نگرانی از انحراف هیرمند به نفع افغانستان
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: معاونت حقوقی ریاست جمهوری پیگیر موضوع واگذاری تالاب‌ها به وزارت نیرو هست و از سویی دیگر موضوع منحرف کردن مسیر رودخانه‌ها در کشور افغانستان و نگرانی از وضعیت تالاب هامون توسط وزارت نیرو و وزارت امور خارجه درحال پیگیری است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» به نقل از مهر، احمدرضا لاهیجان‌زاده درباره موضوع واگذاری تالاب‌ها به وزارت نیرو اظهار کرد: تا جایی که ما اطلاع داریم موضوع واگذاری تالاب‌ها به وزارت نیرو منتفی شده است. به هر حال تا زمانی‌که به‌صورت رسمی این موضوع به ما و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ نشود، نمی‌توانیم اظهارنظر نهایی کنیم.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد تالاب انزلی که پیش از این به وزارت نیرو واگذار شده بود، تصریح کرد: سند تالاب انزلی به آب منطقه‌ای واگذار شده بود که به لحاظ قانونی این امکان وجود ندارد و باید وزاتخانه قائم مقام دولت باشد. از این‌رو اداره ثبت نیز اعلام کرد که در انتقال سند انزلی به آب منطقه‌ای اشتباهی صورت گرفته است و این سند قانونی نیست.
لاهیجان‌زاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به این پرسش که آیا حداقل حق‌آبه تالاب‌ها که ۱۱ میلیارد مترمکعب است از سوی وزارت نیرو به محیط زیست پرداخت شده است یا خیر؟ توضیح داد: به‌طورکلی این ۱۱ میلیارد متر مکعب عدد تجمعی برای میزان حق‌آبه است. در سال آبی جاری حوضه‌های آبریز میزان متفاوتی از حق‌آبه را دریافت کرده‌اند. برای مثال تالاب شادگان و هورالعظیم موفق به دریافت حق‌آبه خود شده‌اند، ولی برخی دیگر از تالاب‌ها حداقل حق‌آبه را نیز دریافت نکرده‌اند.
وی درباره چگونگی پرداخت حق‌آبه محیط زیست در دوران خشکسالی توضیح داد: تا قبل از سال ۱۳۹۶ که قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها به تصویب رسید، حق‌آبه تالاب‌ها جایگاه قانونی نداشت و این موضوع به‌صورت چانه‌زنی با وزارت نیرو و سایر موضوعات حقوقی مطرح می‌شد. یکی از اتفاقات بزرگ در حوزه محیط زیست به‌رسمیت شناختن حق‌آبه تالاب‌ها طی چند سال اخیر است. بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست باید حق‌آبه تالاب‌ها را مشخص و وزارت نیرو آن را تامین کند.
حق‌آبه محیط زیست تحت تاثیر کم بارشی در کشور قرار گرفته است
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط تصریح کرد: سازمان حفاظت محیط زیست حق‌آبه تالاب‌های بزرگ و مهم را تعیین و به وزارت نیرو ابلاغ کرده است. به‌طور کلی ۱۱ میلیارد مترمکعب به عنوان حداقل حق‌آبه محیط زیست تعیین شده است که تقریبا طی سال گذشته این میزان تامین شد، اما امسال حق‌آبه محیط زیست تحت تاثیر کاهش بارش‌ها در کشور قرار گرفته است.
لاهیجان‌زاده با اشاره به اینکه منبع آب تعداد زیادی از تالاب‌های کشور به‌ویژه در مناطق کویری بارش‌ها است، گفت: متاسفانه کم‌بارشی سبب می‌شود که این تالاب‌ها را از دست دهیم. از سویی دیگر برخی از تالاب‌ها مانند بختگان در پایاب رودخانه‌ها قرار دارند. برای آنکه آب به این‌گونه تالاب‌ها برسد باید مسیری طولانی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر را طی کند. متاسفانه در این مسیر کشاورزان آب را برداشت می‌کنند و در نهایت حق‌آبه تالاب به‌طور کامل به آن نمی‌رسد.
وی افزود: برای جلوگیری از این اتفاق با وزارت نیرو توافق کرده‌ایم که به محض اتمام بارش، آب به سمت تالاب رها شود تا این آب توسط کشاورزان برداشت نشود علاوه بر این‌ها در کارگروه سازگاری با کم آبی حق‌آبه ۲۸ استان تالابی را مشخص کردیم و منتظر تصویب دولت هستیم.
آخرین وضعیت احیای تالاب گاوخونی و زاینده‌رود
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره طرح جامع احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی توضیح داد: طرح جامع مدیریت تالاب گاوخونی تهیه شده و به‌تصویب شورای برنامه‌ریزی استان اصفهان رسیده است. بر این اساس طرح احیا و نجات این دو حوضه آبی به دستور ریاست جمهوری از سال گذشته در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته وی محوریت اجرای طرح جامع زاینده‌رود و تالاب گاوخونی برعهده وزارت نیرو است، اما سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این امر مشارکت دارد.
تاثیر آبگیری سد کمال خان بر حق‌آبه هامون
لاهیجان‌زاده درباره تاثیر آبگیری سد کمال خان بر حق‌آبه دریاچه هامون گفت: ساخت این بند در سال ۱۳۵۱ آغاز شد، ولی به علت همزمانی با جنگ داخلی افغانستان متوقف شد و در نهایت در زمستان سال گذشته با حجم ۵۵ میلیون متر مکعب آب آغاز به کار کرد.
وی تصریح کرد: مقامات افغانستانی «کمال خان» را یک «بند» می‌دانند نه یک «سد» چراکه ۵۵ میلیون متر مکعب نسبت به آورده رود هیرمند عدد ناچیزی است بنابراین ساخت این بند نگران‌کننده نیست.
لاهیجان‌زاده با بیان اینکه «از سویی دیگر تصمیم دولت افغانستان برای منحرف کردن مسیر رود به سمت اراضی این کشور نگران‌کننده است و حفر کانال نیز آغاز شده است» گفت: پیگیری این موضوع به‌صورت کنسرسیوم به وزارت امورخارجه و وزارت نیرو محول شده است و اسفند ماه سال گذشته در کابل جلسه برگزار و توافقاتی انجام شد. قرار است جلسه دیگری در آینده نزدیک در ایران برگزار شود.
کاهش بارش‌ها در کشور طی سال آبی جاری
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به وضعیت بارش‌ها در کشور اظهار کرد: میزان بارش‌ها در کشور تا ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۴۱.۳ میلیمتر گزارش شده است که نسبت به میانگین بلند مدت ۳۸ درصد و نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۵۳ درصد کاهش یافته است. از سویی دیگر فصل بارش در کشور رو به اتمام است و فقط ۵۸ درصد از ظرفیت سدهای کشور تاکنون آبگیری شده‌اند. از سویی دیگر گرما نیز در کشور زودتر از موعد آغاز شده و در نتیجه آن تبخیر افزایش یافته است. این موضوع روی وضعیت تالاب‌ها و دریاچه‌ها اثرگذار است.
آخرین وضعیت دریاچه ارومیه
وی با اشاره به آخرین وضعیت دریاچه ارومیه اظهارکرد: درحال حاضر تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۱.۳۹ است. این تراز در مدت مشابه طی سال گذشته ۱۲۷۱.۸۹ گزارش شده است. از سویی دیگر تراز اکولوژیک دریاچه ۱۲۷۴.۱ است و پیش‌بینی شده تا سال ۱۴۰۶ دریاچه به این تراز برسد. تراز دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۲ به عدد ۱۲۷۰.۵ رسیده بود که کاهش چشمگیری داشت، اما درحال حاضر تراز دریاچه ارومیه ۱۳۰ سانتیمتر افزایش یافته است.
لاهیجان‌زاده در ادامه تصریح کرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده اگر شرایط دریاچه ارومیه همان شرایط منتهی به سال‌های ۹۲ و ۹۳ بود، این دریاچه تا سال ۱۳۹۹ به‌طور کامل خشک می‌شد، اما با تشکیل ستاد احیای دریاچه در فاز اول روند خشک شدن متوقف شد و در مرحله دوم افزایش راندمان آب دریاچه در دستور کار قرار گرفت. بر این اساس مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۳۵ تا ۳۹ درصد کاهش و در مقابل بهره‌وری کشاورزی افزایش یافت. درشرایطی اکنون تراز دریاچه ارومیه افزایش یافته است که هنوز پروژه‌های سازه‌ای وارد مدار نشده‌اند. با احداث سد کانی‌سیب که در حال آبگیری است حدود ۶۰۰ تا ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه می شود.