افزایش 4برابری قیمت مواد اولیه تولید قارچ
مریم اصغری
قارچ در سراسر جهان خوراکی محبوب، سالم و البته غنی‌شده از مواد مغذی محیطی بوده که دارای طعمی مطلوب است. این در حالی است که تا پیش از این تولید قارچ یک صنعت پرمنفعت و سودآور برای خانواده‌های کم درآمد بود و این صنعت، مشاغل پاره وقت و تمام وقت را برای مردم روستایی و حتی حاشیه نشین شهری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه فراهم می‌کرد.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند شناخت ابعاد مختلف مسائل، مشکلات، چالش‌ها و تنگناهای فعالیت‌های کشاورزی و همچنین تلاش برای برنامه‌ریزی و سیاست گذاری در راستای حل مسائل، راهبردی مناسب برای توسعة کسب وکارهای کشاورزی خرد همچون پرورش قارچ خوراکی است.
افزایش ۴۰۰ درصدی قیمت مواد اولیه تولید قارچ
روز گذشته رییس انجمن پرورش دهندگان قارچ خوراکی از افزایش ۴۰۰ درصدی قیمت مواد اولیه تولید قارچ در کمتر از ۶ماه و اقتصادی نبودن تولید این محصول به دلیل بالا رفتن هزینه‌های تولید خبر داد.
مهدی رجبی در گفت و گو با ایسنا در پاسخ به این سوال که آیا قیمت قارچ در روزهای اخیر افزایش یافته است یا خیر، گفت: قارچ افزایش قیمتی نداشته است و در حال حاضر قیمت آن به صورت عمده و فله کیلویی ۳۵ هزارتومان و به صورت خرده‌فروشی و بسته‌بندی حدود ۵۵ هزارتومان است.
وی ادامه داد: ابتدای سال ۲۰ درصد افزایش قیمت داشتیم که البته منطقی نبود، زیرا هزینه‌های تولید به حدی بالا رفته است که این میزان افزایش قیمت، هزینه‌های تولیدکنندگان را پوشش نمی‌دهد.
افزایش هزینه‌ها تولیدکنندگان را به ورشکستگی کشاند
رییس انجمن پرورش دهندگان قارچ خوراکی با بیان اینکه تولید قارچ اقتصادی نیست و برخی از تولیدکنندگان دست از کار کشیده‌اند، افزود: در کمتر از ۶ ماه در مواد اولیه افزایش قیمت ۴۰۰ درصدی داشته‌ایم. کلش که برای بستر رویش قارچ استفاده می‌شود از کیلویی ۱۵۰۰ تومان در فروردین ماه به کیلویی ۴۵۰۰ تومان در اردیبهشت ماه رسیده و خاک بیش از ۲ برابر افزایش قیمت داشته است. همچنین به دلیل کاهش جوجه‌ریزی تولید کود مرغی نیز کاهش یافته است.
وی در ادامه گفت: متاسفانه دلالان بازار را در اختیار خود گرفته‌اند. برخی استان‌ها کلش مازاد دارند ولی اجازه خروج آن را از استان ندارند. در نتیجه دلالان این کلش‌ها را دپو کرده‌اند تا در ماه‌های آینده با چندین برابر قیمت به تولیدکنندگان بفروشند.
رجبی در پایان گفت: افزایش هزینه‌های تولید تولیدکنندگان را به ورشکستگی کشانده است و اگر فکری برای این شرایط نشود، صنعت قارچ نابود خواهد شد.
جایگزینی برای محصولات پروتئینی گران قیمت
در خصوص شرایط تولید قارچ خوراکی یک کارشناس و محقق حوزه پرورش قارچ در گفتگو با «صبح امروز» می‌گوید: در سال‌های اخیر بالا رفتن هر روزه قیمت انواع محصولات پروتئینی خانواده گوشتی و البته بررسی هر روزه مضرات مصرف مدام این محصولات، باعث باز شدن فضا برای ورود محصولات پروتئینی سالم‌تر و با ارزش غذایی بالاتر همچون قارچ شد که به مرور تبدیل به یک صنعت پردرآمد و یاحتی به نوعی تبدیل به شغل دوم برای برخی افراد و خانواده‌های کم درآمد شد.
ابراهیمی ادامه می‌دهد: اما این موضوع بدان معنا نیست که پرورش قارچ هزینه‌ای را در پی نداشته و عملا نوعی کسب و کار خانگی بدون هزینه است. چراکه ایجاد شرایط محیطی یکی از مهمترین رکن‌های اصلی تولید قارچ با کیفیت است.
وی با بیان اینکه «برای پرورش قارچ نیاز به دو پروانه کاری است» تصریح می‌کند: افراد برای پرورش قارچ نیازمند پروانه نظام صنفی و پروانه نظام مهندسی هستند. پروانه اول را به هر کسی که وارد این حرفه شود، می‌دهند اما دریافت پروانه دوم نیازمند متراژ بالای سالن پرورش قارچ و تجهیزات مناسب است.
پرورش قارچ خوراکی نیازمند تجهیزات خاص
این کارشناس با بیان اینکه «پرورش قارچ در سالن‌های قفسه‌بندی شده انجام می‌شود» مطرح می‌کند: پرورش قارچ خوراکی تجهیزات خاص خود را هم برای فصل تابستان و هم زمستان نیاز دارد. به‌عنوان مثال در تابستان برای ایجاد شرایط آب و هوایی مناسب سالن باید از چیلر و در زمستان باید از دیگ بخار استفاده کرد.
وی با اشاره به مهمترین شرایط سالن تولید و پرورش قارچ مطرح می‌کند: عدم وجود نور مستقیم خورشید، داشتن خروجی فاضلاب جهت شستشو و خروج آب اضافی سالن، امکان دسترسی به آب، توانایی محل برای ایجاد دمایی در رنج ١۶ تا ٢۵ درجه و همچنین محلی برای نصب دستگاه‌های کنترل رطوبت ، هوا ساز و کولر از مهمترین شرایط سالن‌های پرورش قارچ است.
مخاطره پذیری بالای تولید قارچ خوراکی
ابراهیمی با تاکید بر اینکه « باید دمای کافی، رطوبت و جریان هوا را حفظ کرده تا شرایط باروری قارچ ایجاد شود» ادامه می‌دهد: تأمین جریان هوا به میزان کافی در حالی که رطوبت زیادی را در همان زمان ایجاد شود چالش برانگیز است.
وی با اشاره به مخاطره پذیری بالای تولید قارچ بیان می‌کند: در شرایط نیمه صنعتی برداشت قارچ باید سریع انجام شود تا محصول از بین نرود. برای اینکار نیز احتیاج به نیروی انسانی وجود دارد که به مراتب هزینه بالاتر و خطای بیشتر نسبت به برداشت صنعتی و ماشین آلات دارد.
این محقق با تاکید بر این نکته که «مهمتر از تولید، شاید بحث بازاریابی در عرضه و فروش این محصول باشد» ابراز می‌کند: قارچ را می‌توان به سه شکل به بازار عرضه کرد. اول آنکه خود تولید کننده بازار فروش را پیدا کرده و مشتری‌ها را پایبند محصولات خود کند، در این روش منظور بازارهای محلی، سوپر مارکت‌ها یا تره بار یا هر مکان عرضه قارچ است. روش دوم فروش به دلالان است که متداول‌ترین روش در محصولات کشاورزی این روش است چرا که دلالان محصول را به صورت یکجا و البته با قیمت بسیار کمتری خریداری می‌کنند. روش سوم نیز صادرات است که این روش هم نیازمند محصول فراوان باکیفیت و بسته بندی‌های خاص است. البته تولید‌کننده‌ای که می‌خواهد از این روش استفاده کند باید بازارهای خارجی را بشناسد و شرایط آن را مهیا سازد.
تنگناهای توسعه پرورش قارچ
وی مطرح می‌کند: در شرایط فعلی و برآورد کلیه هزینه‌های نیروی انسانی و ابزارآلات و… نتیجه برآن است که هزینه‌های تولید به حدی بالا رفته است که قیمت فعلی فروش این محصول در بازار هزینه‌های تولیدکنندگان را پوشش نمی‌دهد و تولیدکنندگان روز به روز تمایل کمتری به ادامه این مسیر خواهند داشت.
ابراهیمی در پایان تاکید می‌کند: عدم حمایت اقتصادی، ضعف تجهیزاتی، مشکلات سالن‌های تولید قارچ و مخاطره پذیری بالای تولید این محصول، همواره از تنگناهای توسعه پرورش قارچ بوده و حضور واسطه‌ها و دلالان نیز به این چالش‌ها دامن می‌زند.