قبل از 18سالگی بخوانید!
مهناز اصغری
احتمالا همه ما کتابهایی که در دوران نوجوانی خواندیم را به خوبی بخاطر داریم چراکه طعم یک زندگی جدید را برای ما با خود همراه آورده بود. رویاهایی که از دل کتاب برآمده و دنیایی که تا آن زمان تجربه نکرده بودیم. در واقع کتابهایی که در دوران نوجوانی خواندیم اولین کتاب‌های جدی زندگیمان بود که طعم شیرین‌شان تا سال‌ها زیر دندانمان ماند.
فردا روز دانش آموز است؛ روز جمعیتی که بیش از نیمی از آنها را می‌توان نوجوان دانست و نیم دیگر نیز نوجوانان آینده هستند. دوران نوجوانی از مراحل بسیار مهم تحوّل شخصیت به شمار می‌رود. در این دوره از زندگی نوجوان از یک سو با سرعت بی‌سابقه‌ای بلوغ جسمی و جنسی را می‌گذراند و از سوی دیگر، خانواده، فرهنگ و جامعه از او می‌خواهند تا مستقل باشد. در این مسیر کتاب‌ها می‌توانند همچون روشنایی در تاریکی، راهنمای نوجوانان باشند. کتاب‌خوانی از عادت‌هایی است که در کودکی یا نوجوانی شکل می‌گیرد و مواجهه بسیاری از ما با مهم‌ترین کتاب‌های زندگیمان هم اغلب در در سنین بین ۱۲ تا ۱۸ سال رخ داده است. بنابراین این سال‌ها نقش اساسی و مهمی در ساخت شخصیت و ویژگی‌هایمان دارد و انتخابهای نوجوانی، زندگی آینده ما در بزرگسالی را شکل می‌دهد.
در این میان یکی از راهکارهای شناخت جهان پیرامون به نوجوان معرفی کتاب‌هائی است که هرکدام از دریچه‌ای خاص به دنیا و اتفاقات آن می‌نگرند. کتابهایی که حتما باید تا قبل از 18سالگی خوانده شوند!
شازده کوچولو
مهم‌ترین اتفاق این کتاب این است که اگر با شازده کوچولو و گل کوچکش همراه شوید، به شما می‌گویند عشق در سیاره ب۶۱۲ چگونه و فلسفه در کجا مطرح است. مطمئن باشید از سنین نوجوانی به بعد، اگر در هر دهه از زندگی‌تان این کتاب از آنتوان دوسنت اگزوپری را بخوانید، نکته‌ای مناسب با سن و سال‌تان در آن پیدا می‌کنید.
شغل اصلی نویسنده این اثر ماندگار خلبانی بود و در حین شکستن رکورد پرواز در صحرای بزرگ آقریقا هواپیمایش دچار سقوط شد. همین حادثه باعث نوشتن شازده کوچولو شد. این کتاب، تنها کتاب غیرمقدس است که به بیش از ۳۰ زبان دنیا ترجمه شده است.
بادبادک باز
رمان بادبادک باز جنبه‌های مختلف یک زندگی را نشان می‌دهد، و از فرهنگ یک ملت می‌گوید، از تناقض‌های و از رسم‌های مردم می‌گوید. بادبادک باز نخستین اثر منتشرشده‌ی خالد حسینی، نویسنده افغان، به زبان انگلیسی است که در سال ۲۰۰۷ میلادی فیلمی نیز براساس این کتاب ساخته شد.
خالد حسینی از فرمول ساده‌ای برای نوشتن رمان‌هایش استفاده میکند: او از ترکیب خیر و شر در بستری ناآرام استفاده میکند تا در آن سرگذشت شخصیت‌های داستانش را به تصویر بکشد. داستان‌های او پیچیده نیستند و رنجِ به‌تصویرکشیده‌شدۀ شخصیت‌های این داستان‌ها قابل لمس است. خالد با احساسات عمیق انسان‌ها سروکار دارد. بازگوییِ این احساسات است که قلب خوانندگان را به کتاب‌های او پیوند زده است.
ماهی سیاه کوچولو
این کتاب راجع به ترس‌هایی که دست وپای ما را بسته صحبت میکند. ترس‌هایی که ما را از «زندگی کردن» ساقط می‌سازد. پس قطعا یک نوجوان که هنوز وارد جامعه‌ی ترسناک بزرگسالان نشده ، باید این کتاب را بخواند و ریسک پذیری را یاد بگیرد. تا بعدا منزوی و افسرده نشود. بلکه یک زندگی شیرین و جذاب را تجربه کند.
«ماهی سیاه کوچولو» را هانس کریستین اندرسون ایرانی، صمد بهرنگی نوشته است. ماهی سیاه کوچولو داستانی برای همه نسل‌هاست. صمد بهرنگی نویسنده کودک و نوجوان که خود معلم بود در سال 1347 ٬ در این کتاب مفاهیمی چون آزادی را به ساده‌ترین زبان به گوش خوانندگانش می‌رساند اما به دلیل افکار چپ‌گرای نویسنده٬ ماهی سیاه کوچولو برای سال‌ها تبدیل به مانیفیست گروه‌های سیاسی چپ بود٬ اما بعدها مفاهیم انسانی کتاب هم مورد توجه خوانندگان قرار گرفت و استفاده از نماد و نشانه باعث شده تا ماهی سیاه کوچولو به کتابی جالب برای همه دوره‌ها شناخته شود.
انجمن شاعران مرده
«انجمن شاعران مرده» اثر «ان. اچ کلاین باوم» است و ماجرای چند دانش‌اموز دبیرستانی را روایت میکند که در مدرسه‌ای بسیار معتبر و سخت‌گیر درس می‌خوانند. مدرسه‌ای که در آن همه دانش‌آموزان باید سخت درس بخوانند تا راهی دانشگاه‌های معتبر و رشته‌های خوب شوند. اما با ورود معلم ادبیات جدید به مدرسه، بچه‌ها با معنای جدیدی از زندگی آشنا می‌شوند. آنها می‌فهمند تنها راه موفقیت رشته‌های خاص و دانشگاه‌های خاص نیست. خود این معلم ادبیات از دانش‌اموزان قدیمی همین مدرسه بوده. روزی یکی از دانش‌اموزان در کتابخانه دانشگاه از موضوعی خبردار می‌شود که پرده برداشتن از این راز فقط از عهده معلم جدید بر می‌آید و فهمیدن این راز باعث می‌شود بچه‌ها تصمیم جدیدی بگیرند
گیله مرد بزرگ علوی
گیله مرد یک مجموعه داستان از نویسنده مشهور ایرانی، بزرگ علوی است. این کتاب شامل نه داستان کوتاه است که گیله مرد مشهورترین آنهاست. بزرگ علوی نویسنده فارسی زبان است که بیشترین شهرت او به همین داستان برمی‌گردد. ماجرای گیله مرد شورش یک مرد روستایی علیه ظلم و ستم دولت در یکی از روستاهای گیلان است. دهقانی شورشی علیه مالیات بی‌حساب و کتابی که از او گرفته شده، دست به اعتراض می‌زند. در غیاب او، همسرش به دست مأموران کشته می‌شود و کودک نوزادش تنها می‌ماند. کمی بعد دهقان به دست مأموران دستگیر می‌شود و داستان روایت سفر او به همراه دو مأمور، از جنگل‌های فومن به سمت شهر است و او که فکر فرار را در سر می‌پروراند و هم‌زمان می‌خواهد انتقال قتل همسر جوان و بی‌مادر شدن نوزادش را بگیرد.
آرزوهای بزرگ
این کتاب یکی از آثار ماندگار «چارلز دیکنز» متبحر است. این کتاب، روایتگر کودکی فقیر است که به طرز معجزه آسایی به ثروت می‌رسد. درس می‌خواند و مثل یک کنت انگلیسی بزرگ می‌شود. چارلز دیکنز، نویسنده‌ی معروف انگلیسی این کتاب را به سبک رئالیسم نگاشته است و به کمک آن حتی با کوچک‌ترین جزئیات موجود در سنگفرش انگلستان نیز آشنا می‌شویم. کتاب آنقدر واقع بینانه نوشته شده است که عینک کودکی را از چشم خواننده برمی‌دارد و عینک بی‌رحم بزرگسالی را روی چشمانش می‌نشاند. عینکی که او را با دنیای واقعی آشنا میکند و برای حضور در آن، آماده می‌سازد.
مدیر مدرسه جلال آل احمد
مدیر مدرسه را یکی از مهم‌ترین کتاب‌های جلال‌آل‌احمد می‌دانند. این کتاب در سال ۱۳۳۷ نوشته شده اما داستان پرکشش آن هنوز هم طرفداران زیادی دارد. آل‌احمد در این کتاب ماجراهای آموزگاری را روایت میکند که به طمع درآمد بیشتر معلمی را رها کرده و در مدرسه‌ای دور افتاده، مدیر شده است. او ابتدا تصور میکند حالا که مدیر شده قرار است در دفترش لم بدهد و بقیه به کارهای مدرسه برسند، اما سخت در اشتباه است. مسؤولیت‌های فراوان، مشکل جاافتادن در مدرسه جدید، کار کردن با معلم‌های بی‌انگیزه و البته دانش‌آموزان شروشور و دردسرساز او را خیلی زود ذله میکند. مدیر مدرسه وقتی خودش را در محاصره ناکامی‌ها می‌بیند، سعی میکند با کدخدامنشی اوضاع را مدیریت کند، اما تیر آخر به اراده او را یک دادخواست از دادگستری شلیک میکند.
کشتن مرغ مینا
این کتاب تقریباً برای نوجوانان مناسب است و یک رمان کلاسیک آمریکایی محسوب می‌شود که به قلم « هارپر لی» به رشته تحریر درآمده است. تم داستان راجع به نژادپرستی و تبعیض‌های تلخ اجتماعی است، اما با چنان زبان گرم و صمیمانه‌ای بیان شده که کل دنیا عاشق آن هستند.
در حقیقت، اگر کسی را دیدید که از این کتاب تنفر دارد، به راحتی به او اعتماد نکنید. هارپر با قلمی گرم و صمیمانه، حس «همدردی» را در دل خواننده بیدار خواهد کرد. پس خواندن این کتاب برای هر نوجوانی ضروری است.
ناطور دشت
در این کتاب « جی. دی. سلینجر» از تنهایی، موفقیت و شکست به زبان ساده سخن می‌گوید. وقتی که شروع به خواندن این کتاب کنید، با یک راوی ناامید، افسرده و دل شکسته همراه خواهید شد. کسی که مثل اکثر نوجوان‌ها درگیر مسائل عاطفی است و به خوبی توسط نوجوان‌های همسن و سال خودش، درک می‌شود. تلاش او برای کنترل و مدیریت شرایطی که دارد و مقابله او با سختی‌ها را می‌توان الگویی مناسب برای نوجوان‌های گوشه‌گیر درنظر گرفت.
یکی بود یکی نبود
بیش از یک صده از روزی که برای اولین‌بار کتاب یکی بود یکی نبود، اثر محمدعلی جمالزاده منتشر شد می‌گذرد. کتاب هنوز یکی از درخشان‌ترین نثرها را دارد که با طنزی شیرین و انتقادی، به مسائل نگاهی دقیق می‌اندازد و شما را مبهوت میکند.
«یکی بود یکی نبود» شامل ۶ داستان کوتاه است و اولین مجموعه مدرن داستانی فارسی به حساب می‌آید. نویسنده همانطور که دغدغه اجتماع دارد، به مشکلات زبان فارسی هم واقف است و همه‌ی انتقاداتش را با زبانی طنزآمیز و شیرین روایت میکند. زبان کتاب عامیانه است و هر کسی و از هر قشر و سن‌وسالی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.
مزایای منزوی بودن
این کتاب به جنبه‌های مختلفی از زندگی نوجوانان مثل برون‌گرایی و درون‌گرایی، سلامت روان و… میپردازد و «استیون چباسکی» با این کتاب توانست توجه مخاطبین را به خودش جلب کند و به مدت ۷۱ هفته در لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک تایمز قرار بگیرد. چند سال بعد از انتشار کتاب نیز فیلم‌نامه آن توسط خود چباسکی نوشته و کارگردانی شد.
کتاب روایت زندگی چارلی نوجوانی است که تمام وقایعی که برایش اتفاق می‌افتد را در نامه‌ای برای دوستش شرح می‌دهد و سیر پیش برنده‌ی داستان از طریق همین نامه‌ها است.
ماجراهای هاکلبری فین
این کتاب علاوه بر اینکه برای نوجوانان نوشته شده است، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین آثار ادبی در ادبیات آمریکا به شمار می‌رود. « مارک تواین» در این کتاب به ماجراهایی که هاکلبری فین تجربه میکند، میپردازد؛ مسائل مختلفی از جمله نژادپرستی، آشفتگی‌های روحی نوجوانان و … را آشکار می‌سازد. بنابراین بد نیست هرنوجوانی این تجربیات را بداند و بخواند.
فارنهایت 451
«فارنهایت ۴۵۱» یا «۴۵۱ درجهٔ فارنهایت» نام کتابی از «ری بردبری» نویسندهٔ آمریکایی است که در سال ۱۹۵۳ میلادی منتشر شده‌است.
این کتاب دنیایی را توصیف میکند که در آن تماشای تلویزیون واجب و مطالعه‌ی کتاب غیرقانونی است. رژیم توتالیتر دستور داده است كه تمام كتاب‌ها توسط «مأموران آتش نشانی» سوزانده شود. وظیفه‌ی آتش‌نشان‌ها، به جای خاموش کردن آتش، سوزاندن کتاب‌ها است. این کتاب با زبانی ساده و جذاب، روایتی مشابه کتاب «1984» جرج ارول را بیان میکند.
ری بردبری، همیشه حضور تکنولوژی را در داستان‌های نقد کرده است و مخاطب را به خوبی به فکر فرو می‌برد. برای مثال می‌توان به داستان کوتاه «علفزار» او اشاره کرد. در اکثر داستان‌های او، به جای اینکه تکنولوژی به کمک مردم بیاید، فقط انسان‌ها را از هم دور کرده و باعث مشکلات بسیار زیادی شده است.
سخن آخر
در این نوشتار کتاب‌ها و رمان‌هایی معرفی شد که هر نوجوانی باید آنها را قبل از 18 سالگی خوانده و به اتمام رسانده باشد.
این کتاب‌های حرف‌های زیادی برای گفتن دارند که آنها را مستقیم یا بعضا غیر مستقیم بیان می‌کنند. پس می‌توانند چشم یک نوجوان را به خوبی و زیرکانه به حقایق باز کنند.