صنایع دستی نیازمند دست حمایت
مریم اصغری
به عقیده کارشناسان حوزه صنایع دستی این صنعت با قدمتی تاریخی در کشور و فراز و نشیب‌هایی که همواره با آن مواجه بوده است و همچنین با سه عنصر هنر، فرهنگ و صنعت که در ذات آن نهفته است، می‌تواند به عنوان یک پیام‌رسان جدی از فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی در سطح بین‌المللی باشد و در شرایطی که اتکا به درآمدهای نفتی چندان مطلوب نیست، به عنوان یک اهرم در اقتصاد کشور عمل کند؛ چراکه آثار دست هنرمندان ایرانی همواره در بازارهای داخلی و خارجی با اقبال خوبی روبرو است اما برای دستیابی به این مهم، بدون شک باید بر لزوم تمرکز بر حمایت از فعالین این عرصه به شکل ویژه‌ای پرداخته شود.
سهم میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از بودجه
به گزارش روزنامه «صبح امروز» در لایحه بودجه ۱۴۰۱ بودجه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی رشد ۵۴ درصدی نسبت به سال قبل دارد. بر اساس این افزایش بودجه وزارتخانه از یک‌هزار و ۳۹۴میلیارد و ۳۲۲میلیون و ۴۰۰هزار تومان به ۲هزار و ۱۴۷ میلیارد و ۲۵۱ میلیون تومان رسید.
در این لایحه برای صیانت از میراث‌فرهنگی جمهوری اسلامی ایران یک‌هزار و ۱۳۸میلیارد و ۷۳۹ میلیون تومان، برای سیاست‌گذاری، راهبری و توسعه صنعت گردشگری ۶۵۶ میلیارد و ۶۹۱ میلیون تومان همچنین برای حمایت از ارتقا و توسعه صنایع‌دستی ۲۱۱ میلیارد و ۵۷۲ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
نابودی صنایع دستی کشور در سایه بی توجهی
چندی پیش یک نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس یازدهم، در مورد درآمدزایی صنایع دستی گفته بود: ایران دارای صنایع دستی معروفی است که به سهم خود می‌تواند در سطح ملی و بین المللی درآمدزایی بسیار مطلوبی داشته باشد. از قالی بافی تا مسگری هر یک دارای تاریخچه غنی از فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران هستند که متاسفانه بسیاری از صنایع دستی کشور در سایه بی توجهی از بین رفته و یا کشورهای دیگر آن را به نام خودشان ثبت جهانی کرده‌اند.
فاطمه رحمانی اولین گام در جهت زنده نگه داشتن صنایع دستی ایران را معرفی آن به جهانیان می‌دانست که وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی این امر محسوب می‌شود.
وی در ادامه بیان کرده بود: واقعیت تلخ این است که صنایع دستی کشور تاکنون نه تنها مورد توجه متولیان امر نبوده و پیشرفتی نداشته حتی در سطح ملی و بین‌المللی هم عقبگرد هم داشته‌ایم؛ با وجود اینکه بارها از رسانه‌ها متفاوت عنوان شده که فرهنگ غنی ایرانی دارای خصوصیاتی بوده که از گذشتگان به ما رسیده است؛ نباید به دست فراموشی بسپاریم در این بین صنایع دستی یکی از رکن‌های اصلی فرهنگ ایرانی است که نسل به نسل به آیندگان منتقل شده نباید با کم توجهی و یا بی‌توجهی به فراموشی سپرده شود و زمینه نابودی آنها مهیا شود.
صنایع دستی کشور اگر به درستی هدایت شود و بودجه 211 میلیارد تومانی در نظر گرفته شده، به درستی به بدنه این صنعت تزریق گردد، دیگر نیازمند حمایت‌هایی نظیر بیمه هنرمندان از طرف نهادهای دیگر نخواهند بود
نقش بسزای صنایع دستی در صادرات غیر نفتی
یک فعال حوزه صنایع دستی در گفتگو با «صبح امروز» با اشاره به اینکه « آثار و صنایع دستی، از مظاهر و جلوه‌های فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی ما محسوب می‌شوند که در قلمرو اقتصادی نیز ظرفیت‌ها و فرصت‌های بی‌شماری را در اختیار مردم و جامعه قرار می‌دهند» می‌گوید: در رشته‌های مختلف صنایع دستی که بیش از 300 رشته است، بالغ بر سه میلیون نفر اشتغال مستقیم دارند. درآمد این صنعت نیز در سال گذشته بالغ بر ۲۸۱ میلیون دلار بوده که نقش بسزایی در صادرات غیر نفتی ایران ایفا کرده است.
مریم سوقندی مطرح می‌کند: صنایع دستی کشور اگر به درستی هدایت شود و بودجه 211 میلیارد تومانی در نظر گرفته شده، به درستی به بدنه این صنعت تزریق گردد، دیگر نیازمند حمایت‌هایی نظیر بیمه هنرمندان از طرف نهادهای دیگر نخواهند بود و این صنعت به تنهایی قابلیت تبدیل به قدرت اقتصادی را خواهد داشت.
این کارشناس صنایع دستی تاکید می‌کند: حمایت بودجه‌ای از صنایع دستی به این معناست که علاوه بر توسعه این صنعت، باید جلوی ثبت جهانی این هنرهای بومی کشور توسط دیگر کشورها گرفته شود تا میراث و تمدن ایرانی با نام دیگری در عرصه های بین المللی معرفی نگردد.
لزوم فعال‌سازی هنرهای زیرمجموعه صنایع دستی
وی ادامه می‌دهد: یکی از الزامات مهم رشد و بالندگی کشور در شرایط کنونی رونق و فعال‌سازی هنرهای زیرمجموعه صنایع دستی است.
این کارشناس حوزه صنایع دستی با اشاره به اینکه «صنایع دستی ایران، یکی از سه قطب برتر صنایع دستی جهان است» مطرح می‌کند: این صنعت به عنوان شاخص‌ترین هنر کاربردی ایران و البته صنعتی مستقل و بومی، ریشه‌هایی عمیق و استوار در فرهنگ غنی و بارور ایران اسلامی دارد.
وی می‌افزاید: ایران با وجود 8 شهر و 2روستای جهانی، باید درخشش فوق العاده‌ای در صنایع دستی و معرفی آن به جهانیان داشته باشد. دوسال قبل درخشش ایران در میان کشورهایی با شهرهای جهانی گام بلندی در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانیان در سطح جهانی محسوب می‌شد.
حمایت بودجه‌ای از صنایع دستی به این معناست که علاوه بر توسعه این صنعت، باید جلوی ثبت جهانی این هنرهای بومی کشور توسط دیگر کشورها گرفته شود تا میراث و تمدن ایرانی با نام دیگری در عرصه های بین المللی معرفی نگردد
هنرمندان صنایع دستی، سفیران فرهنگی یک قوم و قبیله
سوقندی با اشاره به اینکه «هنرمندان صنایع دستی، سفیران فرهنگی یک قوم و قبیله‌اند» می افزاید: صنایع دستی و هنری ایران، نه تنها در داخل کشور بلکه در کشورهای همسایه از جمله عراق، ترکیه، امارات، و افغانستان نیز خواهان بسیاری دارد و حتی کشورهای دوری مثل چین، کره، اندونزی و … نیز خواستار این صنایع فرهنگی و هنری هستند. همچنین برخی از صنایع دیگر مثل گلیم، فرش، سفال و شیشه به کشورهای مثل ایتالیا، سوئیس، اسپانیا، نروژ، رومانی و … نیز صادر می‌شود در مجموع کشور ما حدودا ۲۷۳ نشان یونسکو دریافت نموده است.
وی با بیان اینکه « از ۴۶۰ رشته صنایع‌دستی جهان، ۳۷۰ رشته آن در کشور وجود دارد این موضوع در جای خود یک فرصت طلایی در حوزه اقتصادی محسوب می‌شود» می‌گوید: فعال سازی این صنعت به معنای استفاده از پتانسیل روستائیان و زنان است، چراکه عمده فعالین این حوزه را این افراد تشکیل می‌دهند که اگر حمایت درخوری از آنان صورت پذیرد، می‌توان به آینده این صنعت در صادرات امیدوار بود. البته با توجه به افزایش بیش از 50درصدی بودجه میراث فرهنگی می‌توان امیدوار بود که خروجی مناسبی را در حوزه فعال کردن این بخش شاهد باشیم!
اختصاص بودجه مصادف با رشد اقتصادی و فرهنگی
این فعال حوزه صنایع دستی با اشاره به فعالین این حوزه در استان خراسان رضوی بیان می‌کند: رشته‌هایی همچون قالی و قالیچه، فرش بافی، گلیم بافی، تون بافی، مسگری، آهنگری، منبت و معرق روی چوب تقریبا عمومی است. اما برخی از این صنایع دستی مانند فیروزه تراشی نیشابور، ابریشم بافی کلات، ساز سازی تربت جام و خواف، حکاکی و قلم زنی روی سنگ در مشهد، پوستین دوزی شاندیز و قوچان و… منحصرا به استان خراسان رضوی تعلق دارند و بدون تردید اختصاص بودجه به حمایت و توسعه این صنعت در استان مصادف با رشد اقتصادی و البته فرهنگی است.
وی با اشاره به راهکارهای برون رفت صنایع دستی از سکون اقتصادی تصریح می‌کند: از جمله این راهکارها می‌توان به معرفی، تبلیغ و ترویج صنایع دستی به منظور بازاریابی در داخل و خارج کشور با شیوه‌های نوین تبلیغاتی، استفاده از فن آوری روز در تولیدات صنایع دستی با حفظ اصالت‌های هنر ملی، حمایت و تشویق بخش خصوصی به منظور سرمایه‌گذاری در این بخش به ویژه برای ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی، سیاستگزاری در راستای فروش و صادرات کالاها و شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی اشاره کرد.
سوقندی در پایان بندی صحبت‌های خود تاکید می‌کند: به نظر می‌رسد با توجه به پیشینه ایران و جایگاه این صنعت در میان صنایع پیشران اقتصادی، یکی از مسیرهای به حرکت درآوردن چرخه اقتصادی در شرایط فعلی صادرات صنایع دستی است. اما علیرغم پتانسیل و قابلیت غنی این حوزه حمایت و توجه چندانی به رونق این حوزه نشده است.
اهمیت شهرت جهانی صنایع دستی
در پایان بد نیست یادآور شویم چندی پیش یک عضو سابق کمیسیون فرهنگی در مجلس دهم نیز در خصوص اهمیت صنایع دستی در کشور گفته بود: ایجاد بازار اقتصادی بزرگترین چالش صنایع دستی کشور ما محسوب می‌شود، اگر بازار اقتصادی برای صنایع دستی ایجاد کنیم، بیشتر مسیرها برای عرضه آن از هنر ایرانی تا کارآفرینی مهیا می‌شود، با ایجاد گردش اقتصادی برای صنایع دستی قطعا توسعه و ترویج به راحتی انجام می‌پذیرید.
سیدصادق طباطبایی‌نژاد بیان کرده بود: برخی از صنایع دستی کشور ما شهرت جهانی داشته مثل فرش دست بافت که تنها سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند عاملی بر رونق اقتصادی در سطح ملی و جهانی باشد؛ یکی ذخیره‌های اقتصادی و فرهنگی کشور صنایع دستی است که با تبلیغ و عرضه درست آن می‌توانیم هم هنر ایرانی را منتقل کنم هم کارآفرینی در کشور گسترش دهیم.