احتمال بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص اخبار منتشرشده مبنی بر احتمال بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد و کنسولگری ایران در جده، گفت: من احتمال این امر را بالا می‌بینم، خصوصا با توجه به تحولات اخیر افغانستان، نگرش‌ها در مورد حمایت قوی آمریکا از کشورهای منطقه تغییر یافته است و عربستان نیز دریافته است که باید با ایران تماس داشته باشد تا بتواند تنش‌های پیش آمده برای خودش را بهتر مدیریت کند.
ایسنا نوشت: دکتر احمد فاطمی‌نژاد با اشاره به سفر روز یکشنبه الکاظمی به ایران، اظهار کرد: مهمترین دغدغه‌ای که مصطفی الکاظمی از روزهای ابتدایی دولت خود داشت، رساندن عراق به شرایطی باثبات بود و یکی از برنامه‌هایی که برای تثبیت وضعیت عراق داشته است، برقراری پیوند بین دولت‌هایی که در عراق با یکدیگر رقابت دارند، است. دولت‌هایی مانند ایران و عربستان، ایران و آمریکا، ایران و ترکیه و غیره.
وی افزود: یکی از مشکلاتی که الکاظمی در این مسیر داشت، این بود که کشورهایی مانند ایران و آمریکا یا ایران و عربستان، با یکدیگر قطع رابطه دارند، لذا در چنین شرایطی مهمترین دغدغه الکاظمی این بود که نقش میانجی را بین این کشورها ایفا کند تا این کشورها حداقل در موضوع عراق بتوانند به تفاهمی برسند تا الکاظمی از این طریق بتواند کشورش را به شرایط ثبات برساند.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: الکاظمی به منظور دست‌یابی به این هدف خود، تلاش‌های زیادی انجام داده است و با ایران، عربستان و آمریکا مذاکرات زیادی داشته است و برگزاری نشست بغداد نمونه‌ای از این تلاش‌ها بود. همچنین الکاظمی تلاش کرده است توجه بقیه کشورهای عربی منطقه مانند مصر و اردن را نسبت به عراق جلب کند.
فاطمی‌نژاد بیان کرد: سفر اخیر الکاظمی به ایران نیز علاوه بر اینکه در امتداد همان برنامه‌های قبلی‌اش بود، به روی کار آمدن دولت جدید ایران که مهمترین مبنای سیاست خارجی خود را ارتباط با همسایگان عنوان کرده است نیز مربوط می‌شد و این موضوع هم در انجام این سفر تاثیرگذار بوده است.
بحثی که در خصوص احتمال بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد و کنسولگری ایران در جده مطرح شده است نیز همین هدف را نشان می‌دهد و من فکر می‌کنم اگر اتفاق جدیدی رخ ندهد، احتمال بازگشایی این دو کنسولگری در آینده نزدیک بسیار بالا است
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است خروج آمریکا از عراق، باعث رخ دادن اتفاقاتی مشابه حوادث اخیر افغانستان در عراق شود، گفت: عراق از نظر میزان ثبات، اصلا قابل مقایسه با افغانستان نیست. دولت عراق ثروتمند است، نیروی نظامی قدرتمندی دارد و سابقه دولت‌داری بیشتری را هم دارد. در عراق نیروهای خارجی و گروه‌های تروریستی به سبک افغانستان وجود ندارند، بلکه عناصری وارداتی هستند. ضمن اینکه سطح حضور آمریکا در عراق، پایین‌تر از سطح حضورش در افغانستان بود که این هم به دلیل توانمندتر بودن دولت عراق نسبت به دولت سابق افغانستان است. لذا در صورت خروج آمریکا از عراق، نیروهایی مانند طالبان در این کشور ظهور نخواهند کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: اما باز هم در صورت کمرنگ شدن نقش آمریکا در عراق، احتمال بروز تنش‌هایی در این کشور وجود دارد؛ چراکه تنوع گروه‌های قومیتی و مذهبی، نقطه اشتراک بین عراق و افغانستان است و تنش بین این گروه‌ها می‌تواند ثبات در عراق را تهدید کند. همچنین هم عراق و هم افغانستان به لحاظ هویت ملی کم و بیش ضعیف هستند و این هم می‌تواند عاملی باشد برای بروز منازعات و تنش‌های داخلی در عراق. اما به طور کلی قدرت دولت عراق اصلا قابل مقایسه با دولت سابق افغانستان نیست و این مانع از این می‌شود که گروهکی مانند طالبان بر بغداد مسلط شود و دولت مرکزی را تحت سیطره خود دربیاورد.
فاطمی‌نژاد همچنین با اشاره به صحبت‌های اخیر وزیر خارجه عربستان، مبنی بر اینکه این کشور به دنبال توافقی جامع‌تر از برجام با ایران است، عنوان کرد: این خواسته عربستان قابلیت عملیاتی شدن ندارد و قبل از هر کسی خود عربستان می‌داند که مطرح کردن این خواسته کاری بیهوده است؛ چراکه قدرت‌های بزرگتر از عربستان هم نتوانستند ایران را وادار به انعقاد توافقی فراتر از برجام کنند.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه در حال حاضر عربستان در موضع ضعف قرار دارد، خاطرنشان کرد: علاوه بر اتفاقات یمن، خروج آمریکا از افغانستان نیز به تمام متحدین منطقه‌ای ایالات متحده نشان داد که این کشور قابل اعتماد نیست و نمی‌توان روی حمایت‌های آن حساب کرد. بنابراین کشورهایی مانند عربستان در چنین شرایطی می‌خواهند خودشان مشکلات خود را حل کنند، خصوصا اینکه در روزهای اخیر اخباری مطرح شده است که آمریکا نیروهای خود در عربستان را هم کاهش داده و بخشی از سامانه‌های پاتریوت خود را که در عربستان مستقر کرده بود از این کشور خارج کرده است.
وی ادامه داد: همه این‌ها نشان‌دهنده این است که آمریکا دیگر آن هزینه‌هایی را که سابقا برای حمایت از عربستان می‌کرد را نمی‌کند و عملا می‌توان گفت عربستان در برابر ایران و برخی دیگر از کشورهای منطقه تنها مانده است و همین می‌تواند یکی از دلایلی باشد که عربستان به سمت تنش‌زدایی با ایران حرکت کرده است. لذا من فکر می‌کنم اینکه عربستان مطرح کرده است به دنبال توافقاتی فراتر از برجام با ایران است، جنبه شعاری دارد و می‌خواهد از آن به عنوان یک ابزار فشار مصنوعی علیه ایران در مذاکرات دوجانبه و بازی توازن قوا در منطقه استفاده کند. وگرنه خود عربستان قبل از هر کسی می‌داند خواسته‌هایش در تصمیمات کلان ایران در خصوص مذاکرات و برنامه هسته‌ای تاثیرگذار نیست و در این خصوص حتی تاثیرگذار بودن قدرت‌های بزرگ هم چندان مشخص نیست.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: در مجموع باید گفت این صحبتی که عربستان مطرح کرده است، صرفا در حد یک ابزار فشار است و این کشور اصلا توان تعیین دستور کار برای مذاکرات وین را ندارد.
فاطمی‌نژاد همچنین در خصوص اخبار منتشرشده مبنی بر احتمال بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد و کنسولگری ایران در جده، اظهار کرد: من احتمال این امر را بالا می‌بینم، خصوصا با توجه به تحولات اخیر افغانستان، نگرش‌ها در مورد حمایت قوی آمریکا از کشورهای منطقه تغییر یافته است، کما اینکه عربستان پیش از این هم در جریان اتفاقات یمن و مشکلاتی که برای تاسیسات نفتی‌اش به وجود آمده بود، متوجه شد که باید با ایران تماس داشته باشد. در مناسبات بین‌الملل، تماس سطح پایین‌تری از تعامل دارد و عربستان دریافته است که حداقل با ایران باید تماس داشته باشد تا بتواند تنش‌های پیش آمده برای خودش را بهتر مدیریت کند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در چنین فضایی چه چیزی بهتر از مراودات کنسولی و رفت و آمدهای غیر سیاسی. لذا این بحثی که در خصوص احتمال بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد و کنسولگری ایران در جده مطرح شده است نیز همین هدف را نشان می‌دهد و من فکر می‌کنم اگر اتفاق جدیدی رخ ندهد، احتمال بازگشایی این دو کنسولگری در آینده نزدیک بسیار بالا است.