احتمال ثبت رکورد بی‌سابقه مصرف برق
مهناز اصغری
به عقیده کارشناسان، صنعت برق مهمترین زیرساخت و شریان حیاتی چرخه زندگی اجتماعی است که تامین آن نقش مهمی در اقتصاد دارد و بر رفاه جامعه و توسعه پایدار اثرگذاراست. چراکه بر افزایش تولید ناخالص داخلی اثرگذاری مستقیم دارد و به گونه‌ای، همه مولفه‌های تشکیل‌دهنده جامعه شامل اقتصاد، سیاست، فرهنگ، درمان، صنعت، گردشگری، کشاورزی و… تحت تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم انرژی الکتریکی و صنعت برق قرار دارند.
بنابراین در سال‌های اخیر این صنعت فراز و فرودهای مختلفی را از سر گذرانده و دستخوش تغییرات و نوآوری‌های مختلفی شده و نزدیک به دو دهه است که شبکه سراسری برق ایران با همه موانع اقتصادی، به هر ترتیب مسیر خود را در پیش گرفته و ادامه می‌دهد.
پاشنه‌آشیل صنعت برق ایران
به گزارش روزنامه «صبح امروز» صنعت برق از مهمترین صنعت‌های زیرساختی است که شاخص‌های توسعه یافتگی در قالب مصرف سرانه برق آن کشور متجلی می‌شود. به عقیده صاحبنظران با اینکه مصرف برق خانگی در ایران که حدودا سهم 30درصدی از مصرف را به خود اختصاص داده است، همواره مورد توجه و زیر ذره‌بین سبک مصرف قرار دارد، اما مصرف‌کننده اصلی برق در کشور، صنایعی هستند که برق برای آنها ضرورتی شبیه به اکسیژن برای انسان دارد و سهم بیش از 40درصدی از مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین مشکلات اساسی این دو حوزه در واقع پاشنه‌آشیل صنعت برق ایران در نظر گرفته می‌شوند. در این خصوص به‌طور موردی می‌توان به چالش‌هایی مانند کمبود منابع و ظرفیت‌های مالی، ناتوانی در تولید متناسب با مصرف به ویژه در مقاطع اوج مصرف، افزایش شدت مصرف همزمان با کاهش بازدهی انرژی و… اشاره کرد. هرچند فرهنگ‌سازی مصرف نیز از جمله جدی‌ترین مشکلات این صنعت در نظر گرفته می‌شودکه امروزه کشور را در مسیری پرچالش قرار داده است.
صنعت برق؛ یکی از ستون‌های اصلی توسعه و رشد اقتصادی
چندی پیش رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در نوشتاری صنعت برق را یکی از ستون‌های اصلی توسعه و رشد اقتصادی در کشور دانست که توانسته است با رقم تقریبی ۱۲ هزار میلیارد تومان ارزش افزوده، یک درصد تولید ناخالص داخلی ایران را به خود اختصاص دهد.
محمدرضا پدیدار با اشاره به اینکه «صنعت برق ایران دچار یک چرخه نامعیوب اقتصادی شده است» گفته بود: صنعت برق ایران علاوه بر توانمندی‌های بسیاری که دارد در مقابل با چالش‌های اصلی قابل توجهی روبه‌رو بوده که می‌توان آن را در سه محور اصلی چرخه معیوب اقتصاد برق، مشکلات زنجیره تامین و همچنین مشکلات پایداری شبکه برق طبقه‌بندی کرد.
وی در بخش دیگری از نوشتار خود با بیان اینکه «صنعت برق ایران به عنوان یکی از پایه‌های اصلی در حوزه انرژی و سرمایه‌گذاری با چالش‌های بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند» گفت: برای عبور از این شرایط و بحران‌های حاصله نیاز به راهبردهای کلیدی برای جهش تولید و عبور از آن داریم که نیازمند تغییراتی در سه محور اصلی اصلاح اقتصاد برق، اصلاح رژیم حقوقی و قراردادی صنعت برق و همچنین توسعه ساخت داخل و صادرات در تمام ابعاد هستیم.
مصرف انرژی در ایران حدود سه برابر میانگین سرانه مصرف انرژی در جهان
یک کارشناس ارشد حوزه انرژی نیز در گفتگو با «صبح امروز» با اشاره به اینکه «در حال حاضر سرانه مصرف انرژی در ایران حدود سه برابر میانگین سرانه مصرف انرژی در جهان است» می‌گوید: گزارش‌های دو دهه اخیر صنعت برق به روشنی نشان می‌دهد که رشد مصرف برق در ایران بین پنج تا هشت درصد سالانه متغیر بوده است.
علی قدیمی ادامه می‌دهد: در مقابل رشد مصرف نیز بنا به دلایل متعدد با کاهش تولید انرژی برق مواجه هستیم. به طور نمونه با توجه به کم آبی و گرما، تولید انرژی نیروگاه‌های برق آبی در سال 99 نسبت به سال 98، 29 درصد کاهش داشته است.
وی با اشاره به اینکه « اکثر نیروگاه‌های کشور گازی یا چرخه ترکیبی هستند» مطرح می‌کند: این نیروگاه‌ها با هر یک درجه افزایش دما، هفت دهم درصد افت توان خروجی دارند. بنابراین در سال جاری نیز با توجه به اینکه گرما زودتر از موعد شروع شده است، افت توان خروجی نیز به نسبت سال‌های قبل چشمگیرتر شده است.
این کارشناس می‌افزاید: همچنین اکثر نیروگاه ها در ارتفاع 1000 بوده و همواره از ظرفیت نامی خود 10درصد کمتر توان خروجی دارند، بنابراین نیروگاه‌ها در همه فصول سال 10درصد از توان نامی طراحی شده کمتر خروجی می‌دهد.
تنوع منابع سوختی قابل استفاده در تولید برق
وی با اشاره به اینکه « اکنون شبکه سراسری برق ایران با اتصال به شبکه‌های برق‌رسانی کشورهای همجوار در مبادلات انرژی الکتریکی فرامرزی نیز فعال است» تصریح می‌کند: حرکت پر شتاب فرآیند رقابتی عرضه حامل‌های انرژی در دنیا، افزایش وابستگی توسعه اقتصادی کشور‌ها به انرژی، قیمت‌های در حال رشد آن، وضع قوانین سختگیرانه بین المللی محیط زیست و جهت‌گیری برنامه‌ریزی دولت‌ها به سمت ایجاد تنوع در منابع انرژی اولیه کشورهای متبوعشان به این معنا است که کشور باید به روش‌های نوینی جهت رصد و پردازش اطلاعات انرژی دست یابد تا با اتخاذ سیاست‌های مناسب و منطبق با واقعیت هدایت و راهبری اقتصاد انرژی کشور را به جهت سرآمدی در منطقه تضمین نماید.
قدیمی با بیان اینکه «سرمایه‌بری زیاد تاسیسات صنعت برق و ارتباط مستقیم توسعه اقتصادی اجتماعی کشور به رشد این صنعت، اهمیت برنامه‌ریزی در آن را دو چندان کرده است» تصریح می‌کند: در سال‌های اخیر تنوع منابع سوختی قابل استفاده در تولید برق از یک سو و تنوع فناوری‌های تبدیل انرژی به همراه محدودیت‌های فنی اقتصادی از سوی دیگر انتخاب یک ترکیب بهینه را تبدیل به مسئله ای با اهمیت کرده است که باید با نگرشی همه جانبه و ریزبینانه به آن پرداخت تا بتوان این صنعت را همواره فعال و در حد تامین مورد نیاز کشور پابرجا نگه داشت.
وی در پایان تاکید می‌کند: رشد چندهزارمگاواتی مصرف برق در سال جاری نسبت به سال قبل، نشان از آن دارد که تابستانی سخت تر از سال‌های قبل در انتظار صنعت برق است. بنابراین اصلاح الگوی مصرف نکته بسیار حائز اهمیتی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت.
رکورد تازه ای برای صنعت برق
روز گذشته سخنگوی صنعت برق گفت: هفته آینده که هفته گرمتری خواهد بود و اوج نیاز (پیک) مصرف به ۶۰ هزار مگاوات افزایش می‌یابد.
مصطفی رجبی مشهدی در گفت و گو با ایرنا افزود: رسیدن به این اوج نیاز مصرف، رکورد تازه ای برای صنعت برق خواهد بود. البته پیش بینی این است که بتوان ۵۴ هزار مگاوات از این میزان را تولید برق کرد.
سخنگوی صنعت برق خاطرنشان ساخت: اعمال روش‌های مدیریت مصرف کمک خواهد کرد بتوان اختلاف بین اوج نیاز مصرف و تولید برق را جبران کرده تا خاموشی اعمال نشود.
وی با اشاره به اینکه «۳۰ درصد مصرف انرژی الکتریکی در بخش خانگی مربوط به سیستم‌های روشنایی می‌شود، لذا لازم است که مشترکان توجه بیشتری در نحوه مصرف خود داشته باشند» مطرح کرد: میزان مصرف کولرهای آبی و گازی ۲۶ درصد، یخچال فریزر ۲۸ درصد، سیستم صوتی و تصویری ۱۰ درصد، لباسشویی یک درصد و سایر مصارف پنج درصد را تشکیل می‌دهد. البته در پیک مصرف به ویژه در ساعت گرم روز، سهم سیستم های سرمایشی بیشتر می شود که تنظیم دمای وسایل سرمایشی بر روی ۲۶ درجه و استفاده از دورکند کولرهای آبی کمک موثری در کاهش مصرف است.
نمونه‌هایی از الگوهای موفق کنترل مصرف
محدود بودن منابع انرژی به چالشی جدی در عصر حاضر تبدیل شده است. در ویژه نامه سراسری صنعت برق در مطلبی با عنوان نوآوری برای روشنایی، مثال‌هایی از الگوهای موفق آمده که خواندن آن خالی از لطف نیست. یکی از مثال‌های معروف مدیریت و فائق آمدن بر پیچیدگی‌های فنی و ارائه راهکار نوآورانه در سال 2003 در فرانسه آزمایش شده است. در آن سال در فرانسه با ورود موج گرمای غیرمنتظره، سیستم‌های خنک‌کننده تاسیسات اتمی این کشور از کار افتادند و در نتیجه شبکه برق با کمبود عرضه مواجه شد. در مقابل دولت با مصرف‌کنندگان اصلی برق به توافق رسید که در قبال مبلغی پاداش، دستگاه‌های خود را در ساعات اوج مصرف از سیستم خارج کنند.
در آلمان نیز «توزیع‌کننده هوشمند» اجرا می‌شود که به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد مدیریت مصرف خود را به شرکت توزیع‌کننده بسپارند که از راه دور دستگاه‌های پرمصرف را کنترل می‌کند. در این حالت هرقدر مشتریان انعطاف‌پذیرتر باشند، برای برق مصرفی خود تعرفه کمتری پرداخت خواهند کرد.
تجربه برخی شرکت‌های موفق در آمریکا و بریتانیا در حوزه توزیع برق نیز حاکی از آن است که برای مشتریان، الگوهایی برای مدیریت مصرف، که اصطلاحاً آن را «رویداد» می‌نامند، تنظیم می‌شود؛ به این معنی که برای مدتی مشخص، ترموستات خاموش یا روشن می‌شود و برخی از دستگاه‌های برقی را از شبکه خارج می‌کند. مشتریان می‌توانند بین این الگوها، مورد دلخواه را انتخاب کنند. با اجرای این طرح‌ها در ساعات اوج مصرف، می‌توان بار شبکه را به نصف کاهش داد.