیر شورای ارزشیابی باید نظر خود را اعلام کنند. به همین جهت گفتگویی انجام نمی‌دهم.
وعده مصاحبه در زمانی دیگر
پس از او به سراغ علیرضا معاف یکی از اعضای شورای صدور پروانه ساخت رفتیم و او نیز وعده مصاحبه در زمان دیگری را داد که البته اگر موفق به گفتگو شویم مشروح آن را اطلاع رسانی می‌کنیم.
بیانیه اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران
بد نیست اشاره‌ای داشته باشیم اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران صحبت‌های نوباوه، نماینده مجلس و عضو شورای پروانه نمایش را به نوعی توقیف فیلم‌ها تلقی کرده و نسبت به آن واکنش نشان داده است.
در بیانیه اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران آمده است: «اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران مراتب تاسف و تاثر خود را از نظرات و جوسازی‌های یک نماینده مجلس اعلام می‌دارد. ما نمایندگان قانونی تهیه‌کنندگان و مالکان سینمای ایران صحبت‌های این نماینده مجلس را دور از انصاف، جوسازی علیه کلیت سینما، مصداق بارز بی‌قانونی، عدم شناخت از سینما و عدم آشنایی با مسائل حقوقی می‌دانیم.
برای ما جای تعجب است که چطور این آقای نماینده بدون تماشای فیلم‌ها اعلام می‌کند ۳۰ فیلم غیرقابل نمایش است. ایشان در چه سیر و سلوکی به این اجتهاد رسیده‌اند که فیلم‌ها را ندیده مجوز توقیف می‌دهند و وزیر را تهدید می‌کنند که این فیلم ها نباید نمایش داده شوند. اگر آقای نماینده مجلس این فیلم‌ها را دیده‌اند. لطفا اسامی ۳۰ فیلمی که به نظرشان غیرقابل نمایش است و به زعم ایشان در آن فیلم‌ها ارزش‌های اخلاقی، انقلابی و ملی ما به زیر سوال رفته را منتشر کنند.
از طرفی اعلام فرمایند چگونه فیلم‌های سینماگران بدون اطلاع سازندگانشان به دست ایشان رسیده و طی چه فرایندی بدون مجوز به تماشای آن نشسته‌اند؟
آیا ایشان می‌دانند که لغو پروانه نمایش صادر شده و توقیف آن چه معنایی دارد؟ آیا از تبعات، خسارات و هزینه‌های لغو پروانه نمایش و توقیف برای حکومت اطلاع دارند؟ آیا نمی‌دانند که لغو پروانه نمایش صادر شده قابل پیگرد قانونی در محاکم قضایی است؟
آقای نماینده مجلس نگاهی به لیست هنرمندانی که در این روزهای سخت کرونا و هنگام تولید آثارشان از میان ما رفتند بیاندازید. چگونه می‌توانید به این راحتی درباره ماحصل زحمات همکاران‌مان در شرایط سخت اقتصادی کشور جوسازی کنید؟
ما از این آقای نماینده مجلس توقع همدلی و رسیدگی به مسائل اقتصادی و معیشتی نداریم، تنها متاسفیم که به عنوان نماینده مجلس به جای حمایت و تشویق فیلمسازان، سینماگران و کارآفرینان به دنبال تهدید و تخریب پیکره نجیب سینمای ایران هستند.
اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران هشدار می‌دهد با هر جریانی که قصد بی‌قانونی و برهم زدن نظم سینمای ایران را داشته باشد شدیدا برخورد می‌کند و بی‌تفاوت نخواهد نشست»
واکنش شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران
همچنین شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران نیز به این موضوع واکنش نشان داد و نوشت: «شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران ضمن اظهار تاسف از بیان غیر تخصصی و بی پشتوانه نماینده محترم مجلس شورای اسلامی که متاسفانه عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز هستند ، درباره ۳۰ فیلم از نظر ایشان مسئله‌دار و غیرقابل نمایش عمومی، اعتراض خود را نسبت به این نوع نگاه یک سویه، ساده انگارانه و توهین آمیز به سینمای ایران ابراز می دارد.
آن نماینده محترم باید بداند که عملکرد بد و غیرکارشناسی و عدم درک درست از جامعه باعث شده که قاطبه رای دهندگان برایشان فرقی نداشته باشد که چه کسی و با کدام نگاه و تلقی غیر تخصصی بر صندلی وکالت آنها در مجلس شورای اسلامی تکیه می‌زند.
بارها و سال‌هاست که ثابت شده این گونه نگاه‌های سلبی و ممیزی‌های فراوان در عرصه هنر و فرهنگ جز راندن مردم به سمت تولیدات خارج از مرزها نتیجه دیگری نداشته است. نماینده‌ایی که رفتار و علایق و خواست اکثریت مردم و بخصوص ویژگی‌های هنر صنعتی چون سینما را نمی‌شناسد و به خود حق می‌دهد از جانب این مردم سخن بگوید و تولیدات اهالی نجیب سینما که حاصل دسترنج تعداد زیادی از هنرمندان این سرزمین است، را با چوب ممیزی و توقیف تهدید کند، قطعا نیاز به بازنگری رابطه خود با جامعه و شناخت‌اش از هنر و فرهنگ دارد.
این نگاه غیر فرهنگی از یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بی گمان جای تردید و بازنگری درمورد نسبت ایشان با هنر و فرهنگ این سرزمین دارد»
توقیف فیلم، یک جنایت فرهنگی است
به عقیده کارشناسان حوزه سینما، هرچند هنر توقیف شدنی نیست، اما بدون شک توقیف یک فیلم، یک جنایت فرهنگی است. در برزخ نگاه داشتن فیلم‌ها و چند سال پشت پرده نگاه داشتن هم همینطور! در پایان این گزارش بد نیست اشاره‌ای داشته باشیم به پست اینستاگرام سارا خوئینی‌ها که چندی پیش با اشاره به نقش خود با عنوان «حاج مریم» در فیلم سینمایی «زم هریز» کاری از علی روئین‌تن که هرگز اکران نشد، نوشت: «سرنوشت غم انگیز فیلم‌هایی که توقیف می‌شوند به دست افرادی است که با سلیقه و میل شخصی‌شان راجع به آثار نظر می‌دهند و شاید هرگز نمی‌دانند که هر فیلمی می‌تواند مخاطب خاص خودش را داشته باشد و معیار ما برای خوب یا بد بودنش نباید تحمیل سلیقه شخصی باشد! شاید نمی‌دانند هنر در هر شاخه‌ای که باشد بدون مرز است و توقیف آن تنها زحمات عده‌ای را نابود می‌کند»