بازار کتاب:شتاب مجازی،عتاب گرانی
مریم اصغری
دوست داریم این گزارش را با طرح چند پرسش آغاز کنیم. چند جلد کتاب در کتابخانه شخصی خود دارید؟ و واقعا چقدر از آنها را مطالعه کرده‌اید؟ اصلا اینکه کتاب می‌خوانید یا ژست کتاب خوان را دارید؟
بنظرم این روزها دیگر جایگاهی ندارد که در خصوص اهمیت کتابخوانی حرف بزنیم و چندباره مباحث کلیشه‌ای آن را زیر و رو کنیم. سرانه مطالعه کتاب‌های غیر درسی در کشور گویای همه چیز است! ترویج فرهنگ با کتابخوانی، لزوم احیای زیرساخت‌های کتاب، اهمیت مطالعه در ارتقای یک کشور و…. مباحثی است که بارها با آن اشاره شده است.
اما اگر بخواهیم جدی‌تر به توضیح بپردازیم باید اشاره‌ای کنیم که کتاب، یکی از ابزار فوق‌العاده مهم در تفکر، رشد و پیشرفت انسانی در یک جامعه به شمار می‌رود. این کالای مهم فرهنگی از دیرباز، حافظ و احیاکننده اندیشه‌های یک جامعه است و به نوعی انسان را از هویت خود با خبر می‌کند و راه درست زیستن را به او می‌آموزد.
چاش‌های جدی حوزه نشر
این بار می‌خواهیم به چالش‌های حوزه نشر بپردازیم و در این خصوص به گفتگو با مدیرعامل انتشارات استان قدس ( به نشر) پرداختیم. حسین سعیدی با اشاره به چند محور اصلی که از مهمترین معضلات حوزه نشر محسوب می‌شود و نیازمند برنامه‌ریزی و توجه ویژه توسط متولیان امراست، می‌گوید: مهمترین مسئله حوزه نشر، مبحث کاغذ است که افزایش حدودا 5 برابری قیمت آن در سال‌های اخیر ناشرین را با مشکل جدی مواجه کرده است. در مقابل نیز از آنجایی که بهای تمام شده کتاب افزایش داشته است، به مرور این کالای فرهنگی از سبد نیازهای خانوار حذف شده است.
نیاز به توجه ویژه نهادهای دولتی
وی با بیان اینکه «اخیرا از سمت وزارت ارشاد وعده‌هایی مبنی بر حل مشکل داده شده است» ادامه می‌دهد: مشکلات حوزه نشر و کاغذ، بسیار پیچیده و نیازمند همکاری بخش‌های مختلف اعم از نهادهایی چون وزارت صمت و وزارت بازرگانی است. چراکه احیای مجدد کارخانه‌جاتی که به دلیل شرایط اقتصادی به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل در آمده‌اند، از الزامات بهبود شرایط کنونی است. همچنین ایجاد کارخانه‌های جدیدی در این زمینه، نیازمند حمایت جدی وزارت صمت است.
شاهد بی‌تدبیری هایی در سال‌های اخیر بودیم
سعیدی با تاکید بر اینکه «در مسئله واردات کاغذ شاهد بی‌تدبیری هایی در سال‌های اخیر بودیم» بیان می‌کند: نظارت ناکافی در خصوص واردات کاغذ، منجر شد که افرادی کاغذ را با ارز 4200 وارد کرده، اما با قیمت بالاتر به مصرف کننده برسانند! بدون شک این مسئله نیازمند نظارت هرچه بیشتر وزارت بازرگانی است.
کتاب فروشی‌ها قلب تپنده فرهنگی
مدیرعامل انتشارات آستان قدس با اشاره یکی دیگر از محورهای مهم که جزو مسائل اصلی حوزه نشر است، ادامه می‌دهد: همانطور که می‌دانیم کتاب فروشی‌ها قلب تپنده فرهنگی هر شهر هستند و باید در راستای تعطیل نشدن آنها حمایت جدی صورت گیرد. چراکه جدای از اهمست این مراکز در راستای فروش کتاب، گفتگوهای فرهنگی کتاب محور بسیاری در کتاب فروشی‌ها اتفاق صورت می‌گیرد. بنابراین این بخش هم نیازمند حمایت است تا تعطیلی این مراکز فرهنگی باعث قطع زنجیره میان مخاطب و کتاب نشود.
سعیدی: افزایش حدودا 5 برابری قیمت کاغذ در سال‌های اخیر ناشرین را با مشکل جدی مواجه کرده است. در مقابل نیز از آنجایی که بهای تمام شده کتاب افزایش داشته است، به مرور این کالای فرهنگی از سبد نیازهای خانوار حذف شده است
ترویج فرهنگ کتابخوانی
وی می‌گوید: مطلب سوم که در حوزه نشر کمک کننده خواهد بود، مطالبه جدی از صدا و سیما در جهت ترویج فرهنگ کتابخوانی است. در این خصوص در شبکه‌های مختلف صدا سیما، شاهد پرداختن به موضوعات جدی زیادی هستیم، اما باید موضوع کتاب در کنار آنها نقش پررنگی داشته باشد. بنابراین تولید برنامه‌های کتاب محور و حضور حداکثری کتاب در بخش‌های مختلف اعم از نمایشنامه‌ها، فیلم‌ها و برنامه‌های محبوب صداسیما، تاثیر بسیاری بر ترویج فرهنگ کتابخوانی و کتاب در بخش‌های مختلف دارد، اما متاسفانه گاها تنها به بهانه هفته کتاب و کتابخوانی به آن پرداخته شده و پس از آن به فراموشی سپرده می‌شود.
نویسندگان، موتور محرک نشر کشور
سعیدی با اشاره به اهمیت توجه به نویسندگان به عنوان موتور محرک نشر کشور مطرح می‌کند: محور بعدی که اهمیت بسیاری دارد تکریم و بزرگداشت نویسندگان به عنوان موتور محرکه نشر کشور است، اما در واقع اصلا صورت نمی‌گیرد. ما بارها شاهد این هستیم که تصاویر ورزشکاران دسته دوم و سوم و چندم در صفحات یک مجلات و روزنامه‌ها و حتی برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی منتشر می‌شود، اما نویسندگان درجه یک ما در غربت به سر می‌برند و حتی گاها تا پایان عمر شناخته نمی‌شوند.
وی می‌افزاید: ما ناشرینی داریم که حوزه تالیف را بر حوزه ترجمه ترجیح می‌دهند. البته که سختی‌های کار ترجمه نادیده گرفته نمی‌شود و اهمیت آن در خصوص ترویج فرهنگ و آداب و رسوم کشورهای غیرایرانی بر کسی پوشیده نیست. چراکه ما نیازمند آثاری در عرصه جهانی هستیم که مطابق با فرهنگ ایرانی و اسلامی باشد، اما به نظر من توجه و تشویق ناشرین به کارهای تالیفی مسئله مهمی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
صدور بی‌رویه مجوزهای نشر
مدیرعامل انتشارات به نشر مطرح می‌کند: نکته بعدی صدور بی‌رویه مجوزهای نشر بدون در نظر گرفتن استاندارهای لازم است که توسط وزارت ارشاد انجام می‌گیرد. در این خصوص مجوزهایی به افرادی که شاید صلاحیت مدیریت نشر و تولید محتوا را نداشته باشند، داده می‌شود و بدون شک صدور مجوزهای بی‌رویه، منجر به تولید آثار بی‌کیفیت و زردی می‌شود که مسبب آسیب‌های فرهنگی خواهند بود. هرچند بد نیست تاکید داشته باشیم که با توجه به تمام مشکلاتی که در حوزه کاغذ داریم ناگزیریم آثاری با کیفیت داشته باشیم و به سمت ناشران قدیمی و باسابقه و کسانی که تولیدکننده آثار با کیفیت و ارزشمند بوده‌اند، برویم.
نشر الکترونیک، عقب تر از دنیا
سعیدی با اشاره به اهمیت کتاب‌های الکترونیک ابراز می‌کند: مسئله دیگر در حوزه نشر الکترونیک است و در این زمیته ایران عقب‌تر از سایر دنیا است. اما در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی در این حوزه افتاده است.
وی با طرح این موضوع که «شرایط کرونایی جامعه، افراد را به سمت استقبال از نشر الکترونیک سوق داد» تاکید می‌کند: بدون تردید تدوین قوانین و ایجاد و تقویت زیرساخت‌های نشر پیشتاز و حمایت‌های مادی در جهت تقویت این حوزه، جزو نکاتی است که باید حتما مورد توجه قرار گیرد.
مدیر عامل انتشارات آستان قدس رضوی در پایان‌بندی صحبت‌های خود تاکید می‌کند: آخرین نکته که به نوعی نماد اصلی است و باید به آن توجه ویژه داشت، موضوع مالکیت معنوی کتاب و محصولات فرهنگی است که در حال حاضر به عنوان یکی از معضلات جدی فرهنگی جامعه با آن رو به رو هستیم. درسال‌های اخیر متاسقانه با قاچاق کتاب مواجه هستیم، هرچند این موضوع را نمی‌توان به همه ناشرین بسط داد. ما آثار خوب و با ارزشی داریم که توسط ناشرین با سابقه تولید شده، اما توسط عده‌ای تبدیل به قاچاق در سطح جامعه شده و لازم است نظارت لازم در این زمینه صورت بگیرد.