آیا مذاکرات وین گشایش اقتصادی به همراه دارد؟
ریحانه موسوی
مولفه‌های بسیاری در حل مشکلات اقتصادی و رونق بخشیدن به سفره‌های مردم تاثیر دارند، اما این گمانه که تنها با به نتیجه رسیدن مذاکرات وین کل مشکلات اقتصادی حل خواهد شد، درست نیست اما قطعا چشم انداز مثبتی ایجاد می‌شود.
به گزارش روزنامه «صبح امروز»، یکی از نخستین اتفاقاتی که پیش بینی می‌شود در ابتدای کار رخ دهد کار کاهش قیمت دلار فارغ از تصمیم دولت است. در چنین شرایطی تقاضای مردم کاهش می‌یابد و بسیاری از فعالان حوزه کسب و کار انتظار دارند با پایین آمدن قیمت دلار، قیمت کالاها و اقلام مورد نیاز اندکی کاهش یابد، این اتفاق تا حدودی قدرت خرید مردم را بالا می‌برد اما به سرعت در کم شدن قیمت اجناس خود را نشان نمی‌دهد.
صدمات تحریم‌ها بر پیکر اقتصاد
تحریم‌ها صدمات فراوانی به اقتصاد ایران وارد کرده و از یک سو باعث رشد منفی اقتصاد و کاهش قدرت خرید پول ملی و از سوی دیگر ریزش مداوم ارزش آن شده است و اکنون تنها روی زمین و در صنعت نفت و صنایع خودروسازی و… خود را نشان نمی‌دهد.
باز شدن باب گفت وگوهای جدید حول پرونده هسته‌ای ایران و بازگشت احتمالی ایران و آمریکا در آینده‌ای نه چندان دور به تعهدات برجامی، توجه بازار جهانی نفت را به خود جلب کرده است. از طرفی هم ایران خواهان رفع همه تحریم‌ها است و می‌گوید که هیچ پیش شرطی را نمی‌پذیرد و تا زمانی که تحریم‌ها لغو نشود، مذاکره‌ای هم با آمریکا نخواهد داشت.
حذف ۵۰۰ تحریم دولت ترامپ
از سوی دیگر نماینده آمریکا در نشست وین می‌گوید در صورتی که تهران آماده بازگشت به تعهداتش باشد، دولت آمریکا حاضر است بیش از ۵۰۰ تحریمی که در دوران زمامداری دونالد ترامپ علیه ایران وضع شده‌اند، لغو کند. اگر خبر‌های خوشی درباره آینده رابطه ایران و غرب به گوش برسد مسلما بر نرخ ارز و به تبع آن قیمت طلا و سکه تاثیر مثبت خواهد گذاشت و در غیر این صورت نوسان بازار‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
بیانیه‌های منتشر شده از نشست نشان می‌دهد که هر دو طرف در حال حاضر خوب و خوش‌بین هستند، با این وجود به نظر می‌رسد که دولت بایدن در حال حاضر مایل به تأمین خواسته ایران مبنی بر لغو کلیه تحریم‌های دولت ترامپ در ازای بازگشت ایران به برجام نیست.
نفع برجام برای اقتصاد ایران
فرانک هیپل، دستیار پیشین امنیت ملی در دفتر علم و فناوری کاخ سفید «۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵» و استاد روابط بین‌الملل دانشگاه پرینستونمن در این خصوص می‌گوید: معتقدم که همه اعضای برجام از جمله ایالات متحده، خواهان احیای توافق هستند و برجام به نفع اقتصاد ایران است.
رشد صادرات نفت
توافق هسته‌ای ایران و 1+5 در سال 1394 منعقد شد، بنابراین تاثیرات آن را باید در ماه‌های پس از آن بررسی کرد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای برجام، رشد صادرات نفت ایران بود که به دلیل تحریم‌ها به شدت کاهش یافته بود. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، حتی زمانی که مذاکرات هسته‌ای در جریان بود، چندین بار وعده داد در صورت انعقاد توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، ایران قدرتمندانه به بازار جهانی نفت باز می‌گردد.
رشد اقتصاد از سال‌های ۹۰ تا ۹۸
در سال‌های پیش از برجام، رشد اقتصادی ایران شرایط خوبی را تجربه نکرده بود. بر اساس آمار ارائه شده در سال 90 رشد اقتصادی ایران 3 درصد بود، در سال 91 به منفی 7.7 درصد سقوط کرد و در سال 92، تنها 0.3 درصد بود. سال‌های 93 و 94 هم رشد اقتصادی 3.2 درصد و منفی 1.6 درصد ثبت شد. مروری بر آمار نشان می‌دهد فقط یک بار رشد اقتصادی ایران به عدد پیشبینی شده یا عدد هدف در برنامه توسعه کشور رسیده که آن هم سال 1395، یعنی سال پس از برجام بود که رشد اقتصادی ایران رقم فوق العاده 12.5 درصد را ثبت کرد.
هرچند این رقم در سال 96 به 3.7 درصد کاهش یافت که شاید بتوان سایه انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رییس جمهوری آمریکا را در آن احساس کرد اما با خروج ترامپ از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌ها، رشد اقتصادی ایران منفی شد و در سال‌های 97 و 98، ارقام منفی 4.8 درصد و منفی 7 درصد را ثبت کرد، در بهار سال جاری نیز رشد اقتصادی ایران منفی 3.5 درصد بوده است.
توافق برجام نقطه عطفی در سیاست و روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران است که فرصت‌ها و گشایش‌هایی در اقتصاد کشور به همراه داشته است. اما هنوز موانع بسیاری در تبادل اقتصاد ایران با اقتصاد بین‌الملل وجود دارد که نیاز به زمان بیشتری دارد.
یک کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه تهران در این خصوص می‌گوید: در علم مدیریت به مسئله تجربیات گذشته، دانش، اطلاعات و هوش تاکید می‌شود، زیرا در تصمیم‌گیری نقش بسیار مهمی دارند و می‌توانند در سرنوشت فرد، خانواده، گروه‌ها، نهادها، سازمان‌ها و تشکلات تولیدی و اداری موثر واقع شوند.
تصمیماتی که سرنوشت را منحرف کرد
نیکواقبال در گفتگو با «صبح امروز» بیان می‌کند: وقتی به کتب مربوط به علم مدیریت و اقتصاد نگاه می‌کنیم می‌بینیم که بیشترین نقش را در پیشرفت جوامع و اتخاذ تصمیمات صحیح دارند. با بررسی کمبودهایی که در کشور خود مشاهده می‌کنیم، در می یابیم که گاها تصمیماتی گرفته شده است که سرنوشت ما را منحرف کرده است.
وی در خصوص مذاکراتی که در وین در حال برگزاری است تصریح می‌کند: ماهی را هر زمان که از آب بگیریم تازه است. ما نباید اجازه می‌دادیم برجام به این راحتی از بین برود و بعد از ۵ سال مذاکرات، زحمت، تلاش و انرژی که بر روی آن گذاشته شد و به نتایج بزرگی نیز رسید، لغو شود.
نتایج مثبت اقتصادی با برجام
این اقتصاددان تشریح می‌کند: هر قراردادی یک روح دارد و ممکن است اشکالاتی داشته باشد که برای یکی از طرفین سوال به وجود بیاورد، اما سوء‌تفاهم‌ها را باید بیان کنند و به هر طریقی که شده با چنگ و دندان آن را حفظ کنند. ما طی سال‌هایی که از امضای برجام می‌گذرد صدمات اقتصادی زیادی دیدیم که می‌توانستیم با کمی مصالحه آن را به نتایج بهتری برسانیم، اما متاسفانه گروه‌هایی نگذاشتند که برجام به دل مردم ایران شیرین بنشیند و نتایج اقتصادی آن در زندگی خود حس کنند.
اهمیت حمایت از مذاکرات وین
وی با بیان اینکه مذاکرات وین بسیار مثبت است و باید از آن حمایت همه‌جانبه صورت گیرد، اما هیچ کدام از طرفین نباید انتظار داشته باشند که حق با آنها باشد، ابراز می‌کند: ما باید چیزهایی را از دست بدهیم تا بتوانیم چیز‌های جدیدی را به دست آوریم. اگر این قرارداد به تصویب رسید دولت بعد اجازه ندارد آن را لغو کند، زیرا جز گرفتاری و دردسر برای ۵۰ میلیون نفری که در کشور زیر خط فقر به سر می‌برند چیزی نخواهد داشت.
گشایش‌های اقتصادی فوری نیست
نیکواقبال اظهار می‌کند: با تصویب این قرارداد، هیچ کس نباید انتظار داشته باشد که کشور بهشت شود، زیرا آن زمان تازه مسائل و گرفتاری‌های داخلی ما شروع می‌شود. درست است که امتیاز‌هایی داریم و می‌توانیم ارز بیشتری به دست بیاوریم و درآمدهای نفتی‌مان را افزایش دهیم، اما غیر ممکن است که یک روزه این نتایج بدست آید.
وی اشاره می‌کند: حداقل ۲ تا ۳ سال طول می‌کشد تا نتایج مثبتی از نظر اقتصادی به دست بیاوریم، این توافق اگر چند مسئله اقتصادی را حل کند چند مشکل دیگر را با خود به همراه دارد که باید با صبر و متانت آنها را حل کنیم نه اینکه آن را لغو کنیم و گرفتاری‌های اقتصادی‌مان را صد برابر کنیم.