یلدا؛ بلند ترین شب گرانی!
اعظم عباسپور
در شب یلدا در حالی که بسیاری از ما در خانه‌های خود دور هم جمع شده‌ایم و مشغول صحبت و شادی و میوه و آجیل خوردن و فال حافظ گرفتن هستیم، خیلی از مردم این شهر در نداری و حسرت درد می‌کشند. کودکانی هستند که تا نیمه‌های شب دستفروشی می‌کنند و در سرما به خود می‌لرزند. در حالی که نه تنها چیزی برای خوردن ندارند، بلکه باید تمام وقت کار کنند.
کاش عده‌ای حسرت شب یلدا را نخورند
در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی از سوی نهادهای حمایتی و سازمان‌های مردم‌نهاد انجام شده است که اقشار کم‌بضاعت از مناسبت‌های مختلف مثل عید نوروز یا شب یلدا و … جا نمانند و حسرت حال و هوای خوش روزها و شب‌های خاصی مثل عید و اول مهر و شب یلدا را نخورند. بسته‌های یلدایی و مراسم عمومی شب یلدا در بوستان‌ها و مراکز فرهنگی و هنری از جمله فعالیت‌هایی است که برای تزریق حس خوش آخرین شب پاییز به همه اقشار جامعه می تواند توسط ارگان‌ها و گروه‌های مردمی و جهادی انجام شود.
شکلات‌هایی به شکل انار و هندوانه!
امسال هم هنوز شب یلدا از راه نرسیده، خیلی‌ها به فکر غذا، آجیل و میوه …. لباس و زیورآلات، آجیل، غذا و شکلات‌هایی که به شکل انار و هندوانه طراحی و ساخته شده تا لباس و لاک ناخن و آرایش شب یلدا… هستند، البته تنوع و تجمل محصولات شب یلدا آنقدر زیاد است که سرگیجه می‌گیری و کمی تا قسمتی افسرده می‌شوی.
اما همه حاشیه‌های این جشن بزرگ برای این است که ما اصل فلسفه آن را به یاد داشته باشیم و بزرگ‌ترها برای نسل جدید بگویند که چرا یلدا را پاس می‌داریم تا برایشان از امید و نور بگویند. این که حاشیه‌های جشن و بریز و بپاش‌های شب یلدا پر زرق و برق شده را می‌توان از دو زاویه نگاه کرد؛ خوب است چون به‌هرحال نمی‌گذارد شب یلدا فراموش شود و یادآوری است برای این شب و بد است چون می‌تواند اصل را به حاشیه ببرد. قرار است شب یلدا دور هم جمع شویم تا از امید و نور بگوییم و بشنویم و اینکه اگر کنار هم باشیم و حواسمان به یکدیگر باشد، زمستان و سرما را بهتر می‌توانیم پشت‌سر بگذاریم و به بهار برسیم.
تنها پیام شب یلدا
تنها پیام شب یلدا این است که در اوج سختی.ها و سرمای زندگی حواسمان به دور و بر مان باشد، حواسمان به چهره‌های رنجور کارگران روزمزد سر گذرها، تصویر کودکانی محروم بدون کفش و با لباس‌های پاره در شبکه‌های اجتماعی، زنانی جوان که تا کمر در سطل‌های زباله خم شده‌اند تا با غیرت بچه‌های قد و نیم قدشان را بزرگ کنند پیر مردی دستفروش با شلواری مندرس، دانشجوهایی که برای گل‌کاری و نظافت حیاط خانه‌ها التماس می‌کنند.
حواس مان به مردمی که درد می‌کشند باشد
مردم جامعه ما درد می‌کشند، آنقدر درد کشیده‌اند که هیچ حسی ندارند از درمانگر هم خبری نیست.
پدر هایی که نزدیک یلدا که می‌شود زودتر از بقیه شب‌ها به رختخواب می روند تا سفره خالی یلدا و چهره غمگين بچه ها یشان را نبینند
در این شهر بی‌قواره ما تا دلت بخواهد پدرهایی هستند که فکر و خیال، اجاره عقب مانده، یخچال خالی، لباس های دست دوم خریدن برای بچه‌هایشان، قبض‌های پرداخت نشده آب و گاز و برق… روزگارشان را سیاه و پر غم کرده است.
پدرهایی که نزدیک یلدا که می‌شود زودتر از بقیه شب‌ها به رختخواب می روند تا سفره خالی یلدا و چهره غمگين بچه‌هایشان را نبینند.
و چه یلدای طولانی است یلدای فقرا
حسین آقا زباله جمع می‌کند. از شب یلدایشان که سوال می‌کنم می‌گوید: «جک می‌گویی خواهر من. متاسفانه امثال شما و همکلاسی‌های فرزندانم آنقدر به گوش ما شب یلدا خوانده‌اند که باورمان شده خبری هست. البته که من سعی می‌کنم تا ۲ نصفه شب خانه نروم تا شرمنده خواسته‌های فرزندانم که از عهده‌اش بر نمی‌آیم مثل هندوانه و انار و شیرینی… نشوم».
او می‌گوید: «باز بدتر از وضعیت ما، آقا محمد هست که دخترش را تازه عقد کرده، بیچاره از کار افتاده است و فقط یارانه بهزيستي می‌گیرد. شب یلدا قرار است میزبان خانواده و فامیل‌های دامادش است. بیچاره دختر محمد آقا حتما شب یلدا شرمنده خانواده شوهرش خواهد شد».
حسین آقا کنار دیوار روی زمین می‌نشیند و سیگاری روشن می‌کند و ادامه می‌دهد: «اکرم خانم هم ۶۵ سال دارد و شب یلدا عروس و دامادهایش مهمان خانه‌اش هستند، صبح به من می‌گفت باقی مانده حقوق بازنشستگی همسرش فقط کفاف خرید چند کیلو پرتقال و تخمه رو می‌دهد.
اکرم خانم می‌گفت کرونا که بود نه مهمان می‌آمد نه مهمانی می‌رفتیم، اما امسال خیلی دلش غم داشت، برای سفره خالی که جلوی عروس و دامادهایش پهن خواهد کرد».
مسؤلانی که فقط هشدارهای یلدایی بلد هستند!
با کمتر شدن همه گیری کرونا، اولین یلدای ۱۴۰۰ متفاوت‌تر از هر زمانی قرار است که برگزار شود. مسئولان مدام هشدار می‌دهند که برای حفظ سلامت خود و خانواده‌های خود قید دورهمی‌های طولانی ترین شب سال را بزنید. فعالان بازار از افت تقاضای خرید نسبت به سال‌های گذشته خبر می‌دهند و می‌گویند مردم دیگر توان مالی برگزاری دورهمی‌ها را ندارند. البته گفته‌های مسئولین نشان می‌دهد که این ادعا خیلی هم بیراه نیست.
در حال حاضر هزینه یک دورهمی شب یلدا برای یک خانواده ۴ نفره با احتساب یک شام ساده، آجیل و میوه چیزی حدود ۶۰۰ هزار تومان تمام می‌شود که تقریبا معادل دستمزد یک هفته یک کارگر ساده است.
امسال هم مثل تمام سال‌های گذشته قبل از فرا رسیدن شب یلدا، قیمت‌های دستوری توسط مسئولان اعلام می‌شود، قیمت‌هایی که هیچ‌وقت در بازار واقعی قابلیت اجرا شدن ندارند. اینکه حالا شهرداری اعلام کرده قیمت هر کیلو انار در بازار میوه و تره بار بین 15 تا 20 هزار تومان است را نباید خیلی جدی گرفت چرا که هر چه به این شب نزدیکتر می‌شویم قیمت‌ها نجومی‌تر می‌شوند و این یعنی اینکه سفره یلدایی بیشتر مردم کوچکتر و کوچکتر خواهد شد و شرمندگی پدرهای سرزمین مان هم بیشتر و بیشتر…
فلسفه شب یلدا
اگر بخواهیم به فلسفه شب یلدا بپردازیم باید بگوییم شب یلدا تنها بخاطر طولانی تر شدن فاصله زمانی غروب آفتاب 30 آذر تا طلوع آفتاب اول ماه دی برگزار نمی گردد؛ بلکه معانی و مفاهیم فراوانی دارد. در یلدا، این جشن باستانی، آغاز طولان تر شدن روزها را جشن می گیریم که به ما یاد آور می شود که حتی طولانی ترین شب سال هم به صبح می انجامد و لحظات تاریک تا ابد باقی نمی مانند.
جشن یلدا نمادی از امید به فردا
جشن شب یلدا، در حقیقت نمادی از امید به فردا و آینده روشن است که در کنار هم می توانیم قدر لحظه ها را بیشتر بدانیم و با در کنار هم بودن برای لحظاتی هم شده از دغدغه های روزمره زندگی دور شویم و در کنار عزیزان مان لحظاتی سرشار از شادی را سپری کنیم.جشن یلدا در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود. خانواده‌ها در این شب گرد هم می‌آمدند و پیرتر‌ها برای همه قصه تعریف می‌کردند. در این شب به شعرخوانی و داستان‌خوانی می‌پردازند؛ آیین شب یلدا یا شب چله، با خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون همراه است که همه جنبه نمادین دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. همچنین انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشید در شب به‌شمار می‌روند.
فال حافظ گرفتن
یکی دیگر از رسم‌های بی نظیر شب یلدا، «فال حافظ گرفتن» است. اگر رسم‌ها و آیین‌های دیگر یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله بدانیم، ولی فال حافظ گرفتن در شب یلدا در سده‌های اخیر به رسم‌های شب یلدا افزوده شده است. شاهنامه خوانی و قصه گویی پدربزرگ و مادربزرگ دور کرسی برای کوچکتر‌ها نیز، از آیین‌های یلدا است که خاطرات شیرینی برای بزرگسالی آن‌ها فراهم می‌آورد.