امنیت و شادابی؛ ارمغان شهر به شهروندان
مدت‌هاست که مدیریت شهری در شهرهای مختلف ایران به ترویج دوچرخه‌سواری و تأثیری که می‌تواند در کاهش آلودگی هوای شهر، افزایش تحرک افراد و… داشته باشد، می‌پردازد. پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو برای نخستین بار در شهرستان اراک توسط کوروش بختیاری، یکی از فعالان محیط زیستی، آغاز شد و بازتاب چشمگیری در سطح کشور یافت. در بهمن ماه ۱۳۹۴، تشکیل ستاد اجرایی این پویش به همراه تدوین آئین‌نامه در دفتر محیط زیست و توسعه پایدار وزارت ورزش و جوانان، با همکاری کمیته دوچرخه‌سواری همگانی کشور و دفتر مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور پیگیری شد. پس از بررسی‌های لازم، موارد مذکور به تأیید رئیس وقت دفتر محیط زیست و توسعه پایدار وزارت ورزش و جوانان، رسید.
فروردین ماه ۱۳۹۵ بود که این پویش فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. این طرح در راستای کاهش استفاده از خودروهای شخصی و جلوگیری از آلودگی هر چه بیشتر هوا آغاز شد، اما بعد از گذشت مدتی عده‌ای معتقد بودند که طرح شکست خورده است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» با روی کار آمدن مدیریت شهری جدید در شهرهای مختلفی چون تهران، مشهد و … سه‌شنبه‌های بدون خودرو دوباره مطرح شد. پیروز حناچی از نخستین شهردارانی بود که در راستای ترویج کاهش استفاده از خودروهای شخصی، دوچرخه‌سواری می‌کرد. این اقدام او مورد تحسین دیگران واقع شد.
در مشهد نیز مدیریت شهری با ایجاد ایستگاه‌های دوچرخه و پس از آن راه‌اندزی دوچرخه‌های اشتراکی «بایدو» شهروندان مشهدی را تشویق به دوچرخه‌سواری و کاهش استفاده از خودروهای شخصی کرد. این درحالی است که در یک دوره‌ای استفاده بانوان مشهدی از دوچرخه با یکسری محدودیت‌هایی روبه‌رو بود.
اما چند وقتی است که میزان استفاده افراد از دوچرخه به ویژه زنان افزایش چشمگیری در سطح مشهد داشته است. این امر علاوه بر ترویج دوچرخه‌سواری و کاهش استفاده از خودروهای شخصی -درنتیجه آن کاهش آلودگی هوا- در زمینه پویایی و تحرک شهروندان به ویژه در شرایطی که ورزش در باشگاه‌های ورزشی یا مدارس به دلیل تعطیلی -به واسطه بیماری کرونا- کاهش شدیدی داشته بسیار مؤثر و نتیجه‌بخش بوده است.
چند وقتی است که میزان استفاده افراد از دوچرخه به ویژه زنان افزایش چشمگیری در سطح مشهد داشته است. این امر علاوه بر ترویج دوچرخه‌سواری و کاهش استفاده از خودروهای شخصی -درنتیجه آن کاهش آلودگی هوا- در زمینه پویایی و تحرک شهروندان به ویژه در شرایطی که ورزش در باشگاه‌های ورزشی یا مدارس به دلیل تعطیلی -به واسطه بیماری کرونا- کاهش شدیدی داشته بسیار مؤثر و نتیجه‌بخش بوده است
اما حضور دوچرخه‌سواران در سطح شهر چه احساسی را در میان دیگر شهروندان ایجاد می‌کند؟ به سطح شهر رفتیم و با تعدادی از شهروندان در این رابطه گفت‌وگو داشتیم.
ملیحه 31 ساله مادر دو دختر و خانه‌دار معتقد است: «به نظر من دوچرخه‌سواری نه تنها نشاط‌آوره و روحیه آدم رو عوض می‌کنه، بلکه برای لاغری هم خیلی تأثیرگذاره. من که از این شرایط خیلی راضیم».
غزاله 30 ساله کارمند یک شرکت خصوصی است او می‌گوید: «دیدن دوچرخه‌سواری افراد برای من بهترین حسه، حس طراوت مخصوصا دوچرخه‌سواری خانم‌ها. از دیدن اون‌ها خیلی خوشحال می‌شم درواقع حضورشون توی شهر حس امنیت به من می‌ده».
تکتم 37 ساله معتقد است که دیدن دوچرخه‌سواران نشاط بخش است: «احساس می‌کنم تغییرات مثبتی صورت گرفته. گاهی وقتا برای دوچرخه‌سواران خانم دست تکون می‌دم چون حس خوبی به من می‌دن».
علی 40 ساله و شغل آزاد دارد. او بیان می‌کند: «نشاطی که در چهره دوچرخه‌سوارها وجود داره برام انرژی بخشه».
عاطفه 32 ساله و خانه‌دار است. او می‌گوید: «دیدن اینکه عده‌ای دوچرخه‌سواری می‌کنند مدام این جمله رو در ذهنم تکرار می‌کنه که ای کاش منم دوچرخه داشتم».
لیلا 43 ساله و کارمند است. او معتقد است حضور افرادی که در سطح شهر دوچرخه‌سواری می‌کنند نشاط‌آور است.
نوید 33 ساله و معلم است او تنها به همین جمله بسنده می‌کند که «از دیدن دوچرخه‌سواران در سطح شهر واقعا ذوق می‌کنم».
ریحانه 25 ساله و دانشجو است او دوچرخه‌سواری می‌کند و توضیح می‌دهد که: «دوچرخه‌سواری حس زندگی و نشاط می‌بخشه».
آنچه که اهمیت دارد نگاه مثبت افراد نسبت به دوچرخه‌سواری و تمایل به استفاده از این وسیله به جای خودروی شخصی است. درواقع اقدام مدیریت شهری مشهد در راه‌اندازی سیستم دوچرخه‌های اشتراکی «بایدو» منجر شده تا گرایش افراد به استفاده از این دوچرخه‌ها دوچندان شود.
اتفاقی که می‌افتد افزایش تحرک و فعالیت بدنی کسانی است که از این وسیله استفاده می‌کنند و کاهش میزان آلودگی هوا است. اما پرسش اینجاست که این شرایط موقتی است یا می‌تواند ادامه‌دار باشد؟
حمایت از حضور افراد در سطح شهر برای ورزش و دوچرخه‌سواری نه تنها افراد بیشتری را ترغیب به گرایش به این ورزش کرده، بلکه حس امنیت را در سطح شهر نیز افزایش می‌دهد، امری که می‌تواند حتی رضایت شهروندان و شادابی آن‌ها را دوچندان کند.
نکته مهم اینجاست که آیا مدیریت شهری آینده نیز می‌خواهد در راستای بهبود زیرساخت‌های شهری برای استفاده بیش از پیش افراد از دوچرخه اقدامات لازم را اتخاذ کند و درواقع ادامه‌دهنده راه مدیریت شهری فعلی باشد یا قرار است تغییراتی اساسی در ساختار مدیریت شهری ایجاد کند و درنتیجه همه آنچه که ایجاد شده را دگرگون کند؟ سیاستی که می‌تواند بسیاری از آنچه که در شهر مشهد ساخته شده را از بین ببرد.