واقع‌بینی درباره یک عضویت
سرویس سیاسی
یک تحلیلگر مسائل بین‌المللی معتقد است: «نمی‌توان عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را به معنای توسعه قابل توجه اقتصادی تعبیر کرد. مهمترین مزیت این سازمان برای ایران، بهره‌مندی از حمایت یک سازمان منطقه‌ای در صحنههای بین‌المللی است.»
در بیستمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ۲۵ شهریورماه با درخواست ایران برای عضویت دائم در این سازمان و تبدیل از عضو ناظر به عضو دائم موافقت شد. با توجه به اینکه هدف اولیه تشکیل این سازمان، رفع اختلاف‌های مرزی و در واقع سیاسی_امنیتی بوده است، پرسش‌هایی درباره آثار اقتصادی عضویت ایران در این سازمان مطرح می‌شود.
یک کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است عضویت ایران در این سازمان، آثار مستقیم اقتصادی ندارد، اما می‌تواند روابط اقتصادی ایران با کشورهای عضو را تقویت کند. همچنین با توجه به اینکه دو عضو سازمان همکاری شانگهای یعنی روسیه و چین عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و دارای حق وتو هستند، اگر کشورهای غربی بخواهند تحریم‌های جدیدی را علیه اقتصاد ایران اعمال کنند، ایران می‌تواند با لابی‌گری با این دو عضو مشترک، اهداف خود را پیش ببرد و از پشتیبانی آنها استفاده کند. با این حال نمی‌توان عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را به معنای توسعه قابل توجه اقتصادی تعبیر کرد.
بهرام امیراحمدیان کارشناس مطالعات منطقه‌ای و عضو هیات علمی دانشکده بیمه اکو درباره آثار عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای گفت: همکاری‌های منطقه‌ای عمدتاً بر اساس نیازهای کشورهایی در آن به عضویت درآمده‌اند، شکل گرفته است. سازمان همکاری شانگهای در دهه ۲۰۰۰ میلادی با عضویت کشورهایی از منطقه آسیای مرکزی، روسیه و چین؛ برای حل مسائل بین این کشورها تشکیل شد.
وی، هدف اولیه تشکیل سازمان همکاری شانگهای را سیاسی_امنیتی بیان کرد و توضیح داد: هدف اولیه تشکیل سازمان همکاری شانگهای این بود که با افراط‌گرایی، موادمخدر و تجزیه‌طلبی مبارزه کند. بنابراین بیشتر مسائل امنیتی و سیاسی و نه اقتصادی در شکل‌گیری اولیه این سازمان دخیل بوده است.
روابط اقتصادی در سازمان همکاری شانگهای چه اولویتی دارد؟
امیراحمدیان درباره روابط اقتصادی بین اعضای سازمان همکاری شانگهای گفت: هر کدام از کشورهایی که در این سازمان عضو هستند، در سازمان‌ها، پیمان‌ها و اتحادیه‌هایی دیگر امنیتی مانند پیمان امنیت دسته‌جمعی و نیز سازمان‌ها، پیمان‌ها و اتحادیه‌هایی که متمرکز بر امور اقتصادی هستند، عضویت دارند که می‌توان به سازمان همکاری اقتصادی اکو و اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد.
وی افزود: در سازمان همکاری شانگهای، چین، روسیه، ایران و کشورهای منطقه آسیای مرکزی به جز ترکمنستان، به‌دلیل بی‌طرفی مثبت این کشور، عضویت دارند. ایران از سال ۲۰۰۸ / ۱۳۸۷ درخواست خود مبنی بر عضویت دائم و تغییر وضعیت از عضو ناظر به عضو دائم را در سازمان همکاری شانگهای پیگیری می‌کند که پس از عدم موافقت‌های چندباره، اکنون این درخواست پذیرفته شده و می‌تواند مزایایی برای کشور به همراه داشته باشد.
در سازمان همکاری شانگهای، چین، روسیه، ایران و کشورهای منطقه آسیای مرکزی به جز ترکمنستان، به‌دلیل بی‌طرفی مثبت این کشور، عضویت دارند. ایران از سال ۲۰۰۸ / ۱۳۸۷ درخواست خود مبنی بر عضویت دائم و تغییر وضعیت از عضو ناظر به عضو دائم را در سازمان همکاری شانگهای پیگیری می‌کند که پس از عدم موافقت‌های چندباره، اکنون این درخواست پذیرفته شده و می‌تواند مزایایی برای کشور به همراه داشته باشد
تقویت قدرت چانه‌زنی ایران
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه سازمان همکاری شانگهای یک سازمان اقتصادی نیست، اما می‌تواند منافعی را برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد، گفت: مهمترین مزیت اقتصادی تبدیل شدن ایران به عضو دائم سازمان همکاری شانگهای را می‌توان تأثیر آن بر روابط بین‌المللی کشور و تحریم‌ها دانست.
وی افزود: با توجه به اینکه دو عضو سازمان همکاری شانگهای یعنی روسیه و چین عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و دارای حق وتو هستند، اگر کشورهای غربی بخواهند تحریم‌های جدیدی را علیه اقتصاد ایران اعمال کنند، ایران می‌تواند با لابی‌گری با این دو عضو مشترک، اهداف خود را پیش ببرد و از پشتیبانی آنها استفاده کند.
این کارشناس مسائل روسیه و قفقاز دیگر مزیت عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را بهره‌مندی از مزایای قرارگیری در مسیر ارتباطی کشورهای آسیایی با منطقه خلیج فارس دانست و توضیح داد: اگر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای قصد داشته باشند با منطقه جنوب خلیج فارس ارتباط بگیرند، می‌توانند این ارتباط از طریق خاک ایران برقرار کند.
عضویت در سازمان همکاری شانگهای اقتصاد ایران را متحول نمی‌کند
امیراحمدیان در پاسخ به این پرسش که عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای چه تحولات اقتصادی را برای ایران به همراه خواهد داشت، گفت: عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای لزوماً به معنای گشایش همه راه‌های اقتصادی برای کشور نیست زیرا ما پیش از این نیز با کشورهای عضو سازمان روابط دو و چندجانبه داشته‌ایم.
وی افزود: دیگر اینکه ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا عضویت دارد و بنابراین نمی‌توان عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را به معنای توسعه قابل توجه اقتصادی تعبیر کرد. مهمترین مزیت سازمان همکاری شانگهای برای ایران، بهره‌مندی از حمایت یک سازمان منطقه‌ای در صحنههای بین‌المللی است.
امیراحمدیان گفت: در کنار این می‌توان به عضویت دو کشور بزرگ واردکننده انرژی یعنی هند و چین اشاره کرد که امکان همکاری‌هایی در ذیل سازمان و در جهت سرمایه‌گذاری آنها در بخش انرژی کشور قابل تصور است.
اهمیت مزایای امنیتی سازمان همکاری شانگهای برای ایران
به گزارش ایرنا پلاس، امیراحمدیان با تأکید بر هدف اولیه تشکیل سازمان همکاری شانگهای گفت: عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای زمانی به نفع کشور خواهد بود که ایران بتواند سازوکارهای امنیتی، ضد افراط‌گرایی و مواد مخدر را در کشور پیاده‌سازی کند. از آنجایی که ایران خود قربانی تروریسم است، می‌تواند از این موضوع بهره‌مند شود. ما نمی‌توانیم سازمان همکاری شانگهای را به‌عنوان یک پیمان و اتحادیه اقتصادی در نظر بگیریم، اما کارکردهای آن می‌توانند ساختارهای کشور را به گونه‌ای تغییر دهد که بخش اقتصادی نیز از آن بهره‌مند شود.
وی افزود: در حقیقت آنچه که می‌تواند اقتصاد ایران را از مسیر پیمان‌ها، اتحادیه‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای تغییر دهد؛ عضویت کشورمان در پیمان همکاری اوراسیا، منطقه اکو، قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین و نیز ابتکار کمربند-راه روسیه است که عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند نقش ایران در آن پیمان‌ها را تقویت کند.