خودتحریمی در شرایط تحریم
ریحانه موسوی
در نظام کنونی جهان پیوستن به قوانین و سازوکارهای بین‌المللی و ایجاد روابط متنوع جهانی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. ما تافته جدا بافته از جهان و سایر کشورها نیستیم و چنانچه خود را از اجماع دوستان و همراهان و شرکای خود نیز جدا کنیم، علاوه بر تحریم‌های تروریستی آمریکا، مرتکب خودتحریمی نیز شده‌ایم.
اهمیت رفع خودتحریمی
به گزارش روزنامه «صبح امروز» در شرایطی که فعالان اقتصادی به کرات هشدار داده‌اند که تحریم‌های داخلی بیش از تحریم‌های خارجی، وضعیت کسب‌وکارها و تولید را متأثر کرده است، رفع خودتحریمی و ایجاد روابط با سایر کشورها، مهم‌ترین اولویتی است که در سال جدید و هم‌زمان باروی کار آمدن دولت جدید اهمیت دارد.
تهاتر و شکست تحریم‌ها
تهاتر یکی از انواع روش‌های تجارت متقابل است که امکان مبادله کالا بین دو کشور را بدون نیاز به انتقال ارز فراهم می‌سازد. تجارت تهاتری ایران و کشورهای همسایه، بخشی از مبادلات خارجی ایران را پوشش می‌دهد و می‌تواند زمینه‌ساز شکست جریان تحریم آمریکا باشد.
تهاتر کالا و خدمات ایران با کشورهای منطقه و محور مقاومت، از جمله اقدامات مؤثر در بی‌اثرسازی تحریم‌های مالی آمریکا و غرب است، اما تا‌کنون فقط در حد صحبت و ایده باقی مانده است.
۳۰ درصد تجارت دنیا از طریق تهاتر صورت می‌گیرد اما چرا دولت و بانک مرکزی اقدام به انجام این کار نمی‌کنند؟ مگر مشکل ارزی ندارند؟
تامین مواد مورد نیاز با تهاتر
مواد اولیه مورد نیاز حوزه فلزات و تولید خوراک دام، هشت میلیارد دلار از ارز ما را می‌گیرد که می‌توانیم آن را از کشورهای اطراف تأمین کنیم، از سوی دیگر به بهانه تحریم با شبکه بانکی بین دو کشور مخالفت می‌کنیم، در صورتی که می‌توانیم با کشورهایی مانند روسیه، چین و هند بر اساس پول رایج آنها همکاری کنیم.
اما بانک مرکزی به طور عمدی یا سهوی این کار را انجام نمی‌دهد و عظم جدی برای آن وجود ندارد. اکنون سوالی که پیش می‌آید این است که تهاتر تجاری به چه میزان کار درست و به‌جایی است؟
تهاتر، مانع آزادی‌عمل
یک کارشناس اقتصادی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌گوید: از یک دیدگاه تهاتر در اقتصاد زیاد مورد تایید قرار نگرفته است، زیرا آن آزادی عملی که شرکت‌ها، سازمان‌ها، دولت و… دارند، از بین می‌برد.
نیکواقبال در گفتگو با «صبح امروز» بیان می‌کند: وقتی یک ارز پر قدرت مانند دلار در حساب بانک مرکزی است و یک شرکت دارای توان دلاری باشد، آزادی بیشتری برای پیدا کردن مواد اولیه با کیفیت و راندمان بالا را در دنیا دارد که این امر به تولید محصولی بر اساس تصمیم‌گیری عقلانی عاملین اقتصادی کشور کمک بسیاری می‌کند.
تهاتر مخصوص کشورهای عقب‌مانده
وی با اشاره به اینکه «چندین کالای مختلف در مذاکرات مطرح کرده و مبنای آن را قیمت‌های بین‌المللی قرار می‌دهند تا این تهاتر در تساوی باشد» تصریح می‌کند: اگر شرکتی از روی فشار و ناچاری دست به این کار بزند بد نیست، اما از نظر کارایی و نتایج به دست آمده از آن زیاد مورد تایید قرار نگرفته و بیشتر کشورهای عقب افتاده دست به این کار می‌زنند، زیرا محصولی برای عرضه بین‌المللی ندارند و همچنین به محصولاتی نیاز دارند.
نیکواقبال تشریح می‌کند: در کشور ما که درآمدهای حاصل از صادرات گاز، نفت و پتروشیمی قیمت‌های بین‌المللی دارد، می‌توانیم به‌وسیله آن دلار دریافت کنیم، که بالاترین وجه قدرت را در اقتصاد دارد و یک امتیاز بزرگ است.
دست و بال بسته روابط تجاری
وی ابراز می‌کند: کشورهایی همچون چین و روسیه تمایل زیادی دارند که از آنها محصول بخریم و به آنها دلار دهیم و به این وسیله قدرت چانه‌زنی ما نیز افزایش پیدا می‌کند و منافع اقتصادی بیشتری نیز برای ما فراهم می‌شود، اما متاسفانه بدون هیچ دلیلی دست و بال خود را بسته‌ایم.
این کارشناس اقتصادی اظهار می‌کند: اکنون کشورهای دنیا ایدئولوژی‌های مختلفی دارند، اما آن را مبنای تصمیم‌گیری قرار نمی‌دهند. بلکه محصولشان را به هر کشوری که آن را به بالاترین قیمت بخرد، می‌فروشند و به عدم مبادلات و نداشتن روابط با آن آنها نگاه نمی‌کنند.
علت اینکه کشورهایی مانند آلمان رفاه خوبی دارند و نیاز به این گونه اقدامات ندارند، وجود سیاستمداران خوب است. در کشور ما سیاستمداران مسئولیت خود را در آن حد بالایی که باید حفظ و اجرا کنند و تعهدی که نسبت به کشور دارند بسیار کم است.
کمک به کشورهای هم مسلک در شرایط وخیم اقتصادی!
وی با تاکید بر اینکه امروزه امر مورد اهمیت در سراسر دنیا منفعت اقتصادی است و هر سیاستمداری می‌خواهد بیشترین سود را از آن کشور خود کند، عنوان می‌کند: اگر سیاستمدار بخواهد با کشورهای خاصی که هم دین و مسلک آنها هستند روابط داشته باشد، جوابگو نبوده و دلیل و هدف این کار نیز مشخص نیست و ما باید زمانی که منافع خود را در اقتصاد به دست آوردیم، به کشورهای دیگر کمک کنیم.
وقتی خود را محدود می‌کنیم
نیکواقبال مطرح می‌کند: کیفیت کالا در سطح بین‌المللی و چگونگی مبادلات انجام شده بسیار مهم است، اما کشور ما خود را محدود کرده که با بسیاری از کشورها مبادله انجام ندهد و نتیجه آن انجام تهاتر با کشور روسیه است، که این هم یک راه مبادله است اما نمی‌توان گفت بهترین راه است زیرا از روی ناچاری است، به این معنا که راه بهتری وجود ندارد.
انتخاب بهتر با دلار
وی تبیین می‌کند: وقتی که می‌توانیم مقداری از مسائل خود را از طریق تهاتر حل کنیم بهتر است که آن را انجام دهیم، زیرا مثلا وقتی به عراق برق صادر می‌کنیم و به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی دلار آن را به ما نمی‌دهند، می‌گویند از ما کالا ببرید. اگر دلار آن را می‌گرفتیم می‌توانستیم انتخاب بهتری داشته باشیم. اما وقتی این امکان وجود ندارد و نیازمان را از طریق این کشور برطرف می‌کنیم.
شرایط دستور‌دهنده
این اقتصاددان و استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: شرایط دستور‌دهنده و تعیین‌کننده عمل است. وقتی این گونه محدودیت‌ها وجود دارد میزان تهاتری که در سطح دنیا ۳۰ درصد است در کشور ما و با وجود امتیازات خوبی که داریم ۵۰ درصد می‌شود.
تفاوت تعهد بین مسئولان در دنیا
نیکواقبال عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پایان می‌گوید: علت اینکه کشورهایی مانند آلمان رفاه خوبی دارند و نیاز به این گونه اقدامات ندارند، وجود سیاستمداران خوب است. در کشور ما سیاستمداران مسئولیت خود را در آن حد بالایی که باید حفظ و اجرا کنند و تعهدی که نسبت به کشور دارند بسیار کم است.