تنوع بخشیدن به جاذبه ها در مشهد(ايجاد جاذبه های مکمل برای ماندگاری بیشتر گردشگران)
شیدا فدائی پاشی | کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
گردشگری، سفر موقت پاره‌ای از مردمان است به مقصدی غير از محل زندگي عادی و خود. فرهنگ، جاذبه اصلي گردشگر است. گردشگری دینی یکی از اَشکال گردشگری است که امروزه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و توسعه آن در دستور کار است. این پژوهش با هدف ارائه الگوی نظری توسعه گردشگری دینی در مشهد به صورت کیفی و به روش نظریه پردازی داده بنیاد انجام شده است. از درون مجموعه مفاهیم اولیه این مرحله، مقوله‌هایی استخراج شد. در ادامه، این مقوله‌ها تحت عناوین عوامل علّی، پدیده محوری، شرایط زمینه‌ای، عوامل مداخله‌گر، راهبردها و پیامدهای توسعه گردشگری دینی، دسته بندی شد. عوامل علّی اثرگذار بر توسعه گردشگری دینی کشور در قالب “مدیریت جاذبه‌ها و رویدادها”، “مدیریت تبلیغات” و “توسعه زیرساخت‌ها و خدمات متناسب با نیاز گردشگران دینی ورودی” و عوامل مداخله گر شامل “قوانین و مقررات” و “تدوین سیاست‌های کلان گردشگری دینی” شناسایی شد.
رشد گردشگری بین‌الملل از يک سو و علاقه به مقصدهای خاص گردشگری از سوی ديگر سبب شده است که پیوسته انواع بیشتری از گردشگری نظیر گردشگری ديني (مذهبي( ، گردشگری شهری، گردشگری روستايي، گردشگری ورزشي و گردشگری سلامت توسعه يابد.
صنعت گردشگری سرعتي شگرف و تأثیری غیر قابل انکار در زندگي جوامع دارد. بنابراين بايد با بلند نظری، مديريت آگاهانه و با برنامه‌ريزي‌های درست، نه تنها از آثار منفي آن کاست، بلکه در جهت توسعه آن تلاش کرد.
در اولین مرحله تمام نکات کلیدی از بررسي و تحلیل فرايند گردشگری دینی، الزامات، راهبردها و پیامدها شناسايي و استخراج شده است، که اين مفاهیم به شرح ذیل است.
تنوع بخشیدن به جاذبه‌ها در مقصدهای گردشگری ديني (ايجاد جاذبه‌های مکمل)
توسعه جذابیت‌های ديني به منظور تقويت انگیزه اصلي گردشگر ديني
بخش‌بندی بازار بر اساس معیارهای مختلف و پاسخگويي به نیازهای بخش‌های بازار هدف
شناخت علايق و نیازهای گردشگران ديني به منظور ارضای آنها
تصويرسازی و اطلاع رساني
شناسايي و توانمندي‌های ديني مشهد و معرفي آنها به جهانیان
بهبود کیفیت خدمات
ايجاد و بهبود مراکز اقامتي متناسب با گردشگری ديني
توسعه سامانه حمل و نقل
لزوم توجه جدی به توسعه به کارگیری فناوری اطلاعات برای جذب گردشگر ديني ورودی
برخورد مناسب با گردشگران ديني ورودی مطابق با فرهنگ و ارزشهای آنان
ارائه آموزش‌های لازم به جامعه محلي و تشريح منافع توسعه(فرهنگ سازی برای مشارکت جامعه محلي)
تربیت و آموزش نیروی انساني برای امور مختلف در اين حوزه
تدوين برنامه و سیاست‌های دقیق به منظور افزايش مدت ماندگاری گردشگر ديني ورودی
طبق عوامل و مفاهیم ذکر شده و بر مبنای نظریه پردازی، الگوی توسعه گردشگری ديني در مشهد شکل می‌گیرد. این نظریه نشان مي‌دهد که گردشگری ديني يکي از مزيت‌های رقابتي کشور است و توسعه آن مي‌تواند به توسعه ديگر محصولات گردشگری مانند گردشگری میراث، گردشگری فرهنگي، گردشگری بوم گردی و ديگر موارد کمک کند.
عوامل علّي به عنوان مکملي برای وضعیت زمینه‌ای به شمار مي‌آيد که توجه جدی به آنها بر توسعه گردشگری ديني مؤثر است و مي‌تواند اجرای راهبردهای توسعه را آسان و تسريع کند. عوامل علّي عبارت است از مديريت جاذبه‌ها و رويدادها، مديريت تبلیغات و توسعه زيرساخت‌ها و خدمات لازم، متناسب با نیاز گردشگران ديني ورودی.
عوامل مداخله‌گر عوامل اثرگذار بر اقدامات توسعه گردشگری ديني در مشهد شامل قوانین و مقررات و تدوين سیاست‌های کلان گردشگری ديني است. راهبردها در واقع ساختارهايي است که اجرای کارامد و اثربخش توسعه گردشگری ديني مشهد را تضمین مي‌کند.
مديريت جاذبه‌ها و رويدادها يکي از عوامل علّي مؤثر در توسعه گردشگری ديني کشور شناسايي شده است. بنابراين پیشنهاد مي‌شود برای عملیاتي شدن اين عامل، اقداماتي از قبیل افزايش جاذبه‌ها و فعالیت‌های مکمل در مقصدهای ديني، گوناگون کردن بسته‌های سفر گردشگری ديني، در نظر گرفتن جاذبه‌هايي در کنار زيارت اماکن مقدس، در نظر گرفتن تسهیلات رفاهي، خدمات و امکانات لازم هنگام برگزاری مراسم و آيین‌های مذهبي، برنامه‌ريزی برای برگزاری مناسب رويدادهای ديني، احیای مراسم و آيین‌های سنتي، شناسايي و ثبت ملي آيین‌ها و رويدادهای سنتي در نقاط مختلف استان صورت پذيرد. مديريت تبلیغات يکي ديگر از عوامل علّي مؤثر در توسعه گردشگری ديني مشهد است. در راستای عملیاتي شدن اين عامل، تحقیقات بازار برای شناسايي بازارهای هدف گردشگری ديني، استفاده از شیوه‌های نوين تبلیغاتي به منظور جذب گردشگران ديني و استفاده از فناوري‌های روزامد برای اطلاع رساني مقتضي به جامعه هدف پیشنهاد مي‌شود.
به منظور توسعه زيرساخت‌ها و خدمات لازم، اقداماتي مانند در نظر گرفتن تسهیلات مناسب برای آسان بودن دسترسي و ارائه امکانات مناسب به گردشگران ديني، سرمايه‌گذاری به منظور افزايش کیفیت خدمات، تأمین امنیت گردشگران در مقصد و اطلاع‌رساني در اين زمینه، تصويرسازی درست از امنیت کشور بويژه در خارج از کشور، نظارت مناسب بر امنیت سامانه‌های حمل و نقل، ايجاد مراکز اقامتي متناسب با نیاز مقصدها، فراهم کردن دسترسي مناسب گردشگران به جاذبه‌ها، توسعه و بهسازی تسهیلات حمل و نقل، امکان دسترسي گردشگران ديني به اطلاعات مربوط به آيین‌ها و رويدادهای ديني کشور از طريق فضای مجازی و افزايش وبسايت‌های حوزه گردشگری ديني پیشنهاد مي‌شود.