جای مردم خالی بود
شهرام ناظری که از خوانندگانِ شناخته شده موسیقی اصیل ایرانی و ملقب به «شوالیه آواز ایران» است را اغلب با آتش در نیستان و گل صد برگ می‌شناسیم. او که در کنار آهنگ‌سازانی چون جلال ذوالفنون و رضا قاسمی به شهرت رسید، در تمام این سالها خوش درخشیده است و مجموع انجمن آسیا او را «هنرمند برتر آسیا» و نیویورک تایمز او را «بلبل فارسی» نامیده است.
این خواننده باسابقه کشورمان پس از یک سال و نیم دوری از ایران و صحنه اجرا، شامگاه جمعه ـ هفتم خرداد ماه ـ با خواندن اشعاری از شاعر مورد علاقه‌اش (مولانا) به روی صحنه کنسرتی آنلاین رفت؛ کنسرتی که او در سراسر اجرا از نبود تماشاگرها ابراز ناراحتی کرد و سطح اجرا را متوسط خواند.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» و به نقل از ایسنا، علاقمندان به موسیقی پس از دوره ای تعطیلی کنسرت‌ها، شاهد اجرایی آنلاین و دو ساعته از شهرام ناظری، خواننده نام آشنای کشورمان بودند که البته برای تماشای این کنسرت، موظف به پرداخت مبلغی هم بودند.
ناظری در قالب کنسرت آنلاین «آوای دوست» در تالار وحدت روی صحنه رفت. در این کنسرت قطعاتی چون «آتش در نیستان»، «شیدا شدم» و «دلا نزد کسی بنشین»، «راست بگو» و … از این خواننده اجرا شد.
یک سال و نیم دوری
در ابتدای کنسرت ناظری اظهار کرد: «وضعیت خیلی عجیب غریبی است که برای اولین بار رو به روی صندلی‌های خالی نشسته‌ایم. خیلی جای مردم خالی است. سالها عادت داشتیم که از حضور و نفَس مردم انرژی بگیریم. همین نفس‌ها خیلی جاها ما را نگه داشت که کار کنیم. یک سال و نیم در ایران نبودم و برای اجرای پروژه‌ای در امریکا بودم. در این مدت پیشنهادهای زیادی برای اجرای آنلاین به من شد ولی علاقه‌مند نبودم و فکر می‌کردم کرونا زود تمام شود و می‌توانیم به زودی از نفس‌های گرم و عشق آمیز مردم بهره‌مند شویم. یک سال و نیم است گروه ما به روی صحنه نرفته است. وقتی به ایران بازگشتم دیدم که کرونا حالا حالاها ماندگار است و این شد که تصمیم گرفتیم اجرای آنلاین داشته باشیم. در تنظیم آثاری که قرار است اجرا کنیم تغییراتی ایجاد شده است.»
در جریان این کنسرت، قطعه ابتدایی که آغاز شد با نوای «کمانچه» و «قانون» همراه بود که آوایی سوزناک را تداعی می‌کرد. پس از لحظاتی شوالیه آواز ایران با صلابتی که همواره در صدایش شنیده می‌شود، درهمراهی با سازها شروع به خواندن کرد.
آوازی که ناظری برای اولین قطعه اجرایی خود برگزیده بود، «چو خیال تو درآید به دلم رقص کنان» نام داشت؛ اثری از مولانا که ناظری به زیبایی آن را شنیدنی کرده است.
مولانا با صدای ناظری
در بخش دیگر، حال و هوای اجرا، یک پله بالاتر رفت؛ تا اینکه پس از ضربات ناگهانی بر دف، ابیات یکی از معروف‌ترین اشعار مولانا را با صدای ناظری می‌شنیدیم. این اثر با عنوان «شیدا شدم»، تاکیدهای زیبا و به جای ناظری بر ادای حروف اول کلمات شعر را همراه دارد. شیدا شدم با آهنگسازی لوریس چکناواریان، بر اساس یکی از غزلیات منسوب به مولانا ساخته شده است.
البته همانطور که شهرام ناظری هم در بخشی از صحبت‌هایش اظهار کرد، آثاری که در این کنسرت آنلاین می‌شنیدیم، تنظیم متفاوتی داشتند؛ به گونه‌ای که در نسخه اصلی این قطعه صدای گروه کر خواننده را همراهی می‌کند ولی در اینجا تنها صدای ناظری بود و بس؛ که البته در فضای آرامتری هم نسبت به اثر اصلی اجرا می‌شد.
شهرام ناظری پس از اجرای شیدا شدم خطاب به مردمی که در منزل کنسرتش را دنبال می‌کردند، گفت: «امیدوارم اجرای آهنگ «شیدا شدم» را بعد از مدت طولانی‌ای که در خارج از سن به سر برده‌ایم، دوست داشته باشید. همانطور که گفتم نبود مردم در سالن کار را خیلی سخت کرده است.»
او در ادامه بیتی شعر خواند، «بی شما این نای نالان بی نواست/ این نواها از نفس‌های شماست» و ادامه داد: «به هر حال همیشه نفس مردم بوده که به ما انرژی و انگیزه داده و اکنون کارمان سخت‌تر است. امیدوارم بتوانیم کار را در حد متوسطی به پایان برسانیم.»
راز را نهان نکن
قطعه بعدی «راز را نهان نکن» بود که این اثر نیز از غزلیات مولانا است. اشعار این اثر جنبه پندآموز دارد و بر راست‌گویی تأکید می‌کند.
در بخش بعدی این هنرمند گفت: «می‌خواهم قطعه‌ای از مثنوی معنوی بخوانم. در مدتی که ایران نبودم اتفاقات زیادی افتاد؛ عزیزان و بزرگان زیادی همانند دو استاد بزرگ آواز ـ محمدرضا شجریان و عبدالوهاب شهیدی ـ را از دست دادیم که واقعه‌ای تلخ و ناگوار است. به هر حال به قول دوستی، زندگی قطاری است که همه سوار آن می‌شویم و در نهایت ما را به ایستگاه آخر می‌برد ولی نمی‌دانم چرا قرعه بیشتر به نام اهالی هنر و فرهنگ می‌افتد و مدام شاهد از دست رفتن این عزیزان بوده‌ایم. این قطعه را به روح عزیزانی که در عرصه فرهنگ و هنر از بین ما رفته‌اند و نبودشان تلخ و غیرقابل جبران بوده تقدیم می‌کنم.»
او پس از بیان این صحبتها در حالی که به تنهایی سه تار می‌نواخت، خواند: «شاد باش ای عشق خوش سودای ما … ای طبیب جمله علت‌های ما.»
سراسر این قطعه تقریبا در ریتمی یکسان اجرا شد؛ بجز زمان‌هایی که ناظری با همنوازی سه تارش در اوج می‌خواند.
پس از آن ناظری مطرح کرد: ««آهنگ قفل زندان» برای سال‌های خیلی دور است و اکثرا در کنسرت‌ها با شعر انقلابی استاد مولانا اجرا شده است؛ این اثر را همیشه ظرف این چهل سال اجرا کرده‌ام و همیشه جایگاه خود را دارد. برخی از قطعات هیچگاه جایگاه خود را از دست نمی‌دهند؛ به خصوص اگر با اشعار بزرگان ادبیات چون سعدی، عطار، مولانا و فردوسی همراه باشد. اصل این اثر برای رضا قاسمی است که سالها است از ایران رفته، موسیقی را کنار گذاشته و به رمان نویسی روی آورده و در آن موفق بوده است.»
به معنای واقعی عاشق بودیم
این استاد برجسته یادآور شد: «آن زمان‌ها شور و حال عجیبی داشتیم و هر روز همراه با آقای قاسمی آثاری می‌ساختیم. آن دوره، زمان شکوفایی موسیقی بود. ما هم نسل‌هایمان به معنای واقعی عاشق بودیم، آرمان خواه و روشنفکر. امروزه ورود فضای مجازی به زندگی بشر و این همه خشونت که گریبانگیر همه جهان شده و البته در ایران ما روغن بیشتری دارد، برای نسل ما خیلی عجیب است. «آهنگ باز آمدم چون عید نو تا قفل زندان بشکنم» یادگار سال‌های دور است که تقدیم به عزیزان می‌کنیم.»
ناظری سپس خواند، دربان اگر دستم شکست من دست دربان بشکنم و …
درحالی که گروه همخوانی می‌کردند «من چرخ گردان بشکنم» نوازنده دف برای چند ثانیه نواخت و دوباره ناظری شروع به خواندن کرد. هر بار آواز و گروه اوج می‌گرفت، گاه شاید فرود می‌آمد و دوباه وارد اوج خوانی می‌شد.
در نهایت این قطعه با همخوانی گروه و اوج خوانی خواننده که می‌گفت «من چرخ گردان بشکنم» پایان یافت.
شهرام ناظری باری دیگر به سختی اجرای آنلاین اشاره و تصریح کرد: «انگار که در خلاء اجرا می‌کنیم. در تالار رودکی که سالها عادت به دیدن مردم داشتیم، اجرای آنلاین باعث شده است که در کارمان اشکالاتی داشته باشیم. اینکه اینگونه می‌خوانم برایم غیرطبیعی است. آهنگ‌هایی را اجرا می‌کنیم که سالها خوانده‌ام ولی گاهی فکرم جای دیگر می‌رود و تپقی می‌زنم و به گمانم باقی گروه نیز همین گونه است. اگر این شرایط ادامه یابد، باید برای آینده فکری شود که بتوانیم به صورت آنلاین اجرا داشته باشیم.»
ریتمی که نه در اوج بود و نه خیلی آرام
در ادامه کنسرت، این خواننده باسابقه کشورمان به همراهی سازهای کمانچه، تار، عود و سنتور، اثر «بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند» را با شعری از مولوی، تقریبا در ریتمی که نه در اوج بود و نه خیلی آرام، خواند که گاهی در پایان این قطعه، نوازندگان ریتم سریع‌تری به کار بخشیدند. پس از لحظاتی هم دوباره قطعه «راست بگو نهان مکن» بار دیگر اجرا شد.
ناظری درباره اثر «راست بگو نهان مکن» گفت: «این همه مولانا تأکید می‌کند راست بگو و به دنیا تکیه نکن که واقعا این جهان ارزش ندارد. برای جوامعی که سرشار از دروغ شده است، تأکید همه اندیشمندان این بوده که جامعه سالم باشد و چیزی بر پرده دروغ وجود نداشته باشد. امیدوارم روزی برسد که دروغی نباشد. علت این که در اجراهایم این قطعه را انتخاب می‌کنم، این است که شنونده با شنیدین آن با خودش فکر کند که در کجا دروغ گفته یا حتی من که آن را می‌خوانم با خودم فکر کنم فلان جا دروغ گفته‌ام.»
پس از صحبت‌های این هنرمند، صدای سه تار ناظری و دیگر سازها آوای آشنا و دلنشین قطعه «دلا نزد کسی بنشین که او از دل خبر دارد» را به گوش رساندند. اثر مشهور و دلنشینی از مولانا؛ شاعر همیشگی ناظری. اثری که بسیاری از ایرانی‌ها به نوعی آن را شنیده‌اند و شاید جزو اشعاری از مولانا باشد که بتوانند بخش‌هایی از آن را به خاطر بیاورند.
البته اجرای این قطعه، همانگونه که شهرام ناظری مدام در اجرایش تأکید می‌کرد، حال و هوایی که باید را نداشت؛ ولی با این حال گوش دادن به آن خالی از لطف هم نبود.
ناظری اظهار کرد: «در کنسرت آنلاین با همه عیب‌هایی که دارد دستمان بازتر است و می‌توانیم بیشتر صحبت کنیم. ای کاش همیشه این فضا در رادیو و تلویزیون برای ما فراهم بود که می‌توانستیم با مردم صحبت کنیم و این امر می‌توانست اثرات فرهنگی زیادی بر روی مردم داشته باشد.»
آتشی در نیستان با آهنگسازی خارق‌العاده جلال ذوالفنون
پس از این صحبتها، قطعه زیبا و ماندگار «آتشی در نیستان» اجرا شد. این اثر با آهنگسازی خارق‌العاده جلال ذوالفنون، در زمره برترین آثار شهرام ناظری قرار می‌گیرد که البته این اثر بر پایه شعری از مجذوب تبریزی است؛ شاعری که از حافظ، سعدی و فردوسی بسیار تاثیر گرفته است و عناصر بسیاری از تعالیم مولوی نیز در اشعار وی دیده می‌شود. این اثر از ابتدا گفت و گویی از نی و آتش را روایت و به غیر از گیرا بودن موسیقی و آواز، داستانی زیبا و آموزنده را نقل می‌کند.
ناظری پس از پایان این قطعه گفت، «وقتی آتشی در نیستان را اجرا می‌کردم به خاطر آوردم که بخشی از قطعه قبلی را نخواندم» که به همین جهت بار دیگر قطعه قبلی را از وسط کار شروع به اجرا کرد.
او در پایان قطعه کُردی «له‌یلی باوانم» که یکی از معروف ترین آثار موسیقی کُردی است را برای دقایقی اجرا کرد.
اجرای آنلاین شهرام ناظری در ادامه مجموعه کنسرت‌های آنلاینی بود که از ابتدای همه‌گیری کرونا به میزبانی بنیاد فرهنگی هنری رودکی اجرا شده‌اند.