ارتزاق دراکولاهای غیرترسناک!
مهناز اصغری
نزدیک به سه دهه است که مهران مدیری سریال می‌سازد و هر کار او فارغ از کیفیت و موضوع، در زمان خود جزو آثار مهم و پربیننده بوده است. اما با این حال کارنامه این کارگردان طنزپرداز از نظر آثار موفق و ناموفق نموداری سینوسی دارد و بارها پیش آمده که بعد از موفقیت‌های همه‌جانبه با شکست‌های غافلگیرکننده مواجه شده است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» حدود دوسال از ساخت آخرین سریال مدیری یعنی سریال «هیولا» برای شبکه نمایش خانگی می‌گذرد و حالا او با فصل دوم این سریال و با بازیگرانی جدید برگشته است. چراکه استقبال از فصل اول سریال با وجود همه انتقادات سیاسی و فنی و هنری که به آن وارد بود، برای مدیری قابل قبول بود تا او را به این تصمیم نهایی برساند که فصل دوم آن را در روزهای کرونایی پایتخت بسازد.
هیولا در کارنامه مدیری به اثر مهمی تبدیل شد، تقریبا موفق‌ترین اثر او در دهه نود که برای آن می‌توان دلایل متعددی را برشمرد؛ از همکاری مجدد با پیمان قاسم‌خانی پس از سال‌ها، برای طراحی قصه و روایت گرفته تا پرداختن به موضوعی روز و همین‌طور دور شدن از فضای تکراری چند مجموعه قبلی.
دراکولاهای شیک پوش
اوایل بهمن ماه سال گذشته خبرها حاکی از این بود که مهران مدیری، در سکوت خبری مشغول ساخت فصل دوم هیولا است و چند روزی است که فیلمبرداری سریالش را آغاز کرده است. این سریال استارت فیلمبرداری خود را در لوکیشن هتل پارسیان آزادی تهران آغاز کرد تا بخشی از لوکیشن فصل دوم سریال هیولا، از هتل لوکس شمال پایتخت باشد. سپس در ۱۲ اسفند گفته شد که زمان پخش فصل دوم هیولا در نوروز ۱۴۰۰ خواهد بود اما هنوز نام اصلی این فصل قطعی نشده بود و دو نام «هیولاها» و «دراکولاها» برای آن مطرح بود. تا اینکه ۲۵ اسفندماه اعلام شد که نام فصل جدید هیولا، «دراکولا» است. دراکولاهایی که در قامت و شکل جدید و غیر ترسناک ظاهر می‌شوند اما در واقع، از اقتصاد و فرهنگ و زندگی مردم، ارتزاق می‌کنند.
از بازیگران جدید تا سوژه ناب
دست اندرکاران ساخت این سریال اعلام کردند که اکثر بازیگرانی که در فصل اول این سریال حضور داشتند، دیگر در فصل دوم حضور نخواهند داشت. پس از پخش مشخص گردید که مهران مدیری و ویشکا آسایش از بازیگران اصلی این مجموعه کمدی هستند و دیگر چهره‌هایی همچون سیما تیرانداز، گلاره عباسی، محمد بحرانی و نیما شعبان‌نژاد، اندیشه فولادوند، احسان امانی، گلاره دربندی، مرتضی زارع، شکیلا سماواتی، مرجان مومنی، فرنوش نیک اندیش و حامد وکیلی در آن حضور دارند. در این خصوص نیز همکاری مهران مدیری با هنرپیشه‌هایی که وی با آنها سابقه همکاری ندارد، خود جای تعجب داشت.
مسئولیت تهیه کنندگی و کارگردانی دراکولا نیز برعهده خود مهران مدیری است. علاوه بر آن پیمان قاسم خانی طراحی و سرپرستی فیلمنامه را برعهده داشته و امیر برادران نیز در مقام نویسنده فیلمنامه این سریال با مدیری همکاری می‌کند.
به گفته منتقدین سریال در ابتدای راه خود دست روی نقطه حساسی گذاشت که سوژه نابی برای ساخت یک سریال طنز می‌توانست باشد، سایت‌های شرط بندی و شاخ‌های مجازی که این سایت‌ها را تبلیغ می‌کنند!
حیات وحش به بازیچه گرفته شده
اما طولی نکشید که پس از پخش همان دو یا سه قسمت ابتدایی موجی از انتقادات شروع شد که یکی از مهمترین آنها به استفاده از حیوانات وحشی در صحنه‌هایی از سریال اشاره داشت که فریاد اعتراض فعالان حقوق حیوانات را بلند کرد. چرا که به عقیده آنها همه حیوانات استفاده شده در این مجموعه از جمله ببر، عقاب، تمساح، زرافه، کرکس، لاما و… متعلق به حیات وحش هستند و استفاده از آن ها در یک سریال تلوزیونی می‌تواند به تشویق مردم به نگهداری از این حیوانات در منزل بینجامد!
دریافت مجوز استفاده از حیوانات در سریال
در مقابل اما شهاب الدین منتظمی، مدیرکل دفتر مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ما توقع داریم وقتی از حیات وحش برای ساخت یک سریال استفاده می شود، هیچ گونه نکته منفی در این خصوص به مخاطب مخابره نشود و ماهیت و مصداق حیوان آزاری در این سریال وجود نداشته باشد. در تیتراژ این سریال نیز تصریح شده است که مجوزهای قانونی مربوط به استفاده از این حیوانات اخذ شده است و ما از روابط عمومی این مجموعه درخواست کرده‌ایم که این مسئله را در بیانیه‌ای رسمی اعلام کنند تا شائبه‌‌ای در این زمینه ایجاد نشود.
دراکولاها علیه مهران مدیری
پس از این حواشی احسان دهقان شیرازی در بخشی از یادداشت خود بر سریال دراکولا با عنوان دراکولاها علیه مهران مدیری نوشت: «در مورد حیوان آزاری طبق جوابیه سازمان محیط زیست این سریال چند ماه پیش برای فیلمبرداری از این گونه‌های جانوری تقاضای مجوز کرده و سازمان محیط زیست هم مجوز را صادر کرده و فیلمبرداری با رعایت اصول لازم و با نظارت کارشناسان محیط زیست انجام شده. این مجوز در فضای مجازی هم منتشر شده است. استفاده از حیوانات و تجملات و نمایش آنها در این سریال مسلما بدون دلیل نبوده، هم نمونه واقعی آن وجود دارد که به آن ارجاع شود و هم خانه‌ای که تبدیل به باغ وحش شده، خود زمینه‌ای ذهنی از شخصیت‌های سریال به مخاطب می‌دهد. نشان دادن تجملات و حیوانات نه به معنی مبتذل بودن است و نه اصلاً ایرادی دارد آن هم وقتی که بازنمایی واقعیتی باشد.»
او معتقد است: «دشمنی ها با دراکولا با اولین متن معرفی سریال پیش از انتشار اولین قسمت آغاز شد جایی که نامی از موسسه خیریه حامی کودکان کار برده شد که در واقع پولشویی می‌کند اما این موضوع چرا برای برخی گران آمد و آن را فقط به یک خیریه اخیراً منحل شده مرتبط دانستند؟ آیا تنها یک موسسه خیریه در زمینه کودکان کار فعال بوده است و هیچ خیریه دیگری در این زمینه فعال نبوده و نیست؟ در حالی که آن موسسه نه به دلیل پولشویی و به دلیلی مسائل دیگری منحل شده چرا برخی اصرار دارند موضوع مورد بحث این سریال را به آن خیریه مرتبط نشان می‌دهند؟»
صحنه‌های پر زرق و برق
انتقادات به این مجموعه به همین یک مورد ختم نشد و تجملات بیش از اندازه و دور از واقعیت و صحنه‌های پر زرق و برق دست به دست هم داد تا نارضایتی‌ها را بیشتر نمود دهد. آرش پارساپور، روزنامه نگار و منتقد پس از پخش سه قسمت از این سریال نوشت: «سریال دراکولا نه مانند هیولا یک فرهاد اصلانی دارد که مانند کارت آس رو بشود و بتواند با بازی هنرمندانه‌اش ضعف‌های سریال را بپوشاند و نه تا به اینجا داستانی داشته که بتوان به آن جذب شد. مدیری احتمالا فکر کرده تمام این ضعف‌ها زیر طراحی صحنه پر زرق و برق گم خواهند شد، طراحی صحنه شلوغی که هیچ ظرافتی در آن دیده نمی‌شود و قرار نیست با ریخت و پاش از حیوانات نایاب گرفته تا گروه ارکستر و لباس‌ها و آرایش‌های غلیظ، کسی لذت ببرد.»
وی در بخش دیگری نوشت: «سریال دراکولا می‌خواهد یک طنز اجتماعی-سیاسی باشد و تنها کاری که در این راه بلد است در این زمینه انجام دهد، دست انداختن و مسخره کردن آقازاده‌ها و یک سری آدم‌های کله‌گنده در مراودات تجاری است. البته دست انداختن این افراد پتانسیل‌های زیادی دارد و به خودی خود بد نیست اما شوخی‌های تکراری و بی‌معنی در این کاراکترها، راه به جایی نمی‌برد. آنها دلشان برای هیچکس نمی‌سوزد و عوضی هستند، خب، این را فهمیدیم؛ بعدش چه آقای مدیری؟»
اعتراض به صحنه‌های مدلینگ
و اما انتقاد اخیر از برخی صحنه‌های «دراکولا» نیز مهران مدیری و دیگر عوامل این سریال را با چالشی جدید مواجه کرده است؛ جریانی که با ارسال یک نامه‌ی انتقادی از دو هفته قبل آغاز و حالا متن آن رسانه‌ای شده است.
در این نامه، نماینده ارشاد با استناد به بندهایی از قانون ساماندهی مد و لباس، خواهان حذف برخی صحنه‌های تولید یا پخش‌شده از سریال «دراکولا» شده و آنها را مغایر با دستورالعمل شاخص‌های لباس دانسته است.
این درخواست طی نامه‌ای به ساترا (سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر) پیگیری شده است؛ چراکه در حال حاضر مسئولیت صدور مجوز انتشار به تولیدات شبکه نمایش خانگی، به این سازمان و کارگزاری‌های آن واگذار شده است.
اما جزییات این اتفاق از این قرار است که مرضیه شفاپور ـ دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس ارشاد ـ در نامه‌ای خطاب به امامیان، رییس سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا)، نسبت به برخی سکانس‌های سریال «دراکولا» با تصاویری از مدلینگ و مدل زنده، اعتراض کرده و خواهان حذف آنها شده است.
او در بخشی از این نامه به ماده یک قانون ساماندهی مد و لباس مصوب مجلس شورای اسلامی استناد و تاکید کرده است که هرگونه نمایش زنده لباس یا هرگونه استفاده از مدل زنده ممنوع است.
شفاپور همچنین به دستورالعمل شاخص‌های لباس اشاره کرده و نوشته است که «استفاده از سربند یا توربان هم ممنوع است.»
باید این نکات در زمان صدور پروانه ساخت لحاظ می‌شد
در مقابل نیز معاون کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی سازمان تنظیم مقررات رسانه صوت و تصویر فراگیر (ساترا) در گفت‌وگویی با ایسنا خاطرنشان کرد: انتقادهای مطرح‌شده درباره سریال «دراکولا»، بیش از آنکه به ساترا مرتبط باشد، به عملکرد شورای پروانه تولید وزارت ارشاد برمی‌گردد.
علی سعد، تصریح کرد: با توجه به تولید شدن سریال امکان اصلاح چندانی وجود نداشت ولی با این وجود در بازبینی کارگزاری محتوایی برخی از آنها رفع شدند. لذا اگرچه برخی از این انتقادها مورد قبول است ولی باید این نکات در زمان صدور پروانه ساخت لحاظ می شد.
حمله یا دفاع؟
این نخستین بار نیست که مهران مدیری به خاطر ساخت اثری ضعیف مورد انتقاد قرار می‌گیرد. به طور نمونه پیش از این او برای ساخت فیلم سینمایی «۵ عصر» مورد انتقاد مخاطبان و کاربران قرار گرفته بود.
هرچند برخی از کاربران در شبکه‌های مجازی معتقدند که مهران مدیری با ساخت چنین سریالی اعتباری هنری چندین ساله خود را زیر سوال برده است، اما در طرف مقابل، برخی از کاربران به دفاع از مهران مدیری و دراکولا پرداخته‌اند. این دسته معتقدند که مهران مدیری در این سریال به نقد مشکلات اجتماعی پرداخته است؛ از این رو گروهی به شکل هدایت شده به او حمله می‌کنند. آنها می‌گویند که این سریال حتما قرار نیست که بیننده را به خنده وادار کند، چرا که سریال در نقد مسائل اجتماعی ساخته شده است.