بن‌بست خاورمیانه در گرو مذاکرات تهران_عربستان
سرویس سیاسی
صحبت از دور پنجم مذاکرات بین تهران و ریاض در شرایطی مطرح شده که به نظرمی‌رسد با وجود تمام موانع دو کشور تصمیم جدی برای برقراری روابط دوجانبه و رسمی دارند. این گذاره را می‌شود از آخرین مصاحبه وزیر امورخارجه عربستان با شبکه فرانس 24 به روشنی دریافت.
وزیر امور خارجه عربستان اعلام کرد که مذاکرات ریاض و تهران که طی ماه‌های اخیر در عراق با هدف تلاش برای برقراری روابط دو کشور پس از شش سال آغاز شده است، ادامه خواهد داشت.
بن فرحان در گفت‌وگو با فرانس ۲۴ گفته‌است: «مذاکرات با ایران ادامه خواهد داشت و دور پنجم به زودی برگزار خواهد شد».
وی تأکید کرد که چهار دور قبلی مذاکرات با ایران اولیه و مقدماتی «اکتشافی» (شناسایی مطالبات و خواسته‌های دو طرف) بوده است و نه «ریشه‌ای و محتوایی».
وزیر خارجه سعودی ادامه داده: «ما در خصوص مذاکرات مربوط به پرونده هسته‌ای ایران ملاحظات جدی داریم».
فیصل بن فرحان در پاسخ به اینکه آیا بازگشایی کنسولگری‌های دو کشور روی میز صلح قرار دارد، به فرانس 24 گفته است که قطعا ما آماده ایم که تمامی پیشنهادها و مسائل را اگر جدی و در جهت نتیجه ملموس باشد بررسی کنیم. موضوع بازگشایی کنسولگری‌ها می‌تواند روی دهد، اما هنوز هیچ تصمیمی در این رابطه گرفته نشده است.
پیش از این فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان سعودی در رم و در حاشیه نشست گروه ۲۰ درباره مذاکره ریاض با تهران گفته بود که مذاکرات با ایران دوستانه است اما پیشرفت زیادی نداشته است.
وی در گفت‌وگویی با سی ان بی سی گفته‌است: ما در حال مذاکره هستیم. ما در اینجا متعهد به یافتن مسیری برای حصول توافق با ایران هستیم تا به صورتی بی‌ثباتی امنیتی منطقه را حل و فصل کنیم که بتوانیم آینده‌ای مساعد را برای مردمان‌مان رقم بزنیم. تا بدین جای کار، ماهیت این مذاکرات مقدماتی بوده‌اند. ما چهار دور مذاکرات داشته‌ایم. ممکن است دور دیگری (از مذاکرات) نیز داشته باشیم. داریم بر روی این مسئله کار می‌کنیم. تاکنون به هیچ نتیجه قاطعی نرسیده‌ایم اما این مذاکرات آن‌قدر مثبت بوده‌اند تا اجازه دهند گفت‌وگوهای بیشتری داشته باشیم.
حال اینکه عربستان به این نتیجه رسیده دور جدید گفت‌وگوها به صورت جدی‌تری «ریشه‌ای و محتوایی» صورت پذیرفت را می‌توان در باتلاقی که عربستان دریمن برایخود ساخته‌است دید.
خبرآنلاین در همین رابطه نوشت‌است: عربستان این روزها در بحرانی سخت به نام یمن به سر می برد. این کشور که تصور می کرد به سرعت می تواند یمن را تصرف کرده و به جنگ پایان دهد، حالا در باتلاق گیر کرده و به هر سو سرک می کشد تا از میزان این بحران کم کند. اخیرا وزیراطلاع رسانی لبنان که یکی از مشهور ترین چهره های تلویزیونی جهان عرب هم هست، در گفتگویی با الجزیره، عربستان را باعث و بانی مرگ غیرنظامیان در یمن دانسته بود. این اتفاق باعث شد تا روابط ریاض و بیروت هم قطع شود و سعودی ها تصمیم بگیرند لبنان را وادار کنند که هر چه سریع تر خود را از داشتن یک وزیر با وابستگی به گروه حزب الله خلاص کند. پیشنهادی که البته تا امروز از سوی سردمداران لبنانی جدی گرفته نشده است.
ایران در مقابل این اقدام زورگویانه ریاض گفته بود که عربستان سعودی باید بداند که منطق محاصره و افزایش فشار بر لبنان به نتیجه ای نمی رسد.
به نظر می رسد که بحران یمن کماکان حل نشدنی ترین مشکل در روابط بین تهران و ریاض باشد. ایران از مردم یمن بویژه حوثی ها حمایت می کند و عربستان سعودی از مقامات پیشین یمنی که حالا حتی در این کشور هم زندگی نمی کنند. عربستان دست از بمباران شبانه روزی کوچک ترین کشور عربی نمی کشد و حوثی ها هم در مقابل به دفاع از خود با استفاده از پهپادها می پردازند. این وضعیت تبدیل به یک بن بست در خاورمیانه شده است. هر چند بن سلمان به دلیل راه انداختن این جنگ از سوی جهان متهم شناخته می شود، اما فشارهای بین المللی برای رفع بحران یمن کافی نبوده است. بسیاری معتقدند تنها در صورتی که ریاض و تهران بتوانند به توافقی با یکدیگر دست پیدا کنند، اوضاع رو به بهبود خواهد رفت.
این روزها اما پای حزب الله لبنان هم در ماجرای یمن پیش کشیده شده است. عربستان خود را در مقابل دو نیروی مهم در منطقه می بیند که منتقد اصلی جنگ در یمن هستند. ایران دیگر در حمایت از یمنی ها تنها نیست و نزدیکان حزب الله هم از هر تریبونی برای متهم کردن بن سلمان به کشتار مردم در فقیرترین کشور عربی اعتراض می کنند. سعودی ها برای اینکه حزب الله را مجبور به سکوت کند، با تمام قوا علیه لبنان دست به اقدام زده است. این در شرایطی است که بیروت با بحران های شدید مالی و سیاسی رو به روست و ریاض هم از همین زاویه سعی دارد تا دولت را مجبور کند دست حزب الله را در خود لبنان ببندد تا دردسر کمتری برای ولیعهد سعودی ایجاد شود.
بحران یمن حل شدنی است؟
در روزهای اخیر خبرهایی در مورد جابه جایی نیروهای سعودی از یمن یا خروج آنها از برخی از مناطق این کشور به گوش می رسد . اتفاقی که برخی از گمانه زنی ها را در مورد به نتیجه رسیدن گفتگوهای بین ریاض و تهران بر سر یمن، ایجاد کرده بود. اما سعودی ها خیلی زود خروج خود را از مناطق خاصی از یمن تکذیب کردند و گفتند که ماجرا یک جابه جایی ساده بوده است.
چرا توافق تهران و ریاض به موضوع یمن گره خورده است؟
صلح در یمن به نتیجه های گفتگوهای«محترمانه» بین ایران و عربستان بستگی دارد. سعودی ها که به تازگی باز هم توانسته اند سلاح های پیشرفته ای را از امریکا بخرند، علاقه زیادی به عقب نشینی از این کشور، بدون دستاوردی برای خود نشان می دهند. با این حال به نظر می رسد که از پرداخت هزینه های جنگ هم خسته شده باشند.
بررسی روابط ایران با عربستان در کمیسیون امنیت ملی
اما جدی شدن این موضوع، پای روابط ایران_عربستان را به مجلس هم باز کرد، از همین رو روز گذشته سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به گزارش معاونان وزیر خارجه درباره برقراری مناسبات با عربستان در جلسه این کمیسیون گفت که جمهوری اسلامی ایران دنبال مذاکرات رسمی و گسترش مناسبات با همسایگان است.
ایسنا در همین رابطه نوشته‌است: محمود عباس زاده مشکینی در توضیح جلسه روزگذشته کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گفت: این جلسه با حضور معاون وزیر امور خارجه و مسوولان مربوطه جهت بررسی و ارزیابی روابط دیپلماتیک ایران با همسایگان به ویژه عربستان تشکیل شد.
به گفته وی، با توجه به مواضع و استقبال مسئولان کشور عربستان درباره برقراری مناسبات با جمهوری اسلامی، پیگیری‌ها برای رفع موانع در حال انجام است.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی عربستان را از کشورهای مهم منطقه خواند و گفت: عربستان در برخی کشورهای منطقه ترجیحات و منافعی را تعریف کرده است. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان قدرتمندترین کشور منطقه، استراتژی‌ها و راهبردهایی دارد. البته باید بین منافع، خواسته‌ها و مطالبات همسایگان هم پوشانی باشد تا در گسترش مناسبات آسیبی به منافع متقابل زده نشود. در همین راستا معاونان وزیر خارجه و سایر مسئولان مربوطه گزارش‌هایی درباره برقراری مناسبات با عربستان ارایه دادند.
وی ادامه داد: جمهوری اسلامی عزمش را برای گسترش ارتباط با همسایگان جزم کرده و به نظر می‌رسد که از طرف ما موانع جدی وجود نداشته باشند، اختلاف و تفاوت نظر نیز در برخی جهات طبیعی است این هنر دیپلماسی است که با اختلاف نظرها در یک مسیر و به شیوه هم افزا، مناسبات را برقرار کرد.
عباس زاده مشکینی گفت که جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی می توانند بر اساس منافع مشترک همکاری کنند. دیپلماسی خارجی نیز عقلانیت و تدبیر است و وزارت خارجه ایران به عنوان مجری سیاست‌ها و راهبردهای روابط خارجی مذاکرات مقدماتی را انجام داده اما این مذاکرات باید شکل رسمی به خود گیرد.
وی در پایان گفت: جمهوری اسلامی منعی برای آغاز مذاکرات رسمی نمی‌بیند، البته مذاکرات رسمی به انجام مقدمات کارشناسی نیاز دارد تا در مذاکرات رسمی توافقات صورت بگیرد. با توجه به مذاکرات مقدماتی امیدواریم مناسبات ایران و عربستان به صورت گسترده و هم افزا برقرار شود، جمهوری اسلامی دنبال مذاکرات رسمی و گسترش مناسبات با همسایگان است.
در پایان باید دید آیا دورجدید مذاکرات در بغداد به مذاکرات رسمی بین تهران و ریاض ختم می‌شود؟