تهدیدی به نام حاشیه‌نشینی
سرویس اجتماعی
هادی خانیکی روزنامه‌نگار، کارشناس رسانه و از استادان سرشناس در رشته ارتباطات است. وی عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران نیز می‌باشد. هم چنین او سابقه عضویت در شورای مرکزی جبهه مشارکت را نیز دارد. خانیکی معتقد است شهر مشهد دارای اهمیت ویژه‌ای است که در ابعاد تاریخی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی گنجانده می‌شود.
او توضیح می‌دهد که حرم مطهر امام رضا (ع) اهمیت مذهبی والایی به این شهر بخشیده و منجر شده که هر ساله خیل عظیمی از زائران ایرانی و خارجی وارد مشهد شوند و درنتیجه این امر در مبادله فرهنگ و اقتصاد بسیار موثر واقع می شود.
این استاد دانشگاه معتقد است که باید پذیرفت اداره شهر مشهد با این شرایط بسیار سخت است. با این همه مشکلات تا به حال مدیریت شهری در بافت مرکزی شهر خوب عمل کرده و نتایج مطلوبی داشته است، اما ساخت‌وسازهای نامناسب به ویژه در پیرامون حرم مطهر از مشکلاتی که مدیریت شهری سابق شهر مشهد نتوانسته‌اند آن را به درستی مدیریت و رفع کنند. در این بین پرسش اینجاست که آیا شورای ششم ادامه‌دهنده سیاست‌های مدیریت شهری قبلی خواهد بود یا تغییراتی در جهت مثبت به وجود خواهد آورد؟
در ادامه مشروح گفت‌وگوی ما را با این استاد دانشگاه می‌خوانید:
به نظر شما مشهد چه جایگاه و ظرفیتی در حوزه سیاسی و اجتماعی در کشور دارد؟
مشهد هم از نظر جغرافیای، تاریخی و هویت ملی جایگاه بالایی دارد. از نظر جغرافیایی بزرگترین شهر در شرق ایران محسوب می شود و چهار راهی برای مبادله کالا و فرهنگ با دیگر استان ها و کشورهای است. همچنین خط راه آهن که از مشهد به سمت سرخس، هرات و جنوب شرق کشور می رود باعث شده که این شهر، جایگاه جغرافیایی ویژه ای در کشور به دست آورد.
نکته مهم دیگر اهمیت تاریخی این شهر است. مشهد در کنار کشف‌رود که جایگاه کهن‌ترین انسان‌های ابزار ساز -حدود ۸۰۰ سال پیش در کل جهان- قرار گرفته است. در پیرامون این شهر آثار تاریخی گوناگون از جمله سنگ نگاره‌ها و نشانه‌های فرهنگ بشری که باقیمانده هزاران سال پیش تاکنون است، وجود دارد. از نظر مذهبی نیز جایگاه حرم مطهر امام رضا (ع) اهمیت مذهبی والایی به آن بخشیده و هر ساله خیل عظیمی از زائران را پذیرا است که این امر در مبادله فرهنگ و اقتصاد بسیار موثر واقع می شود.
از سویی دیگر وجود آرامگاه فردوسی و توس نشانگر هویت ملی مشهد است و باید بدانیم که این شرایط تنها مختص این کلانشهر است.
در این بین شرایطی ایجاد شده که این شهر با دو مؤلفه اصلی معرفی شود؛ حاشیه نشینی و زیارت. این دو مؤلفه چه تأثیرات مثبت و منفی برای مشهد ایجاد کرده است؟
حاشیه‌نشینی خاص مشهد نیست، ولی در مشهد بیشتر است به خاطر بازار کار کاذب که به یک معضل تبدیل شده. یک ارگان یا نهادی باید برای ساماندهی این وضعیت تشکیل شده تا بتواند از استعدادهای بعضی از افراد این مناطق استفاده کند و از انحرافات و آسیب‌های اجتماعی پیشگیری شود؛ به این دلیل که برخی مناطق حاشیه‌نشین کانون مفاسد محسوب می‌شوند.
ساخت مدارس و حضور روانشناسان در حاشیه شهر؛ عاملی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی
مراکز حاشیه‌نشینی یک تهدید برای شهر هستند، ولی می‌شود که آن را به فرصت تبدیل کنیم. با مدرسه‌سازی در این مناطق و استقرار روان‌شناسانی در اینجا می‌توان مردم این مناطق را از گرایش به ناهنجاری‌ها نجات دهد.
عملکرد مدیریت شهری به ویژه در دوره اخیر در این رابطه چگونه بوده است؟
شهر مشهد وسعت بسیاری پیدا کرده که گاهی برخی مناطق این شهر با وسعت بی‌رویه روبه رو بوده‌اند؛ مثلا خیلی از زمین‌های کشاورزی تغییر کاربری پیدا کرده یا کوه‌ها و حتی کشف‌رود آسیب بسیاری دیده‌اند.
هر چند باید پذیرفت که اداره چنین شهری با این شرایط بسیار سخت است. با این همه مشکلات تا به حال مدیریت شهری در بافت مرکزی شهر خوب عمل کرده؛ یعنی در نحوه تردد و وضعیت خیابان و کوچه‌ها و بخصوص گذاشتن پاکبان‌ها و نظافتچی‌ها در شهر و… عملکرد عالی داشته‌اند. از سویی دیگر ایجاد فضای سبز در شهر مشهد و ایجاد بلوارها و پارک‌ها رضایت‌بخش است.
اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد ساخت‌وساز بی‌رویه در گوشه و کنار شهر است که گویا نظارتی بر این حجم از ساخت‌وساز وجود ندارد؛ مثلا ساخت‌وسازها و بلندمرتبه‌سازی‌های اطراف حرم موجب شده حرم از مسافت ۱۰ یا ۱۵ کیلومتری قابل مشاهده نباشد به طوری که در گذشته این طور نبوده است. بنابراین نیاز به ایجاد برخی اصلاحات در حوزه مدیریت شهری هستیم.