لزوم ارتقاء مذاکرات وین به سطح وزرای خارجه
علی روغنگران
روز شنبه عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه از موافقت با خروج نام اکثریت افراد، اشخاص و نهادها از فهرست تحریم‌ها خبر داد و گفت: “دیگرانی هستند که هنوز به دلایل مختلف در فهرست وجود دارند و مذاکره ما برای این قسمت از کار هنوز ادامه دارد. رئیس هیات ایرانی شرکت کننده در مذاکرات وین پس از نشست روز شنبه کمیسیون مشترک برجام در گفت‌وگویی درباره فهرست تحریم‌ها عنوان کرد: “تحریم‌های موضوعی و بخشی مثل تحریم بخش انرژی ایران که شامل نفت و گاز می‌شود یا تحریم صنعت خوردو، تحریم مالی، بانکی و بنادر، براساس توافقاتی که تا الان صوت گرفته همه این تحریم‌ها باید برداشته شود و توافق هم در این زمینه وجود دارد.” مذاکرات برجامی در شهر وین حدود یک ماه است، در جریان است و انتظار می رود بعد از سه دور مذاکره و نشست، مذاکره کنندگان از حاشیه و فرع موضوع ها وارد بطن و ماجرای اصلی شوند. تا کنون مذاکرات بیشتر در شرایط اعلام مواضع قرار داشته و طرفین به تبیین سیاست های کلی خودشان پرداخته اند. جمهوری اسلامی ایران با این بینش که مقصر اول و آخر این موضوع، آمریکای ترامپ است که با خروج غیر قانونی از برجام زمینه ساز اعمال تحریم های ظالمانه علیه ملت ایران شد، بر رفع فوری تحریم ها به خصوص در بخش تحریم های ثانویه که امکان فروش نفت و ارز حاصل از آن برای اقتصاد کشور فراهم شود؛ تاکید دارد. طبیعی است دولت بایدن بایستی متوجه این واقعیت باشد که ناقض اصلی برجام دولت پیشین آمریکاست و در این راستا انتظار بر این است که بایدن از سیاست اعلامی به سمت اقدام عملی در رفع تحریم ها تغییر مسیر دهد. البته لازم به ذکر است که با توجه وجود مخالفان قوی در داخل کنگره آمریکا نسبت به مسئله برجام، بایدن رویکرد احتیاط گونه ای را اتخاذ کرده است. برای همین با اینکه در بیان سیاست های دولت اش از سیاست های جاه طلبانه و خلاف عرف بین المللی ترامپ تبری می جوید اما حداقل در موضوع ایران حاضر به ریسک و تغییر بزرگ نیست. بایدن طی فرمان اجرایی سریعا به اجلاس آب و هوایی پاریس بازگشت و همین طور به آژانس های بین المللی وابسته به سازمان ملل متحد بازگشت زودهنگام داشت. در مسئله برجام بایدن جانب احتیاط و دور اندیشی را گرفته است. اساسا اختلاف بنیادین ایران و آمریکا طی چهار دهه اخیر و حضور لابی های قدرتمند یهودی و عربی در کنگره آمریکا، قدرت مانور بایدن را در مسئله رفع تحریم های ایران کاهش داده است. بی گمان برای غلبه بر شرایط بن بست گونه پیش رو، یک اقدام اثربخش و تعیین کننده در فضای مذاکره لازم به نظر می رسد. مذاکرات در شهر وین در سطح معاون وزارت خارجه در جریان است. این سطح از مذاکرات هنوز نتوانسته دستاورد قابل انتظار برای کشورمان به ارمغان بیاورد و ضرورت دارد تحولی جدی دراین عرصه با حضور خود وزیر خارجه به عنوان مسئول اصلی دستگاه دیپلماسی کشور و از سوی دیگر حضور شخصیت های طراز اول دیپلماسی قدرت های اروپایی، چین و روسیه در فضای مذاکره صورت گیرد. طرح این موضوع به معنی نادیده گرفتن تلاش های عراقچی به عنوان مذاکره کننده ارشد کشورمان در وین نیست و به تجربه توانمندی وی در مذاکرات سال 2015 و به نتیجه رسیدن برجام دیده شده است. اما مسئله اصلی این است که عراقچی چه میزان اختیارات در رسیدن به توافق مورد نظر را دارد. از سوی دیگر باید این مسئله را در نظر گرفت که در دنیای دیپلماسی مقام و سمت ها و شخصیت ها هر کدام حامل پیام و معنا و مفهوم خاص خودشان هستند. شخصیت دیپلماتیک و بین المللی ظریف واقعیتی مسلم است و طبیعی است که حضور ایشان در فضای مذاکره، جدیت مذاکره و احتمال رسیدن به توافق مورد نظر را افزایش می دهد. فی نفسه حضور ظریف در مذاکرات شهر وین این پیام را در درون خودش دارد که جمهوری اسلامی ایران آمادگی جدی در رسیدن به توافق نهایی دارد و این امر باعث می شود که سطح مذاکره کننده کشورهای اروپایی هم بالطبع از سطح معاونین به بالا ارتقا می یابد. باید این واقعیت را در نظر داشته باشیم که اضطرار زمان هم یکی از مسایل کلیدی دراین دور از مذاکرات است. دولت تدبیر و امید ماه های آخر حیات سیاسی اش را طی می کند و باید تکلیف مذاکره با توجه به تغییر دولت و جابجایی قدرت مشخص گردد. این موضوع از این جهت مطرح نیست که دولت بعدی توان مذاکره نخواهد داشت و یا اینکه حتما و ضرورتا باید مذاکره در همین بازه زمانی صورت گیرد. مسئله اصلی این است که اقتصاد کشور قفل شده و کلید این قفل بی تردید در مسئله تحریم هاست. تداوم تحریم یعنی از دست رفتن فرصت های اقتصادی، افزایش بیکاری، تورم و کاهش ارزش پول ملی. حال عقل و منطق ایجاب می کند جلوی این هدر رفت سرمایه ملی کشور و رنجش اقتصادی مردم گرفته شود و نباید این مسئله تبدیل به موضوع سیاسی و جناحی شود.
مذاکرات در شهر وین در سطح معاون وزارت خارجه در جریان است. این سطح از مذاکرات هنوز نتوانسته دستاورد قابل انتظار برای کشورمان به ارمغان بیاورد و ضرورت دارد تحولی جدی دراین عرصه با حضور خود وزیر خارجه به عنوان مسئول اصلی دستگاه دیپلماسی کشور و از سوی دیگر حضور شخصیت های طراز اول دیپلماسی قدرت های اروپایی، چین و روسیه در فضای مذاکره صورت گیرد. طرح این موضوع به معنی نادیده گرفتن تلاش های عراقچی به عنوان مذاکره کننده ارشد کشورمان در وین نیست
اساسا باید این گفتمان در جامعه و سپهر سیاست ایران شکل گیرد که حل مسئله تحریم ها صرفا خواسته و تلاش دولت مستقر نیست. هر کدام از بخش های قدرت در کشور برای حفظ اقتصاد کشورمان و کاهش آسیب پذیری خواستار عبور کشور از این وضعیت بن بست گونه است. دستگاه وزارت خارجه به عنوان متولی و مسئول تنظیم مناسبات منطقه ای و بین المللی کشور فلسفه و کارکردش تنظیم روابط اقتصادی کشور و حل چالش های بیرونی است. امید این است که با این نگرش که رفع تحریم ها خواسته به حق و اصلی مردم عزیز کشورمان است بتوانیم از فضای جدید بین المللی برای کاهش الام اقتصادی مردم و افزایش ارزش پول ملی کشورمان بهره گیریم.