زنگ خطر برای پکن یا راه ابریشم؟
مهسا مژدهی
طالبان حالا مرز با چین را به تصرف در آورده و گروه های مسلح اویغور فضای مناسبی برای فعالیت های خود خواهند داشت.
طالبان به مرز با چین رسیده است. گروه خشن و مسلح طالبان که این روزها در خاک افغانستان بخش بزرگی از این کشور را به خود اختصاص داده. با رفتن امریکایی ها از این کشور، خشونت ها علیه مردم عادی و جنگ با نظامیان وابسته به دولت شدت گرفت. پیش از آن طالبان تنها در برخی از بخش های افغانستان سیطره داشت. اما در دوماه گذشته با جدی تر شدن موضوع خروج ایالات متحده و متحدانش از افغانستان و شکست گفتگوهای صلح در دوحه و استانبول، جنگجویان این گروه فضا را برای مقابله با دولت و تصرف بخش های بیشتری از افغانستان مناسب دیده اند.
طالبان به مرز با چین رسید
مرز مشترک افغانستان و چین این روزها دردسرساز شده است. طالبان هفته گذشته با گسترش نفوذش در این کشور به مرز مشترک با سین کیانگ چین رسید. استان بدخشان که در شمال شرقی افغانستان قرار دارد و منطقه ای کوهستانی و مناسب برای فعالیت های مسلحانه است، به دست طالبان افتاده و نیروهای دولتی و مردم مسلح شده هم نتوانستند این مرز و منطقه را حفظ کنند.
چین و افغانستان در شمال شرق ۹۵ کیلومتر مربع مرز مشترک دارند. در همین منطقه مرز با تاجیکستان هم هست که چینی ها برای حفاظت از هر دو طرف ماجرا نیروهایشان را در کشور تاجیکستان نگه داشته اند.
سین کیانگ که حالا با طالبان هم مرز شده، استانی در غرب چین است که خود مختار اداره شده وقبلا ترکستان خاوری خوانده می شد. اویغور های مسلمان دراین منطقه ساکنند و دولت مرکزی چین به طور مداوم نگران فعالیت های تجزیه طلبانه در این بخش است. به ویژه آنکه مسیر چین به غرب آسیا یا به اصطلاح راه ابریشم از همین استان می گذرد که برای پکن اهمیت بسیاری دارد.
دو سال قبل گروهی با عنوان جنبش اسلامی ترکستان شرقی ویدیویی را منتشر کرد که در آن شماری از جنگجویان این گروه در افغانستان تمرینات نظامی انجام می‌دهند و به تجهیزات و ابزارهای جنگی پیشرفته دسترسی دارند. بعد از آن مشخص شد که این گروه مسلح در نزدیکی با طالبان از نظر نظامی اموزش می بیند و دوستی و همراهی نزدیکی هم با آنها دارد. این گروه زیر نظر طالبان و القاعده به وجود آمده و اموزش دیده است. این نخستین حضور گروه در افغانستان نبود. اما پررنگ ترین آنها بود. پیش از این که چنین ویدیویی منتشر شود هم عکس هایی منتشر می شد که اعضای آن را در کنار جنگجویان مسلح نشان می داد. اما تا قبل از آن از طرف دولت افغانستان تایید نشده بود.
رسانه های افغانستان در مورد چگونگی حضور جنبش اسلامی ترکستان شرقی در این کشور نوشته اند که پس از سختگیری دولت چین بر اویغورها گروهی از آنها از مرز مشترک با افغانستان و راه های ناهموار آن به این کشور آمدند و نتوانستند با استفاده از راهنمایی طالبان دست به تشکیل گروهی مسلح بزنند. هنوز مشخص نیست که سلاح های بسیار پیشرفته آنها از چه منابعی به دستشان رسیده است اما بسیاری به کشورهای غربی و حمایتشان از اویغورها مشکوکند.
هدف ناامنی در سین کیانگ است؟
کارشناسان مسائل چین معتقدند که بدون حمایت کشورهای خارجی اویغورها قادر به تشکیل گروه و به دست گرفتن سلاح نبوده اند. آنها معتقدند سلاح کشورهای غربی برای مقابله با نفوذ چین ایجاد گروه های مسلحی مانند طالبان است. غرب بخت خود را پیش از این در ایجاد چنین گروه هایی با ساختن و پروبال دادن به طالبان و داعش امتحان کرده است و به نظر می رسد که در مورد چین هم تلاش دارد تا از الگویی مشابه پیروی کند.
طالبان به مرز چین رسید؛زنگ خطر برای پکن یا راه ابریشم؟
چین معتقد است که در استان سین کیانگ تمایلات تجزیه خواهانه گسترش زیادی دارد که نیازمند کنترل دولت است. ایالات متحده معتقد است که چینی ها بر اویغورها سخت می گیرند و از سوی دیگر سیاست خارجی واشنگتن حالا تمام تمرکزش را بر روی کنترل نفوذ چین گذاشته است.
با بالا گرفتن خطر گسترش نفوذ گروه های مسلح زیر نظر طالبان در چین، نگرانی های تازه ای ایجاد شده است. طالبان به طور رسمی دست دوستی خود را به سمت پکن دراز کرده است و این در حالیست که مخالفان دولت چین زیر نظر طالبان در مناطق صعب العبور در حال دیدن اموزش نظامی هستند و سلاح هایشان را از دست طالبان می گیرند. در چنین شرایطی بسیاری از ناظران می پرسند که میان بیرون رفتن ناگهانی آمریکا از افغانستان و بی عملی این کشور در مقابل تصرف بخش عمده ای از خاک افغانستان به دست گروه مسلح طالبان چه رابطه ای وجود دارد؟
گروه ترکستان شرقی تازه تاسیس نیست از سال ۱۹۳۳ آنها در شمال غرب چین فعال بوده اند و علیه حکومت مرکزی قیام می کردند. در دهه های گذشته این گروه به عربستان و ترکیه نزدیک بوده و بعد طالبان را دوست نزدیکش قرار داده است. از همین زاویه برخی کارشناسان می گویند که ترکیه و ایالات متحده از اینکه طالبان دوباره با سین کیانگ همسایه شده اند خوشحالند. چرا که چین در دردسر بزرگی خواهد افتاد که نزدیکی دو مرز موجبش خواهد شد. اویغورها حالا دیگر در مرز خود با افغانستان می توانند رفت و امد اسان تری داشته باشند و تامین سلاح برایشان کار ساده تری خواهد بود. در عین حال راه ابریشم و دسترسی به غرب اسیا در شرایطی که بخشی از مسیر به دست طالبان با همکاری اویغورها باشد، می تواند دردسر بزرگی را برای پکن ایجاد کرده و در عین حال وضعیت خوبی را برای ترکیه ایجاد کند و در نظر امریکایی ها می تواند راه حل خوبی برای جلوگیری از نفوذ چین در کشورهای غرب اسیا باشد.
از سوی دیگر حضور طالبان در نزدیکی مرز با چین می تواند اتش زیر خاکستر اویغورها را روشن کند و فعالیتهایشان را به سمت فعالیت های مسلحانه ببرد. امری که دولت را در پکن دچار مشکلات فراوانی خواهد کرد.