این زخم همیشه تازه می‌ماند
اعظم عباسپور
کودک‌آزاری یکی از جرم‌هایی است که با ادامه‌دار شدن دوره کرونایی و طولانی شدن روزهای قرنطینه خانگی افزایش چشمگیری داشته است. بر اساس آمارهای موجود هر ساله هزاران کودک در سراسر جهان مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. کودک‌آزاری بدترین شکل مجازات است که کودک باقی عمرش را با زخم‌های روحی و عاطفی و حتی فیزیکی سیر خواهد کرد. البته گاهی کودک‌آزاری پایان غم‌انگیزی دارد و آن از دست رفتن جان کودک است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» در پیمان‌نامه حقوق کودک، کودک‌آزاری این گونه تعریف شده است: «هر گونه رفتاری در برابر کودک زیر 18 سال به وسیله والدین، قیم، محافظ یا پرستار، اعضای دیگر خانواده و یا یک بزرگسال انجام شود، به طوری که رشد و سلامت فیزیکی یا روانی کودک را در معرض خطر قرار دهد و تضعیف نماید.» البته ماده دوم قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 1381، کودک‌آزاری را هر نوع اذیت‌وآزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمات جسمی یا روانی یا اخلاقی وارد شود و سلامت جسم و روان آنان را به مخاطره اندازد، تعریف می‌کند.
کودکان کار؛ بیشترین قربانیان خاموش کودک آزاری
چشم‌های درشت و مشکی، چال گونه، پوست گندمی، لباس سرخ و نارنجی و زرد سوزن‌دوزی شده‌اش… توجه تو را جلب نمی‌کند، بلکه کبودی‌های دور چشم و زخم عمیق 10 سانتی، پر از خون خشک شده و چرک؛ الهه 11 ساله است که باعث می‌شود دنبالش راه بیفتی و پیگیر حالش شوی و اینکه مدام الهه زخمش را با چادر مشکی و چرک و کثیفش تمیز می‌کند.
الهه که همراه 2 پسر بچه همسن و سال خودش آدامس و باتری و دستمال می‌فروشد اصلا گوشش بدهکار نیست که باید حتما به پزشک یا درمانگاه مراجعه کند. تمام تلاشش را روی فروش وسایلش متمرکز کرده مبادا از دوستانش عقب بماند. یکی از پسرهای همراهش می‌گوید: «خانم برو پی کارت. دست از سر ما بردار بذار وسایلمون رو بفروشیم هر روز 50 نفر امثال شما رو می‌بینیم». با پوزخندی داد می‌زند «برید دنبال کارتون دایه مهربونتر از مادر. بذارید به درد خودمون بمیریم».
پدرم دو شب پیش با چاقو این بلا را سرم آورد تا توجه مردم بیشتر جلب شود و بیشتر خرید کنند،این زخم ها نباید هیچ وقت خوب شوند باید همیشه تازه بمانند
بابام با چاقو رو صورتم زخم انداخت تا مردم بیشتر ازم خرید کنند
الهه که خیلی خسته و کوفته است با لهجه‌ای ناملموس می‌گوید: «اگه همه آدامسا و دستمال و باتریا رو بخری می‌رم درمونگاه، اما این آدامسا بایودنته، خیلی هم گرونه. پول داری؟». الهه در حالی که بغض کرده و می‌گوید: «بابام دو شب پیش با چاقو این بلا رو سرم آورد تا مردم بیشتر دلشون برام بسوزه بیشتر ازم چیزی بخرن این زخما نباید هیچ وقت خوب بشن باید همیشه تازه بمونن». می‌روم تا بطری آب را برایش بیاورم، فقط چند ثانیه طول می‌کشد، اما هیچ اثری از الهه نیست. مدام به این فکر می‌کنم، چرا زخم تنها میراث، سیاهی‌های این شهر است برای الهه؟چرا؟ و هزار سوال تلخ دیگر،که هیچگاه جوابی برای آن پیدا نخواهی کرد.
در مشهد بهره‌کشی از کودکان کار بسیار زیاد اتفاق می‌افتد، هر چهار راه مشهد، مختص به یک باند است و 90 درصد کودکان کار در منطقه «ساختمان» زندگی می‌کنند. باندهایی که از کودکان بهره‌کشی می‌کنند، بچه‌ها را گروه‌بندی کرده و هر گروه را در سر چهارراه‌ها و خیابان‌های مختص به خود می‌گذارند و در طول روز تا پاسی از شب آن‌ها را دورادور زیر نظر می‌گیرند بطوری که هر چهارراه مختص به یک باند است و هر بچه‌ای هم مختص باند خودش است. بچه‌ها حق ندارند به چهار راه دیگری به غیر از باند خودشان بروند و حتی حق ندارند با هیچ غریبه‌ای صحبت کنند. نکته قابل توجه این است که این کودکان کار، شاگرد خطاب می‌شوند مثلا شاگرد چهار راه «میلاد»، شاگرد میدان «فلسطین»، شاگرد «ملک آباد» … و کسی حق ندارد شاگرد جای دیگری باشد.
همه چیز برای تضییع حقوق کودکان فراهم است
بارها دیده‌ایم در اختلافات خانوادگی پدر و مادر از آزار کودکان به عنوان وسیله‌ای برای دستیابی به اهداف خود استفاده می‌کنند و ناراحتی‌های خود را بر سر فرزندان فرود می‌آورند یا ضرب و شتم کودک خود را ابزاری برای تحریک احساسات شریک زندگی یا انتقام‌جویی از او می‌بینند. شاید بیراه نباشد اگر بگوییم همه چیز برای تضییع حقوق کودکانی که در معرض خشونت خانگی قرار دارند، فراهم است! اما چگونه؟ ماده چهار قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 1381 سنگین‌ترین جزای نقدی برای آزار و شکنجه کودکان را، یک میلیون تومان مشخص کرده است و البته که قانون جدید حمایت از کودکان 10 سال است که در انتظار قانون شدن است!
قوانین موجود هم اقدامات والدین و سرپرستان صغار و مجانین را که به منظور تادیب و حفاظت آن‌ها انجام شود مشروط بر اینکه اقدامات مذکور در حد متعارف و حدود شرعی تادیب و محافظت باشد را جرم محسوب نمی‌کنند و قابل مجازات نمی‌دانند.
وقتی کودک‌آزاری از پایین تا بالای شهر تفاوت می‌کند
والدین قبل از بچه‌دار شدن باید دانش فرزندپروری را بدست آورند. دانیال، ارمیا، پارسا… پسر بچه‌هایی هستند که البته در خانواده‌هایی با وضعیت اقتصادی مطلوب و پدر و مادری تحصیل‌کرده زندگی می‌کنند که دائم در حال مقایسه با بچه‌های دیگر فامیل و اطرافیان هستند. والدین آن‌ها فرزندپروری را به خوبی یاد نگرفته‌اند و این بچه‌ها را تحت فشار شدید برای قبولی در مدارس عالی و منحصربه‌فرد قرار می‌دهند، وارد کردن فرزندان به این رقابت‌های بیمارگونه یا ثبت‌نام کودک در 4 تا 5 کلاس متعدد در طول روز هم مصداق بارز کودک‌آزاری است که در مناطق مرفه شهر بسیار شاهد آن هستیم.
البته کودک‌آزاری در حاشیه‌های شهر، قصه متفاوت‌تری دارد؛ داغ کردن، تنبیه با کمربند…
دخترم جن‌زده شده باید پیش جن‌گیر ببرمش
پریسا که 13 سال دارد، سه ماه مداوم توسط پدرش در زیر زمین خانه به دلایل گوناگون حبس می‌شود. پدر پریسا در شرایط کرونا دو ماه بیکار شده است و با توجه به مشکلات شدید معیشتی زندگی را به کام همسر و فرزندان خود تلخ کرده. با پریسا که صحبت می‌کنی دائم به سقف نگاه می‌کند و با اضطراب و استرس می‌گوید: «نگاه کن. می‌بینی چه شاخ‌های بزرگی داره؟ چقدر تند تند روی سقف راه می‌ره! من از چشماش می‌ترسم». مادر پریسا می‌گوید: «دختر خوشگلم جن زده شده و باید پیش جن‌گیر ببرمش!»
تنبیه بدنی و حبس، پریسا را مبتلا به «اسکیزوفرنی» کرده
او نمی‌داند که تنبیه بدنی و حبس کردن پریسا در زیرزمین تاریک توسط پدرش باعث شده است که این دختر زیبا به «اسکیزوفرنی» مبتلا شود. پریسا، قربانی اضطرابی شده است که عوامل محیطی، اجتماعی و اقتصادی امروز به پدرش وارد کرده است.
لازم است که نیروی انتظامی (پلیس 110) و اورژانس اجتماعی خدماتی که در مناطق حاشیه شهر ارائه می‌دهند با توجه به نوع نیاز و نوع آسیب تطابق داشته باشد، به طور مثال ساعت کاری اورژانس اجتماعی در مناطق حاشیه شهر که آمار بالای کودک آزاری را دارد بسیار طولانی‌تر باشد.
مردم، کودک‌آزاری را به 123 گزارش بدهند
شهره شاهرودی، معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه تعداد تماس‌های ثبت شده در اورژانس اجتماعی خط 123 در 6 ماه اخیر 77298 تماس بوده است که این تعداد مربوط به تمامی گروه‌های هدف است تاکید کرد: مردم در صورت مشاهده هرگونه کودک‌آزاری با شماره 123 تماس بگیرند؛ چون بزرگترین راه شناسایی موارد کودک آزاری هم این گزارشات مردمی است که به ما کمک زیادی می کند.
شهره شاهرودی ادامه می‌دهد: طبق پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک که به امضای کشور ایران نیز رسیده است، باید حقوق کودک را در زمینه حمایت در برابر بهره‌کشی اقتصادی و انجام هر گونه کار زیان بار که می‌تواند به تحصیل وی خللی وارد کند و باعث توقف آن شود و یا برای سلامتی و رشد جسمی و روحی و اخلاقی و پیشرفت اجتماعی کودک مضر محسوب می‌شود، به رسمیت شناخته شده است.
وی افزود: ازدواج در سن پایین به نوع خود یک کودک‌آزاری محسوب می‌شود و غیرقانونی است و کودک‌همسری یکی از آسیب‌هایی است که به دلیل فقر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، اعتیاد و موضوعات قومی و قبیله ای و مهاجرت شکل می گیرد.
146 کودک آزاری توسط بیمارستان ها گزارش شده است
معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به مشکلات معیشتی و افزایش کودک آزاری می‌گوید: مشکلات معیشتی و اقتصادی قطعا بر روی احساسات اعضا خانواده بویژه سرپرست خانواده تاثیر گذاشته و به میزان آگاهی و دانش والدین می‌تواند بر روی شیوه‌های تربیتی و رفتاری آن‌ها با کودکان تاثیرگذار باشد، اما می‌توان مشکلات اقتصادی و معیشتی را به‌عنوان یکی از فاکتورهای تاثیرگذار کودک‌آزاری ذکر کرد. البته نمی‌توان تنها به عامل مشکلات اقتصادی بر روی کودک‌آزاری تاکید کرد و آن را تنها علت در نظر گرفت؛ زیرا انواع مصادیق کودک‌آزاری در خانواده‌هایی با شرایط اقتصادی مناسب نیز زیاد مشاهده می‌شود.
شهره شاهرودی با تاکید بر اینکه در سال جدید گزارش کودک‌آزاری مبتنی بر فوت یا آسیب جدی گزارش نشده است، می‌گوید: البته در شش ماه گذشته 146 مورد کودک آزاری توسط بیمارستان ها و مراکز درمانی اطلاع‌رسانی شده است.
کودک آزاری اینترنتی؛ نوین‌ترین نوع کودک آزاری
باید توجه داشت که پیامدهای کودک‌آزاری تنها متوجه خانواده و اطرافیان وی نیست، بلکه زنجیره‌وار همه جامعه را در بر می‌گیرد؛ چرا که کودکان آزاردیده امروز، پدران و مادران و شهروندان آزارگر فردا و آینده خواهند بود و این تسلسل معیوب همچنان ادامه‌دار می‌شود.
نکته قابل توجه این است که افرادی که در کودکی در معرض آزار و اذیت قرار گرفته‌اند در بزرگسالی نمی‌توانند تعاملی سازنده و منطقی با جامعه برقرار کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد اغلب افراد خشن در کودکی یا شاهد و یا قربانی خشونت بوده‌اند و به این ترتیب است که خشونت‌های خانگی به یک فرد ختم نمی‌شود و تسلسل‌وار در جامعه صورت می‌گیرد.
حدود 98 درصد کودک‌آزار ها اعضای خانواده هستند
طبق اظهارات رئیس اورژانس اجتماعی کشور حدود 98 درصد از کسانی که کودک را آزار می‌دهند از اعضای خانواده و اقوام نزدیک هستند و فقط 2 درصد از آنان غریبه هستند.
باید توجه داشت که تمامی مشکلات و مسائل حوزه کودک آزاری فقط با تدوین قانون حمایت از آسیب‌دیدگان حل نمی شود، بلکه مهمترین مسئله در این حوزه مسئولیت‌پذیری اعضای جامعه و شهروندان به عنوان همسایه، همکار، مدیر مدرسه، اعضای فامیل و… است که در صورت مشاهده این خشونت‌ها سریعا با اورژانس اجتماعی تماس گرفته و این امر را گزارش دهند.
رسانه‌ها در این میان نقش حداکثری را در دفاع از حقوق این کودکان معصوم و آزار دیده دارند؛ چرا که می‌توانند با گفتمان‌سازی، مطالبه‌گری اجتماعی و شفاف‌سازی به جلوگیری از بروز کودک‌آزاری در خانواده‌ها و جامعه جلوگیری کنند.