اینجا بوی مرگ می‌دهد
ملینا عبدالرضایی
کرونا حدود دو سال است که سرتیتر بیشتر خبرهای رسانه‌های جهان و ازجمله ایران است. وضعیت وخیم این بیماری و شیوع آن در کشور و افزایش مرگ‌ومیرهای ناشی از آن منجر به ایجاد ناامیدی و استرس در میان اقشار مختلف جامعه شده است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» جدا از اینکه وضعیت کشور در برابر کنترل بیماری کرونا و کاهش مرگ‌ومیرها در مقایسه با دیگر کشورها مطلوب نیست، اما آنچه که میتواند در این دوران بیش از همه فشار روانی به افراد متحمل کند اعترافاتی است که میتواند بسیار آسیب‌زا باشد آن هم از سوی افرادی که مستقیما مسئولیت مقابله با این بیماری را در کشور داشتند.
اخیرا حسین‌علی شهریاری در گفت‌وگویی که با «رادیو جوان» داشته بیان می‌کند شرکت‌هایی که وعده تولید 20 میلیون واکسن داخلی تا پایان مردادماه داده‌اند، دروغ نگفته‌اند، بلکه نمی‌دانستند که نمی‌توانند چنین کاری را انجام دهند! او می‌گوید که این شرکت‌ها «درواقع فکر می‌کردند می‌توانند این کار را انجام دهند»!
شهریاری در پاسخ به این که آیا ما نمی‌دانستیم زیرساخت تولید واکسن نداریم می‌گوید: «سهل انگاری شد؛ در این شکی نیست»! این تنها بخشی از پاسخ‌هایی در برابر عدم موفقیت در مقابله با این ویروس در کشور است. پرداختن به گفته‌های حسین‌علی شهریاری تنها برای روشن شدن ابعاد روانی و فشارهای روانی است که این قبیل از صحبت‌ها آن هم از سوی مسئولان برای خانواده‌های عزادار میتواند به همراه آورد.
آنچه که امروز اهمیت دارد این است که بیماری کرونا، فشارهای ناشی از درمان، هزینه‌های بالای درمان آن، نبود دارو به اندازه کافی، از دست دادن عزیزان و پاسخ‌هایی از این دست از سوی مسئولان مربوطه میتواند چه بحران روانی را برای جامعه به همراه آورد؟
در این راستا از تعدادی از شهروندان درخواست کردیم تا تجربه‌ها و احساساتشان در مواجهه با این بیماری را برایمان بیان کنند.
ستاره ۲۹ ساله بیان می‌کند: «به غیر از فشارهای جسمی زیادی که این بیماری به همراه می‌آورد، روح و روان فرد هم تحت تاثیر شرایط بیماری قرار می‌گیرد از فشار زیادی که در دوران قرنطینه تحمل می‌کند تا استرس و ترسی که نسبت به اعضای خانواده‌اش دارد که مبادا آن‌ها هم گرفتار بیماری شوند. به نظرم شیوع بیماری ناامیدی بین افراد ایجاد کرده و همین شرایط باعث شده تحمل افراد نسبت به شرایط موجود جامعه خیلی کم شود که باعث ایجاد مشکلاتی حتی در روابط افراد با یکدیگر شده».
مدت‌هاست عادت هر روزه پدرم اعلام تعداد مرگومیر کرونایی‌ها در خانه شده. هر روز می‌گوید امروز 520 نفر، 650 نفر، 586 نفر و… این اعداد گاهی اوقات دیوانه‌ام می‌کند، حتی در گروه دوستانه‌ام در فضای مجازی مدام از این که چه کسی بیمار شده، کدام یک از دوستانمان فوت کرده، قرار است چه نوع جدیدی از ویروس وارد کشور شود صحبت می‌کنیم
او ادامه می‌دهد: «پیگیری و یا روبه‌رو شدن با اخبار منفی کرونا باعث ایجاد بی‌انگیزگی، ترس و غم برای ادامه زندگی‌ام شده و احساس درماندگی دارم. کم‌کاری مسئولان برای کنترل شیوع بیماری در مدت کوتاه، موجب شده امید چندانی به بهتر شدن شرایط نداشته باشم».
پدرم هر روز از تعداد مرگ‌ومیرهای کرونایی برایمان می‌گوید
مهدی 27 ساله از وضعیت خانواده و رفتارهای پدرو مادرش می‌گوید؛ اینکه مادرش استرس شدید پیدا کرده و از ترس ابتلا به بیماری کرونا و وسواس شدید فشار خون گرفته است، «مدت‌هاست عادت هر روزه پدرم اعلام تعداد مرگومیر کرونایی‌ها در خانه شده. هر روز می‌گوید امروز 520 نفر، 650 نفر، 586 نفر و… این اعداد گاهی اوقات دیوانه‌ام می‌کند. مادرم مدام اطلاعات مربوط به کرونا می‌خواند، تمام برنامه‌های تلویزیونی در رابطه با این بیماری را می‌بیند هر روز توضیح می‌دهد چطور دست‌هایمان را بشوریم، ماسک را چطور عوض کنیم و… حتی در گروه دوستانه‌ام در فضای مجازی مدام از این که چه کسی بیمار شده، کدام یک از دوستانمان فوت کرده، قرار است چه نوع جدیدی از ویروس وارد کشور شود صحبت می‌کنیم».
او می‌گوید: «غمگینم، از خانه ماندن خسته شده‌ام، مدام با خانواده‌ام دعوا می‌کنم و حتی گاهی وقتی می‌بینم خیلی‌ها رعایت نمی‌کنند در دلم آرزوی مرگشان را دارم و این به نظر وحشتناک است».
مغزمان تحمل این حجم از مشکلات را ندارد
ساناز ۳۱ ساله است، او می‌گوید: «کرونا فشار جسمی، روانی و اقتصادی زیادی را برایمان به همراه داشته؛ اخبار ناامیدکننده از مرگ‌ومیرها و وضعیت کشور، نوع بیماری که هر روز خبر از جهش‌های جدید در اخبار می‌دهند و هر بار وخیم‌تر از قبل است، فشار اقتصادی که به افراد وارد می‌شود به دلیل کمبود دارو و قیمت‌های بالای آن و … همگی باعث می‌شود افرادی که مبتلا به این ویروس شدند، نتوانند این فشارها را در زندگی خود تحمل کنند. نه تنها بیماری کرونا، بلکه هر فشاری را که در مدت زمانی به شکل شدیدی تحمل کنیم به طور طبیعی بر روی صبر و استقامتمان نسبت به مشکلات دیگر زندگی تأثیر می‌گذارد؛ چون مغز انسان در آن واحد نمی‌‌تواند همه مشکلات را تحمل کند».
اینجا بوی مرگ می‌دهد؛ این ناراحتکنندهتر از هر چیزی است
سیما ۱۸ساله معتقد است، شرایطی را که کرونا در جامعه ایجاد کرده، فشارهای روانی زیادی را به افراد منتقل می‌کند مثل استرس، ترس از دست دادن عزیزان و حتی وسواس‌هایی در رعایت بهداشت که اذیت کننده است.
او بیان می‌کند: «زمانی که می‌بینم کشورهای دیگر بیشتر به فکر شهروندان خود هستند و بیشتر شهروندانشان واکسینه کرده‌اند، ولی آمار مرگومیر ناشی از کرونا در جامعه ما هر روز بیشتر می‌شود و درواقع اینجا بوی مرگ می‌دهد از هر چیزی برایم ناراحتکنندهتر است».
هر روز نگران این هستم که چه زمانی نوبت من و خانواده‌ام می‌شود
مرتضی ۳۴ ساله معتقد است، شنیدن اخبار مرگومیر کرونا و از دست‌دادن هموطنان و حتی مردم کشورهای دیگر باعث ایجاد ناامیدی شده.
وی می‌گوید: «به نظرم این حس ناامیدی بیشتر بخاطر این است که در کشوری زندگی می‌کنیم که هیچ‌کس اهمیتی به مسائل و مشکلات مردم نمی‌دهد، در کشورهای دیگر حفظ تندرستی، بهداشت و سلامت مردم جزء خدمات اولیه‌ای است که دولت در اختیار مردم می‌گذارد. در بیشتر کشورها اوضاع رو به بهبود است، اما در کشور ما هر روز خبرهایی مثل افزایش بیماران کرونایی، کمبود دارو و کمبود سرم می‌شنویم. هر روز نگران این هستم که چه زمانی بچه‌ام، مادرم، همسرم و یا خودم درگیر این بیماری می‌شویم».
استرس، فشارهای ناشی از غم از دست دادن عزیزان، شنیدن اخبار منفی در مورد احتکار دارو، کمبود دارو، پرشدن تخت‌های بیمارستانی، افزایش تعداد مرگ‌ومیرها و مبتلایان به کرونا و حتی افزایش قیمت برخی مواد خوراکی که برای بیماران مبتلا به کرونا و کسانی که در معرض بیشتر این بیماری قرار دارند منجر به ایجاد یأس و ناامیدی شده است، وضعیتی که در صورت ادامه‌دار شدن آن میتواند تبعات بسیاری برای سلامت روان جامعه به همراه بیاورد.
ندا اخروی، مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد معتقد است، سرعت انتشار کووید-19، میزان واگیری و مرگومیر قابل توجه آن، باعث ایجاد وضیعت اورژانسی در بهداشت کشورهای جهان شده است.
وی در گفت‌وگو با «صبح امروز» با اشاره به احساس عدم ایمنی نسبت به کافی بودن درمان موجود برای بیماری کرونا توضیح می‌دهد: احساس عدم ایمنی نسبت به کافی‌بودن درمان‌های موجود، ترس از انتقال بیماری به بستگان و دوستان، مرگ اعضای نزدیک خانواده و احساس گناه بازماندگان، بار روانی زیادی را به همه افراد جامعه و به‌ویژه بیماران تحمیل می‌کند علاوه بر بروز تبعات جسمی در مبتلایان به کووید- 19، این بیماری منجر به ایجاد عوارض روانشناختی و روانپزشکی نیز در مبتلایان می‌گردد.
ندا اخروی: در بیمارانی که سابقه ابتلا به اختلال روانپزشکی نداشتند، طی 90-14 روز بعد از ابتلا به بیماری کووید-19، احتمال بروز اولین تشخیص روانپزشکی افزایش می‌یابد
افزایش بی‌خوابی‌ها و خلق افسرده ناشی از ترس از بیماری کرونا
وی ادامه می‌دهد: با توجه به مشابهت بسیار زیادی که بین همه‌گیری‌های SARS و MERS با کووید-19 وجود دارد، نتایج پژوهش‌های این دو همه‌گیری تا حد زیادی قابل تعمیم به شرایط فعلی نیز می‌باشد. مرور 72 مقاله شامل 3559 بیمار در کشورهای درگیر با دو بیماری SARS و MERS نشان داد در طی دو ماه بعد از ابتلا به کووید، 33% بیماران دچار خلق افسرده ، 36% دچار اضطراب و 34% دچار بیخوابی بودند.
بروز اختلال روانپزشکی بین مبتلایان به کرونا
به گفته اخروی، نتایج بررسی‌هایی که بر روی بیماران کووید-19 انجام شده مشخص کرده است در بیمارانی که سابقه ابتلا به اختلال روانپزشکی نداشتند، طی 90-14 روز بعد از ابتلا به بیماری کووید-19، احتمال بروز اولین تشخیص روانپزشکی در آن‌ها افزایش می‌یابد. 18 درصد این بیماران نوعی از اختلال روانپزشکی را نشان دادند و بیشترین احتمال بروز برای اختلالات اضطرابی، بیخوابی و دمانس مشاهده شده است.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه «نتایج مطالعات مختلف نشان می‌دهد که افراد جامعه ممکن است سطحی از اختلالاتی از قبیل اضطراب، استرس و افسردگی و حتی فکر آسیب به خود را تجربه کنند» می‌گوید: خانواده افراد متوفی به دنبال بیماری کووید-19 نیز جزء گروه‌هایی هستند که در معرض خطر آسیب به سلامت‌روان و درگیری با سوگ پیچیده هستند.
نبود شرایط عادی برای سوگواری اثرات نامطلوبی بر روان بازماندگان می‌گذارد
به گفته وی، بازماندگان افراد متوفی در مدت کوتاه متحمل فشار شدیدی شده‌اند، برخی در ایام پیش از مرگ عزیزان خود، ارتباط کمی با آن‌ها داشته‌اند یا شرایط عادی برای سوگواری و بهره‌مندی از حمایت نزدیکان و آشنایان نداشته‌اند؛ همه این موارد باعث می‌شود فرآیند سوگواری به صورت طبیعی و سالم طی نشده و این موضوع میتواند اثرات نامطلوبی بر سلامت روان آنان داشته باشد.
اخروی با اشاره به تاثیر کمک‌های روانشناختی و روانپزشکی به افرادی که تحت تاثیر عوارض روانی قرار گرفته‌اند، تشریح می‌کند: البته خبر خوب این است که کمک‌های روانشناختی و روانپزشکی میتواند به افرادی که تحت تاثیر عوارض روانی این شرایط قرار گرفته‌اند (بدلیل درگیر شدن با بیماری کرونا یا فوت عزیزان خود یا فشارهای روانی مترتب بر بحران ایجاد شده در جامعه)، کمک کند تا بتوانند سلامت روان خود را بازیابند.
ارائه خدمات رایگان روان‌درمانی از سوی مراکز بهداشت
وی توضیح می‌دهد: بسیار مهم است که وضعیت روانشناختی گروه‌های مختلف افراد جامعه که متاثر از شیوع کووید-19 بوده اند بررسی شده و مداخلات درمانی مناسب به این افراد ارائه گردد. شایان ذکر است مراکز خدمات جامع سلامت (یا در اصطلاح رایج مراکز بهداشت) این خدمات را بصورت رایگان در اختیار همه هموطنان قرار می‌دهند.
وضعیت کشور به گونه‌ای است که به شدت همه اعضای جامعه از کادر درمان گرفته تا مردم عادی نیازمند تغییر در مدیریت بیماری، افزایش میزان داروها، کاهش مبتلایان و مرگ‌ومیرهای ناشی از این بیماری هستند؛ چراکه پایداری این شرایط نه تنها روز‌به روز آمار فوتی‌های کشور را بالا می‌برد، بلکه آمار جدیدی ناشی از بیمارانی که دچار اختلالات روانی هستند را بیشتر می‌کند؛ پرسش اینجاست چه کسی میتواند در آینده‌ای نه چندان دور پاسخگوی وضعیتی ناشی از طغیان بیماران روحی و روانی در کشور باشد؟