بخت اول ریاست جمهوری 1400

علی روغنگران

ابراهیم رئیسی نامزد انتخابات ریاست جمهوری 1400 که پیش از این در سال 96 هم شانس خود را برای ریاست جمهوری امتحان کرده بود، امروز در شرایط بسیار خوبی نسبت به سایر رقبا قرار دارد. نامزدی که در دوره گذشته او را با آستان قدس می شناختند، با نشستن بر کرسی ریاست قوه قضائیه از سال 97 تاکنون شانس این را داشت که چهره دیگری از خود به مردم نشان دهد؛ چهره‌ای که دیگر کمتر کسی است که نامش را به زبان بیاورد و پشت بند آن، گشودن انبوه پرونده‌های فساد سال‌های اخیر را به یاد نیاورد. از پرونده فساد اکبر طبری گرفته تا رسیدگی به 63 حساب بانکی قوه قضائیه. ابراهیم رئیسی در این مدت با افراد بسیاری برخورد کرده؛ از دختر و داماد وزرا گرفته تا سلاطین بازارها. البته که تیم رسانه‌ای قوه قضائیه هم برای تثبیت این چهره طی سال های اخیر سنگ تمام گذاشت. در حوزه روابط عمومی گفته می‌شود: «تکرار بی‌وقفه یک حرف، مخصوصا اگر یک شعار ساده باشد، باعث می‌شود که کم‌کم به عنوان یک حقیقت بدیهی پذیرفته شود.» همین اصل را تیم رسانه‌ای ابراهیم رئیسی سر منزل مقصود خود قرار داده و کوچک‌ترین اقدام و تصمیم رئیسی در قوه قضائیه روزانه تیتر یک رسانه‌ها بود، تا جایی که بسیاری معتقد بودند صداوسیما بیشتر از آنکه تصویر و صدای رئیس جمهور مملکت را نشان بدهد، اخبار مربوط به رئیس قوه قضائیه را منعکس می‌کند. سفر‌های استانی و درون‌سازمانی ابراهیم رئیسی هم موج خبری درباره او را همواره تقویت می‌کرد و خلاصه آنقدر که این سال‌ها مردم چهره و صدای رئیس‌قوه قضائیه را شنیدند و دیدند، در تاریخ روسای قوا بی‌سابقه بود. این مسیر طوری پیش رفت که اکنون در انتخابات ریاست جمهوری 1400 در میان کاندیدا‌ها نام ابراهیم رئیسی از همه پررنگ‌تر است، همان کاندیدایی که در دور قبلی انتخابات بسیاری برای آنکه او رئیس جمهور نشود به حسن روحانی رای دادند. حالا ابراهیم رئیسی یکی از موجه‌ترین کاندیداهاست و حتی نیاز به تبلیغات پرشوری مانند دیگر کاندیدا‌ها ندارد یا حتی برای شناساندن خود به مردم نیازی نیست که در کنار امیر تتلو بشیند؛ پروپاگاندای ابراهیم رئیسی با کلیدواژه مبارزه با فساد، 3 سال است که آغاز شده است. این نکته را خود ابراهیم رئیسی هم به‌خوبی درک کرده و از همین رو هم در این دور انتخابات با شعار مبارزه با فساد پا به صحنه گذاشته است. اگر اکثر کاندیدا‌ها مشغول حمله و طعنه و کنایه‌زنی به دیگر کاندیدا‌ها هستند، رئیسی گفته «من خود را رقیب فساد، ناکارآمدی و افشاگری می‌دانم.» کارنامه اجرایی ابراهیم رئیسی را هرچقدر کندوکاو کنیم، کمترین جنبه اقتصادی پیدا می‌کنیم و حالا ابراهیم رئیسی با تکیه بر تازه‌ترین کارنامه خود یعنی عملکردش در قوه قضائیه برای رئیس جمهوری آمده است. در این میان شاید برای همه این سوال پیش بیاید که اگر بنا به مبارزه با فساد باشد، چه جایی بهتر از دستگاه قضا که بتواند با فساد برخورد کند، چرا رئیسی در همان کرسی قضا باقی نماند تا با فساد مبارزه کند؟ این پرسش را خود ابراهیم رئیسی در بیانیه انتخاباتیش به نوعی پاسخ داده است. او گفته «تجربه طولانی اینجانب در سطوح مختلف مدیریتی، به روشنی بر من ثابت کرده است که اگر فساد و مبارزه با آن در کانون‌های اصلی خود مهار نشود و به علاج یک قوه قاهره بیرونی گره بخورد، جریان آن در شکل‌های مختلف ادامه می‌یابد و بلکه روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود. بر این مبنا، حضور خود در عرصه انتخابات را مجاهدتی بنیادین برای مبارزه کانونی با فساد می‌دانم که ان شاءالله با هزینه‌های بسیار کمتر، ریشه‌ها و بستر‌های فسادزا را بخشکاند.» بنابراین ابراهیم رئیسی معتقد است «بحمدالله ارکان استقرار مسیر تحول در قوه قضائیه فراهم شده» و حالا دیگر وظیفه خود دانسته که بیاید و از کرسی ریاست جمهوری «با هزینه‌های بسیار کمتر، ریشه‌ها و بستر‌های فسادزا را بخشکاند.» اما طرح و برنامه ابراهیم رئیسی برای مقابله با فساد این بار از جایگاه رئیس قوه مجریه چیست؟ پژوهش‌های «سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت»، نشان می‌دهند که نمره ادراک فساد در ایران به بیش از 13 رسیده است. این شاخص باید چیزی بین صفر تا 15 باشد. هرچه عدد بالاتر باشد، نشان دهنده بالا بودن فساد در بخش عمومی یک کشور است. از سوی دیگر، رتبه ایران از نظر ادراک فساد در آخرین گزارش «سازمان بین‌المللی شفافیت» در ته لیست یعنی پله 149 است. این آمار‌ها در کنار مشاهدات و گزارش‌های متوالی از شرکت‌های دولتی و جای جای اقتصاد ایران، گویای این است که فساد در ایران پدیده‌ای سازمان‌یافته است و مبارزه با آن طرح و برنامه جامع می‌خواهد. رئیسی در قوه قضائیه پرونده‌های فساد اقتصادی را پیگیری کرد و حتی پای رئیس حوزه اجرایی رئیس پیشین دستگاه قضا را به دادگاه باز کرد.

اکنون در انتخابات ریاست جمهوری 1400 در میان کاندیدا‌ها نام ابراهیم رئیسی از همه پررنگ‌تر است. همان کاندیدایی که در دور قبلی انتخابات، بسیاری برای آنکه او رئیس جمهور نشود به حسن روحانی رای دادند. حالا ابراهیم رئیسی یکی از موجه‌ترین کاندیداهاست و حتی نیاز به تبلیغات پرشوری مانند دیگر کاندیدا‌ها ندارد

از این منظر بود که برنامه‌های او در قوه قضائیه مورد قبول مردم بود و آنها معتقد بودند که کارکرد قوه قضائیه در مبارزه با فساد پیشرفت داشته است. شاید به همین دلیل بود که بعد از ثبت نام رئیسی و بیان سخنان انتخاباتی، به طعنه گفته بودند «ایران تنها کشوری است که رئیس قوه قضائیه برای مبارزه با فساد می‌خواهد رئیس جمهور شود!» این جمله یعنی اگر قصد رئیسی مبارزه با فساد باشد، طبیعتا بهترین جا برای او همان قوه قضائیه است و نیازی ندارد برای اجرای این شعار به قوه مجریه برود چراکه برنامه‌های اقتصادی در قوه مجریه متفاوت از قوه قضائیه است. ابراهیم رئیسی در سه سال گذشته که با شعار «دوره تحول دستگاه قضا» در قوه قضائیه مشغول بوده، کمتر برنامه مدونی برای مبارزه با فساد داشته است. در این دوره، هیچ طرح و لایحه قانونی برای این کار از قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی ارائه نشده است. در «سند تحول قضایی» که کمتر از شش ماه پیش رونمایی شد، سرفصلی برای مبارزه با فساد قرار داده نشده است. در این سند 20 هزار کلمه‌ای، تنها هفت بار از واژه فساد و مفسد استفاده شده است. در محتوای سند نیز به جز عبارت‌های کلی، نشانی از برنامه مدون برای مبارزه با فساد دیده نمی‌شود. ابراهیم رئیسی گرچه برای انتخابات ریاست جمهوری با شعار مبارزه با فساد آمده، اما هنوز طرح مدونی برای چگونگی آن ارائه نکرده است. اینکه او برای حل بحران فساد شرکت‌های دولتی که معروف به حیاط خلوت دولت است، چه برنامه‌ای دارد، هنوز مشخص نیست. هنوز که هنوز است هیچ سندی درباره دخل و خرج شرکت‌های دولتی موجود نیست، این در حالی است که بیش از 70 درصد از حجم کل بودجه سالیانه خرج شرکت‌های دولتی می‌شود. ابراهیم رئیسی تاکنون خود را به عنوان یکی از کسانی معرفی کرده که منتقد خصوصی‌سازی است، اگر او بخواهد سر این موضع خود بایستد و روش دولت‌های پیشین برای حل بحران‌های شرکت‌های دولتی که خصوصی کردن آن‌ها بود را به کار نگیرد، چگونه می‌خواهد این شرکت‌ها را شفاف و از فساد بزداید؟ آیا رئیسی برنامه جامعی برای مبارزه با فساد در تخصیص ارز‌های دولتی دارد؟ آیا می‌خواهد سیاست ارز دولتی را ادامه دهد و اگر بخواهد این ارز را حذف کند، چگونه می‌خواهد از افزایش قیمت‌های حاصل از حذف این ارز جلوگیری کند؟ این‌ها سوالاتی است که در حوزه مبارزه با فساد در قوه مجریه (دولت) اهمیت زیاد و محوری دارد، اما تاکنون هنوز رئیسی برنامه‌ای درباره آن‌ها ارئه نکرده و سخنی نگفته است. به سراغ برنامه‌های دیگر ابراهیم رئیسی در حوزه‌های دیگر اداره اقتصاد کشور هم برویم، باز هم به برنامه و سابقه‌ای نمی‌رسیم. او گفته «تعامل با همه کشور‌های جهان به‌ویژه با همسایگان برنامه سیاست خارجی دولت من خواهد بود.» و با این حرف این پیام را رسانده که طرفدار احیای برجام است. اما هنوز مشخص نیست که ابراهیم رئیسی برای حل بحران معیشتی یا بحران‌های فنی و کارشناسی‌تری مانند مهار تورم، مهار رشد فزاینده نقدینگی، اصلاح نظام بانکی، انباشت بدهی‌های دولت با انتشار اوراق، بورس و بحران محیط زیست جه برنامه‌ای دارد. در این میان آنچه بیشتر از همه در مورد رئیسی روشن است، وابستگی و داشتن پشتوانه او در جریان عدالت‌خواه است. اگر او رئیس جمهور شود از حمایت زیادی در بدنه مجلس فعلی برخوردار خواهد بود. همچنان که ده‌ها نماینده مجلس که از بدنه جریان عدالت‌خواه وارد مجلس شده بودند، در کنار دیگر نمایندگان طی نامه‌ای از رئیسی دعوت کرده بودند برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کند. رئیسی حمایت بخشی از جبهه پایداری را هم با خود دارد. تمامی این‌ها نشان می‌دهد اگر رئیسی رئیس جمهور شود، بدنه کابینه او متشکل از چهره‌های جریان عدالت‌خواه و جبهه پایداری خواهد بود.