حمله به لاریجانی با کلیدواژه «اشرافیت سیاسی»
علی روغنگران
همانطور که پیش بینی می شد سرانجام علی لاریجانی صبح شنبه برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری 1400 ثبت نام کرد و از همان دقایق اولیه پس از ثبت نام، بازتاب گسترده‌ای نسبت به حضور وی و همچنین اظهاراتش پس از کاندیداتوری در رسانه ها و فضای مجازی ایجاد شد. حامیانش صفات مثبت وی را برشمردند و منتقدانش او را ادامه راه دولت روحانی خواندند. کارنامه بلند بالا و تجربه علی لاریجانی از چند دهه مدیریت در نظام جمهوری اسلامی او را به سیاستمداری محافظه‌کار، میانه‌رو، با درایت و کارآزموده بدل کرده است. سیاستمداری که 12 سال ریاست مجلس، وزارت ارشاد، ریاست صداو سیما، دبیر شورای عالی امنیت ملی، عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام و … را در کارنامه خود دارد. اگرچه او به لحاظ حزبی یک اصولگرا است، اما در طول فعالیت سیاسی خود به ویژه در سال‌های اخیر به خوبی توانسته با اصلاح طلبان و معتدلین هم کار کند و از خود شخصیتی فراجناحی معرفی کند. از حضور او به عنوان وزیر ارشاد در دولت تمام قد اصلاح طلب سید محمد خاتمی تا حمایت او از حسن روحانی اعتدال‌گرا. داماد شهید مطهری، در سال‌های اخیر بر حسب ریاست مقتدرانه خود در مجلس و ارتباط هماهنگ با دولت روحانی و تلاش بی سابقه برای تصویب شدن برجام، باعث شد تا بسیاری او را به لحاظ عملکردی و فکری به جناح اصلاح طلب نزدیک‌تر بدانند. رفتار‌های او در این مدت که بی هزینه هم برای او نبوده است باعث شد تا اصولگرایان خصوصا تندروها، راه خود را از او جدا کنند و در بسیاری از مواقع او را به شدت نقد و تخریب کنند. حالا بار دیگر علی لاریجانی تصمیم گرفته تا با ورود به انتخابات ریاست جمهوری و تکیه زدن بر صندلی پاستور، صفحه جدیدی را در زندگی و کارنامه سیاسی خود باز کند. اما او در این مسیر با موانعی جدی هم مواجه خواهد بود. با توجه به درایت و تدبیر علی لاریجانی، به نظر می‌رسد که او بی گدار به آب نمی‌زند. او هم اکنون همراهی و حمایت اعتدال گرایان هر دو جریان را دارد و برای پیروزی در این کارزار نیاز دارد تا رای جریان اصلاح طلب را هم به صورت کامل داشته باشد. اما اصلاح طلبان با توجه به تجربه تلخ حسن روحانی، بعید است بخواهند حمایت بی چون و چرایی از لاریجانی داشته باشند و احتمالا به صورت مشروط حاضر به حمایت از او می‌شوند. مهمترین مانع برای لاریجانی اما نگاه و ذهنیت مردم به برادر او یعنی رئیس سابق قوه قضائیه هم است. همین موضوع می‌تواند بر فعالیت‌های وی سایه بیندازد.
نطق جنجالی لاریجانی
علی لاریجانی در نطق انتخاباتی خود موضعش را در برابر کاندیدا‌های دیگر مشخص کرد. او در سخنرانی خود نظامیان و قوه قضائیه را به عنوان رقبای خود مطرح کرد و گفت «ملت به افرادی رای می‌دهند که هر نوع مشکلات نظیر مسائل پیچیده بین المللی را حل کند. نه آن که درباره آن روضه‌خوانی سیاسی کنند و نه این که با طرح مسائل فرعی و افزایش مشکلات ملت نردبانی برای هوس‌های سیاسی پوپولیستی خود کنند.» او در بخش دیگری از اظهاراتش اعلام کرد ساده لوحی است اگر فکر کنیم «با چند اقدام نمایشی پوپولیستی» یا «کلید جادویی» یا با «سوپرمن بازی» مسائل کشور قابل حل است. لاریجانی بدون بردن نام به کاندیدا‌هایی نظیر سعید محمد و رستم قاسمی که در شعار‌های انتخاباتی‌شان بر توانایی در دور زدن تحریم‌ها تمرکز دارند، گفت: “به‌جای متخصص بازی در دور زدن تحریم‌ها، قدری از وقت خود را صرف فراهم کردن شرایط آرام برای زندگی مردم کنند.”
شاید یکی از مهمترین طعنه‌های لاریجانی به طور تلویحی متوجه رئیسی و کاندیدا‌های نظامی از جمله رستم قاسمی، سعید محمد و محسن رضایی بود. او گفت «حوزه اقتصاد، نه پادگان است و نه دادگاه که با تشر و دستور اداره شود.»
اصولگرایان علیه لاریجانی
علی لاریجانی بعد از ثبت‌نام در انتخابات ریاست جمهوری در توئیتی نوشت: «شرایط سخت، تصمیم‌های شجاعانه می‌خواهد.» او عبارت «نه کلید نه چکش» را هشتگ کرد. پاسخ سعید محمد به لاریجانی احتمالا اولین توپی بود که مستقیما در رقابت‌های انتخاباتی از توپخانه یک کاندیدای نظامی در شد. سعید محمد در صفحه شخصی توئیتر خود لاریجانی را نماد اشرافیت خانوادگی خواند و نوشت: «به کسانی که هویت خودشان را مدیون پادگان و دادگاه هستند، به صراحت می‌گویم به حول و قوه الهی، امروز آغازی بر پایان اشرافیت خانوادگی است.»
دقایقی بعد از اعلام کاندیداتوری لاریجانی، علیرضا زاکانی رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و یکی از مخالفان سرسخت لاریجانی نیز وارد ستاد انتخابات شد. به باور تحلیلگران اعلام کاندیداتوری زاکانی تنها در پاسخ به کاندیداتوری لاریجانی بود. اظهارات زاکانی نشان می‌دهد این تحلیل صحیح است.
او در جمع خبرنگاران حاضر در ستاد انتخابات کشور گفتمان محمد درباره اشرافیت سیاسی را تکرار کرد و اعلام کرد «تمام نماد‌های فساد، اشرافیت سیاسی و ناکارآمدی به صحنه آمده‌اند.» درگیری زاکانی با خاندان لاریجانی سابقه طولانی دارد. او در سال 98 در یک گفتگوی رسانه‌ای با خبرگزاری فارس متعلق به سپاه درباره برکناری صادق لاریجانی از قوه قضائیه خواستار محاکمه رئیس سابق قوه شده و گفته بود «کسی که مایه بدنامی قوه قضائیه و زد و بند شده را باید کنار گذاشت. این اقدام مناسب است، ولی اینکه رها کنند و محاکمه نکنند، خیلی غلط است»
زاکانی در دوره نهم مجلس حامی حداد عادل در برابر علی لاریجانی در انتخابات ریاست مجلس بود. او یکی از مخالفان سرسخت لاریجانی در جریان تصویب برجام است. او در نطق بعد از کاندیداتوری خود گفت عده‌ای سودای تشکیل دولت سوم روحانی را دارند. رجانیوز ارگان رسانه‌ای جریان اصولگرای تندرو و نزدیک به جبهه پایداری یادداشتی منتشر کرد و نسبت به «بازگشت سایه سنگین لاریجانی‌ها بر کشور» هشدار داد. این رسانه که در انتخابات پیش رو رسما از ابراهیم رئیسی و سعید محمد حمایت کرده، لاریجانی را چهره‌ای نزدیک به حسن روحانی معرفی کرده و نوشت: “هرچند علی لاریجانی و حامیانش سعی دارند که خط او را از حسن روحانی جدا کنند، اما باید گفت که نقش لاریجانی در به وجود آمدن اوضاع کنونی برای کشور، بیشتر از روحانی نباشد، کمتر نیست.”
نصرالله پژمانفر نماینده عضو جبهه پایداری در حساب توئیتری خود ادعا کرده که به زودی اسنادی را علیه علی لاریجانی منتشر خواهد کرد. در حالی که بسیاری از ناظران انتظار داشتند ابراهیم رئیسی در واپسین ساعات مجاز برای ثبت‌نام وارد وزارت کشور شود و جا پای مرحوم هاشمی در انتخابات 92 بگذارد، رئیس قوه قضاییه ساعت 10 صبح اقدام به ثبت نام کرد. ابراهیم رئیسی هم دنباله گفتمان اشرافیت سیاسی را که به نظر می‌رسد مخاطبی جز لاریجانی در این انتخابات ندارد را گرفت. او گفت خود را رقیب «فساد، ناکارآمدی و اشرافی‌گری» می‌داند. البته او از سایر رقبای خود نیز غافل نماند و در بخشی از سخنرانی خود در ستاد انتخابات کشور همزمان که به لاریجانی تاخت به چهره‌هایی از جمله جهانگیری نیز طعنه زد و گفت: «بانیان و شرکای وضع موجود نمی‌توانند تغییر دهنده وضع موجود باشند.»
دوقطبی انتخابات 1400
این در حالی است که رویترز از همین حالا لاریجانی و رئیسی رو دو رقیب اصلی انتخابات 1400 معرفی کرده است. البته این برداشت رویترز از شرایط انتخابات کاملا واقع بینانه است. در واقع اگر همین فردا رستم قاسمی و حسین دهقان و سعید محمد و … از کاندیداتوری انصراف بدهند، هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد و هیچ آرایش سیاسی در کشور تغییر نمی‌کند اما این موضوع درباره سیاستمدارانی همچون علی لاریجانی یا ابراهیم رئیسی صادق نیست. شاید می‌شد این حرف را سال 96 درباره لاریجانی گفت اما در سال 1400 همه چیز متفاوت است. اما چه شد که حامیان لاریجانی اینگونه به قطعیت از کاندیداتوری او سخن گفتند؟
حمایت ظریف از لاریجانی
برخی شنیده‌ها حاکی است که محمدجواد ظریف در دیدار با خاتمی گفته هرچند نامزد انتخابات نمی‌شوم، اما امیدوارم آقایان اسحاق جهانگیری و علی لاریجانی وارد انتخابات شوند و در این صورت حاضرم از این افراد حمایت کنم. به نظر می‌رسد اعلام نامزدی لاریجانی بعد از انصراف ظریف، با نگاهی به پایگاه رای وزیر خارجه ایران صورت گرفته است. هرچند ظریف قانونا نمی‌تواند برای لاریجانی حمایت و تبلیغات گسترده انجام دهد، اما به هر حال همین اشاره برای لاریجانی یک عامل موثر در تصمیم نهایی او بود.
لاریجانی و حمایت احتمالی اصلاح طلبان
لاریجانی ارتباط تنگاتنگی با اصلاح طلبان نداشته و به جز دهه هفتاد و پخش برنامه‌هایی مثل چراغ و هویت، رابطه او با حامیان دولت روحانی و اصلاح طلبان به شرایط موجود بستگی داشته است. لاریجانی در دهه هفتاد به خاطر پخش همان برنامه‌ها رابطه‌اش با دولت خاتمی شکرآب شد و مدتی به جلسات هیات دولت دعوت نمی‌شد. در دوران ریاست او بر مجلس البته شرایط متفاوت شد و لاریجانی در جریان تصویب برجام بسیار از دولت حمایت کرد. اصلاح طلبان البته معتقد بودند این حمایت ربطی به آنها نداشته و ماجرا به ارتباط او با دولت و مهمتر از آن به نظر حاکمیت درباره برجام مربوط می‌شده است. در جریان انتخاب 14 گزینه نهایی اصلاح طلبان، نامی از علی لاریجانی نبود. این در حالی است که آنها حتی از چهره‌هایی همچون صادق خرازی و عباس آخوندی حمایت کرده بودند. خرازی مراودات زیادی با قالیبافی‌ها دارد و آخوندی نیز عضو هیچ حزب رسمی اصلاح طلب نیست. اصلاح طلبان فعلا اسحاق جهانگیری را به عنوان بزرگترین شانس خود در انتخابات می‌دانند اما علی لاریجانی این شانس را دارد که در صورت عدم حضور جهانگیری بتواند بخشی از رای اصلاح طلبان را به خود جلب کند.
این احتمال بسیار پایین است؛ با این حال باید منتظر نظر نهایی جبهه اصلاحات ماند که قرار است بعد از نتیجه صلاحیت‌ها اعلام شود. آذر منصوری گفته «ممکن است به یک یا چند نفر برسیم و افرادی که رای دوسوم مجمع عمومی را به دست بیاورند در صحنه خواهند ماند و در این صورت، کاندیدای نهایی بعد از مناظره‌ها و نظرسنجی‌های ملی و معتبر تعیین می‌شود و سایر افراد به نفع کاندیدای نهایی کنار می‌روند.»
احتمال ضعیفی است که لاریجانی بتواند روی رای اسحاق جهانگیری حساب کند؛ چه آنکه پایگاه رای این دو بسیار متفاوت است، با این حال بخشی از احزاب اصلاح طلب همچون کارگزاران، نیم‌نگاهی به او دارند و حتی برخی چهره‌های اتحاد ملت درباره او سخن گفته‌اند. هر چند این حمایت احتمال بسیار ضعیفی است اما در صورت عدم حضور جهانگیری، شانس لاریجانی بالاتر خواهد رفت. در این صورت می‌توان پیش‌بینی کرد که دوقطبی انتخابات یک دو قطبی کاملا اصولگرا میان رئیسی و لاریجانی باشد. شاید به همین دلیل بود که پنجشنبه شب خبری منتشر شد که خاتمی و کروبی اصرار داشته‌اند که جهانگیری در انتخابات ثبت نام کند.
ستادهای لاریجانی در شهر‌های ایران
دوازده سال ریاست مجلس باعث شده لاریجانی در هر شهری، رفیقی داشته باشد که سابقه نمایندگی دارد. این ظرفیت بی‌نظیر، مهمترین ویژگی ستاد لاریجانی است. رئیسان مجلس در ایران عموما با این لابی، رای بالایی داشته‌اند. از هاشمی تا ناطق نوری و کروبی. حالا هم اکثر یاران لاریجانی آماده افتتاح ستاد برای او هستند. لاریجانی تقریبا توانسته در 12 سالی که به عنوان رئیس مجلس حضور داشته، در هر شهری یک نماینده وفادار برای خود داشته باشد. اگر هر کدام از این نماینده‌ها پایگاه رایی هرچند معمولی هم داشته باشند، این رای می‌تواند به صورت بالقوه به حساب لاریجانی باشد. کمی تلاش لازم است که این آرا را صددرصد کرد.
مقبولیت لاریجانی نزد نظام
دوگانه لاریجانی – رئیسی، بهترین اتفاق برای حلقه مرکزی حاکمیت ایران است. لاریجانی نشان داده حتی اگر در قم به صورتش مهر پرتاب کنند هم از خطوط قرمز عبور نمی‌کند و حریم‌های قدرت را حفظ می‌کند. او در جریان رای‌گیری برجام وقتی نمایندگان جبهه پایداری فریاد می‌زدند، تاکید داشت که «یک قواره‌هایی را حفظ کنید و حرمت‌ها را نگاه دارید»
در جریان قرارداد ایران و چین هم این علی لاریجانی بود که به عنوان معتمد نظام همه امور را پیش برد. به این ترتیب او نشان داده که در بزنگاه‌های حساس چهره‌ای است که حاکمیت می‌تواند روی آن حساب کند. لاریجانی سیاستمدار است و مانند برادرانش از او گافی پیدا نمی‌شود و تعداد اندک خطاها باعث شده او بتواند چهره‌ای باشد که هم قرارداد با چین را نهایی کند، هم تکلیف مذاکرات وین را مشخص کند و هم بتواند از دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا در دولت خود استفاده کند؛ هرچند که طبیعی است شانس حضور اصلاح طلبان بسیار پایین است اما در جریان انتخابات هیات رئیسه مجلس و حضور پزشکیان و مطهری به عنوان نواب رئیس، نشان داد او اهل تعامل و البته معامله است.