حاشیه‌ای پر رنگ تر از متن
علی نژاد
افزایش کیفیت خدمات و جذاب‌تر شدن شهرها و هم‌زمان خشکسالی‌های طولانی و پی درپی شمار زیادی از روستائیان را روانه شهرها کرد، کلان شهر به نسبت بزرگی و شرایطی از جمله بهتر بودن کسب و کارها و هم چنین استقرار صنایع مهاجر پذیری بیشتری را داشتند، با توجه به شرایط اقتصادی بخش زیادی از مهاجران توان استقرار در مناطق برخوردار شهر را ندارند و به به ناچار و برای کاهش هزینه‌ها در مناطق پیرامونی شهر و روستاهای نزدیک به شهر ساکن شده‌اند.
حاشیه‌نشینان تنها مهاجران کم درآمد نبوده‌اند بلکه با تغییر شرایط اقتصادی و افزایش هزینه‌های زندگی و اقامت در مرکز شهر و مناطق برخوردار شهر، تعدادی از ساکنان شهر نیز دیگر توان اسکان در این مناطق را نداشته و برای کاهش هزینه‌ها به مناطق حاشیه شهر پناه برده‌اند.
توسعه حاشیه نشینی در شمال و شرق
علاوه بر این دلایل بسیار زیاد دیگری را می‌توان برای توسعه حاشیه نشینی در شهر مشهد ذکر کرد، از جمله این که به دلیل محدودیت‌های مالکیتی که در اراضی شمال و شرق مشهد وجود داشته برنامه توسعه شهر مشهد در جنوب و غرب پیش رفته است، درست در مناطقی که برنامه‌ای برای توسعه شهر وجود نداشته است، حاشیه نشینی به مرور و آرام آرام گسترش یافته است.
هم‌چنین در ادوار مختلف با نگاه پیشگیری و جلوگیری از توسعه مناطق حاشیه‌ای خدمات دهی به این مناطق با محدودیت‌های فراوان ارائه شده یا در برخی مناطق خدماتی ارائه نشده تا از گسترش حاشیه نشینی جلوگیری شود. اما این سیاست نیز نتوانسته از گسترش حاشیه‌های شهر جلوگیری کند.
اکنون رویکرد و سیاست‌ها نسبت به این جمعیت تغییر کرده است و مدیران با نگاه کمک به افراد ساکن در حاشیه شهر در تلاش هستند که سال‌ها ارائه نشدن خدمات به این مناطق را جبران کنند.
اگر چه این نگاه انسانی و اخلاقی بسیار ارزشمند است اما این مناطق با چند ده هکتار طی چند دهه به وجود آمده‌اند و رفع محرویمت نیز به زمان نیاز دارد، مگر این که به صورت جهادی و با فوریت براساس برنامه‌ای مدون محرومیت‌زدایی انجام شود.
وضعیت چگونه است؟
شهر مشهد حدود یک میلیون و ۳۰۰هزار نفر حاشیه نشین دارد که در ۳هزار و ۹۰۰هکتار سکونتگاه غیررسمی و بافت ناکارآمد (مناطق حاشیه‌ای) ساکن هستند.
در حاشیه شهر مشهد بیش از ۴۰۰ هکتار کمبود اراضی خدماتی از قبیل فضای سبز، فرهنگی آموزشی، درمانی و دیگر کاربری‌ها وجود دارد.
سرانه استاندارد آموزشی ۲/۵ مترمربع بوده که در کشور ما ۵/۳ مترمربع است و در مناطق حاشیه‌ای شهر مشهد فضای آموزشی به ۵/۲ مترمربع و در مناطقی به یک متر مربع می‌رسد.
بررسی این آمارها نشان می‌دهد حاشیه شهر مشهد محصول سال ها غفلت از افرادی است که از روی ناچاری به حاشیه شهر آمده اند. فقر شهری،فقر درآمدی، فقر فرهنگی، فقر خدماتی، فقر زیرساختی ، از جمله معضلات و مشکلاتی است که حاشیه شهرها با آن رو به رو هستند.
اختصاص ۳۰ درصد بودجه شهرداری به حاشیه شهر مشهد
پس از این همه سال غفلت چند سالی است که رسیدگی به این مناطبق در اولویت قرار گرفته است و در این دوره مدیریت شهری نیز اعلام کرده است که حاشیه شهر مشهد مورد توجه ویژه قرار خواهد گرفت و می‌توان امیدوار بود که حاشیه پر رنگ تر از متن باشد.
شهردار مشهد با اشاره به ابلاغ بخش‌نامه بودجه ۱۴۰۱ شهرداری گفت: ۳۰ درصد کل بودجه سال آینده شهرداری به حاشیه شهر اختصاص داده خواهد شد که این اقدام بی نظیر است.
سید عبدالله ارجائی تصریح کرد: بودجه ۱۴۰۱ که اولین بودجه در این دوره خواهد بود، نشان‌دهنده سیاست‌ها و آینه تمام نمای مدل فکری مدیریت شهری دوره ششم است.
وی با بیان اینکه یکی از بهترین محل‌ها برای ارزیابی یک سیستم، سیاست‌های مالی آن است، اظهارکرد: در ملاقاتی که با آیت‌الله علم‌الهدی داشتیم تنها به دو بند از بودجه سال ۱۴۰۱ در خصوص حاشیه شهر اشاره کردم که گفتند این اتفاق بی‌نظیر است و تا کنون چنین کاری در این حوزه انجام نشده است .
شهردارمشهد تصریح کرد: پیش بینی ما برای ساماندهی حاشیه شهر در بودجه سال آینده ۳۰ درصد از کل بودجه است که تا کنون سابقه نداشته، این درحالی است که دیگران شعار حاشیه شهر هم میدادند و در مساجد در این خصوص سخن می‌گفتند اما پروژه‌ها در منطقه دیگری اجرا می‌شد.
ارجائی ادامه داد: تا کنون نمونه‌ای نداشته‌ایم که بر اختصاص ۱۰۰ درصد اعتبار هر پروژه‌ای که در حاشیه شهر کلنگ زنی می‌شود تاکید داشته باشد، موضوعی که این دوره محقق خواهد شد.