ثبات قیمت در مبدا، به مصرف کننده نمی‌رسد!
مهناز اصغری
یلدا برای ایرانیان از آن دست مراسمی است که حتی در میانه گرانی، سرما، آلودگی هوا و مشکلات و… همچنان پابرجاست. اما در چند سال اخیر و علی‌الخصوص در دو یا سه سال گذشته و مشکلات اقتصادی که به واسطه تحریم‌ها و یا شیوع کرونا به جامعه تزریق شده است، برگزاری این مراسم را برای قشر کثیری از جامعه با چالش مواجه کرده است. چراکه زندگی امروز مختصات خود را دارد و در این میان یلدای این سال‌ها به جز سختی‌های معمول برگزاری مراسم‌های سنتی، با انواع پیچیدگی‌های مالی هم همراه است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» بر طبق یک برآوردها ساده، برگزاری یک شب نشینی 4 نفره در این شب با توجه به قیمت میوه‌ها و آجیل و تنقلات معمولی شاید بالغ بر 400 هزار تومان باشد. از هندوانه و انار که میوه پایه ثابت یلدا است تا شلغم و لبو و سیب و آجیل و…؛ از هرکدام اندکی هم بردارید باید 8 تروال 50هزارتومانی ناقابل را هزینه کنید!
افزایش قیمت میوه نداشتیم!
ما نیز برای اینکه نگاهی دقیق‌تر به بازار کنونی شب یلدا داشته باشیم، به تحقیقاتی پرداختیم. در این خصوص رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد در گفتگو با «صبح امروز» می‌گوید: اگر نخواهیم قیمت میوه‌ها را در دو هفته اخیر کاهشی اعلام کنیم، باید بگوئیم در کنار حجم عرضه مناسب با نیاز بازار، هیچ تغییر قیمتی را شاهد نبوده‌ایم و هیچ افزایش قیمتی در داخل میادین بار نداشته‌ایم. البته از فردا نیز شاهد روند کاهش قیمت‌ها خواهیم بود که این مختص سراسر کشور است.
حیدر ساکن برجی با تاکید بر اینکه «طرح‌هایی مثل طرح تنظیم بازار در این حجم خیلی موثر نیست» ادامه می‌دهد: هم کسانی که ذخیره سازی داشتند و هم کسانی که محصول خود را برداشت می‌کنند، به بهانه فروش بیشتر در این بازه زمانی آن را به میادین عرضه داشته‌اند. اتحادیه نیز در بحث تنظیم همیشه مشوق فعالین این حوزه در راستای ارائه بیشترین بار ممکن بوده است.
وی مطرح می‌کند: در حال حاضر نیز با اینکه تنها دو شب به پایان یلدا باقی مانده است، میوه با حجم بسیار در میادین وجود دارد و حتی یک سوم از موجودی میادین هنوز جذب بازار نشده است.
خرید میوه به نسبت قبل کاهش پیدا کرده است
رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد با اشاره به شرایط اقتصادی فعلی حاکم بر جامعه ابراز می‌کند: خرید میوه مردم به نسبت قبل بسیار کاهش پیدا کرده است. مصداق تائید این موضوع نیز این است که کسانی که حلقه واسط هستند، یعنی فروشنده‌های سطح شهر، بسیار کم از میادین خرید می‌کنند و معنای آن این است که در غرفه‌هایشان بار به فروش نرسیده است. چراکه کمتر پیش می‌آید که مصرف کننده نیاز خود را مستقیما از میادین تهیه کند و این تعداد بسیار محدود است و مردم معمولا از سطح شهر خرید می‌کنند.
وی تاکید می‌کند: غرفه داری که سال گذشته یک تن سیب برای شب یلدا خرید می‌کرده است، امسال ۱۰۰ کیلو می‌برد و این یعنی میوه جذب بازار نشده است و تقاضا برای آن بسیار کاهش داشته است.
ساکن با اشاره به قیمت برخی میوه‌های پرطرفدار تر برای شب یلدا عنوان می‌کند: سیب از ۶ تا ۱۷ هزار تومان، سیب قرمز از ۵ تا ۱۵ هزار تومان، پرتقال تامسون شمال از ۷ تا ۱۴ هزار تومان، پرتقال تامسون جنوب از ۱۵ تا ۲۵ هزار تومان، کیوی از ۷ تا ۲۳ هزار تومان، هندوانه از ۵ تا ۸ هزار تومان، نارنگی از ۷ تا ۱۷ هزار تومان و موز هم با توجه به موزه‌های پاکستانی باعث کاهش شدید قیمتی و با قیمت ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان ارائه می‌شود. هرچند این میوه‌ها در دو هفته قبل نیز به همین قیمت ارائه می‌شده است.
گران فروشی نیست؛ قیمت تمام شده گران است!
وی با اشاره به کاهش صادرات میوه می‌گوید: صادرات بسیار سخت شده است. چرا که بازارهای خارجی اشباع شده‌اند. البته میوه تولیدی داخل بسیار بیشتر از حد مصرف مردم است و اگر قیمت‌ها گران است به این معنی نیست که گران فروشی اتفاق می‌افتد. موضوع این است که قیمت تمام شده محصولات از حمل و نقل، کاشت و برداشت، سموم، جمع آوری، پکینگ و… بسیار بالا است.
رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد با اشاره به راهکار کنترل قیمت میوه در داخل کشور تصریح می‌کند: در قسمت کاشت و داشت باید سازمان جهاد کشاورزی و ارگان‌های حمایتی دولت آموزش‌های کافی به کشاورزان بدهند. همچنین شیوه‌های استفاده بهینه و نوآوری، امکان ارتباطات با کشورهای دیگر و شناخت امکاناتی که آنها در کشت و داشت خود استفاده می‌کنند، تعدیل سیستم حمل و نقل ریلی ما که بسیار گران است و… می‌تواند از افزایش بهای تمام شده محصولات جلوگیری کند. در این بین با توجه به گستردگی کار، هزینه حمل و نقل به عنوان یک آیتم جدی تاثیر به سزایی بر قیمت تمام شده دارد و نیازمند بازنگری و البته تعدیل است.
دستور العمل‌های خلق‌الساعه باعث فرار سرمایه‌گذاران است
وی ادامه می‌دهد: همچنین عرضه، توزیع، صادرات، نحوه بسته‌بندی و پکینگ نیز نیازمند سیاست‌های لازم دولت است تا در کنار آن برنامه‌ریزی بلند مدت نیز صورت بگیرد.
ساکن برجی با گلایه مطرح می‌کند: دستور العمل‌های خلق‌الساعه باعث می‌شود بخش خصوصی نتواند سرمایه گذاری بلند مدت در حوزه‌های کسب و کار از جمله میوه و تره‌بار داشته باشد. همچنین در این میان تحریم‌ها، نوسان ارز و برگشت آن در صادرات و… مصیبت‌هایی است که باعث می‌شود صادر کنندگان حاضر به سرمایه‌گذاری نباشند و همچنان مشکلات این حوزه بیشتر و بیشتر شود .
آجیل از 150 تا 275هزار تومان
همچنین رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران قیمت آجیل شب یلدا با باسلوق را کیلویی ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزارتومان و بدون باسلوق را نیز ۱۸۰ تا ۲۷۵ هزار تومان اعلام کرد. احمدی در پاسخ به اینکه چرا قیمت آجیل تا به این حد بالا رفته است؟ گفت: امسال در بسیاری از اقلام آجیل و خشکبار تا ۵۰ درصد افت تولید داشتیم. از طرف دیگر اجناس ما هم صادراتی هستند و هم وارداتی و طبیعتا نوسانات نرخ ارز بر قیمت آن تاثیر می‌گذارد. عامل دیگر این افزایش قیمت هم عرضه و تقاضا در بازار است.
وی تصریح کرد: از شهریور و مهر امسال که اول فصل آجیل و خشکبار است افزایش قیمت را شاهد بودیم و این افزایش قیمت مختص شب یلدا نیست.
پسته 500 هزار تومانی!؟
در این میان اما در بررسی‌های میدانی شاهد نوسان قیمت اقلام شب یلدا در بازار و نرخ‌گذاری سلیقه‌ای بودیم و این اتفاق با صحبت‌های رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد که مدعی ثبات قیمت است، مغایر بود. به همین جهت موضوع نظارت بر بازارها به میان آمد. در این خصوص به سراغ یک فعال در حوزه نظارت بر بازار رفتیم.
امید جلیلی تقویان می‌گوید: اگر به عنوان یک شهروند نگاهی به واحدهای صنفی اقلام شب یلدا داشته باشید، متوجه می‌شوید که برخی قیمت‌ها، متعارف نیست. به طور نمونه در برخی فروشگاه‌ها پسته تا کیلویی 500هزار تومان هم قیمت‌گذاری شده است که فاصله بسیار زیادی با قیمت واقعی این محصول دارد.
وی تاکید می‌کند: برای نظارت بر بازارها، بر اساس قانون نظام صنفی در خصوص میوه و آجیل و خشکبار، واحد صنفی باید فاکتور خرید خود را در محل عرضه داشته باشد. چراکه در یکی از ماده‌های قانون نظام صنفی تعریف شده است که نداشتن فاکتور خرید در واحد صنفی تخلف است و مشمول مجازات‌های قانون نظام صنفی می‌شود. در این میان اگر واحد صنفی فاکتور ارائه دهد، قابلیت نظارت و بررسی توسط بازرس پیدا می‌کند و درصد سود قانونی مشخص می‌گردد و بیش از آن درصد گران فروشی محسوب گردیده و با واحد متخلف برخورد صورت می‌پذیرد.
ضعف و عدم بازدارندگی قانون
این فعال در حوزه نظارت بر بازار با اشاره به ضعف قانون و عدم بازدارندگی قانون در بازدیدهای اتاق اصناف و دستگاه‌های ناظر که متولی نظارت بازار هستند، ادامه می‌دهد: متاسفانه اکثریت کسبه‌ای که در سطح شهر مشاهده می‌شود از ارائه فاکتور خرید به بازرس بازار خودداری می‌کنند و کالا را با قیمت دلخواه و بالاتر از حد مصوب به فروش می‌رسانند. چرا که مجازاتی که برای عدم ارائه فاکتور در نظر گرفته شده است، مبلغ چندانی نداشته و بازدارندگی کافی را ندارد و واحد صنفی متخلف حاضر است جریمه را پرداخت کند اما فاکتور خرید را ارائه ندهد تا ملزم به کاهش قیمت نشود.
وی می‌افزاید: این موضوع مختص واحدهای صنفی کوچک نیست و حتی واحدهای عمده و بارفروشان نیز بعضا از ارائه فاکتور خودداری و از خلا قانون و مجازات ناچیز آن سواستفاده می‌کنند تا به خصوص در این ایام که میوه تقاضای بیشتری دارد، کالا را با قیمت بالاتر و لحظه‌ای به فروش برسانند.
تقویان می‌گوید: جدای از مباحث اقتصادی قیمت‌گذاری دستوری و تبعات آن بر اقتصاد تولید کنندگان و مصرف کنندگان، هرچند دولت برای برخی اقلام قیمت گذاری دستوری را اعلام می‌کند، اما در خصوص میوه و تره بار به علت تعدد کیفیت و نوع یک محصول این کار ممکن نیست. به طور نمونه ما چندین نوع پرتقال یا چندین نوع پسته داریم و هرکدام یک قیمت دارد، بنابراین نمی‌توان قیمت گذاری مصوبی برای این محصولات داشت.
گل هم در شب یلدا گرانتر است!
در ادامه تحقیقات نیز به سراغ یک فعال بخش خصوصی در زمینه فروش گل و گیاه رفتیم. بهداد با اشاره به اینکه «در شب یلدا خرید گل به دو بخش خرید برای دید و بازدید و همین طور خرید گل برای تازه‌عروسان تقسیم می‌شود» می‌گوید: بدون شک قیمت گل در این شبها افزایش 20 تا 30 درصدی پیدا می‌کند. چراکه بازار گل، تنها در برخی مناسبت‌ها مشتری بیشتری دارد و برخی همکاران ناخواسته مجبورند در همان برهه زمانی، سود خود را کسب کنند تا از پس هزینه‌های جاری فروشگاه خود برآیند. پس طبیعی است که با افزایش تقاضا، عرضه با قیمت بالاتری انجام پذیرد. هرچند که این اقدام پسندیده نیست!
دلخوشی‌های کوچک را نابود نکنیم…
بدون تردید تورم حاکم بر کشور باعث شده است که قدرت خرید مردم کاهش پیدا کند و رکود اقتصادی و کاهش چشمگیر قدرت خرید در سال‌های اخیر امری واضح و بدیهی است. به همین دلیل نیز اگر منصفانه نگاه کنیم نباید خلا قانونی به حدی باشد که در مناسبت‌های مختلف به دلیل افزایش تقاضا برای خرید، برخی کالاها با افزایش قیمت نامتعارف همراه شوند. هرچند در این میان باید به وجدان خود هم رجوع کنیم و همین دلخوشی‌های کوچکی که سفره آن هرساله کوچک و کوچک‌تر می‌شود را با نگاه سوداگرانه از میان برنداریم!