همزمانی معنادار
علی روغنگران
روز چهارشنبه در شرایطی که چند روز از انتشار فایل صوتی جنجالی محمد جواد ظریف می گذشت، حسن روحانی رئیس جمهور به تندی به آن واکنش نشان داد. روحانی در جلسه هیات دولت در این رابطه گفت: “در جامعه ما هر روز دشمنان یک داستانی می‌سرایند و می‌خواهند وحدت ما را بهم بزنند، در حوادث چند روز اخیر می‌بینید که ماجرای پخش نوار صوتی محرمانه توسط کثیف‌ترین شبکه‌ای که سراسرش ضد ایران و اسلام است؛ شبکه‌ای که پولش را عربستان می‌دهد و راست و دروغ را به هم می‌بافند، انجام شد.”
رئیس جمهور تصریح کرد:”دزدیدن یک سند و یک نوار مسئله‌ای است که باید توسط وزارت اطلاعات بررسی شود که چرا در این مقطع منتشر شده؛ به نظر من این نوار یک هفته پیش هم می‌شده منتشر شود ولی درست در زمانی که مذاکرات وین در مسیر موفقیت است منتشر شده.”
روحانی تاکید کرد که انتشار این نوار برای ایجاد اختلاف بوده است چرا که بدون وحدت نمی توان تحریم‌ها را لغو کرد.
در شرایطی که رسانه های داخلی و خارجی به صورت گسترده به این موضوع پرداخته اند، باید گفت که این استدلال روحانی کاملا درست است که چرا این فایل صوتی همزمان با مذاکرات برجام در وین پخش شده است. شاید یک جنبه این فایل صوتی بر روی انتخابات ریاست جمهوری و شرایط آن اثر بگذارد، اما احتمالا محتوای فایل صوتی مصاحبه ظریف با سعید لیلاز، اقتصاددان بر روی مذاکرات وین نیز تاثیراتی خواهد داشت. چندین موضوع را در نوع تاثیرگذاری فایل صوتی مصاحبه ظریف در مذاکرات وین در خصوص احیای برجام باید مورد نظر قرارداد. این فایل از موضوعاتی پرده برمی دارد که شاید روند برجام را تندتر و یا کندتر کند. بخش اصلی مصاحبه ظریف به روند قرارداد برجام بر می گردد و آمریکایی ها در اولین واکنش خود سعی کردند در شرایط مذاکرات این فایل صوتی و محتوای آن را نادیده بگیرند. با این حال این فایل صوتی برای مقامات آمریکایی بی دردسر نبوده است. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید در مورد فایل مصاحبه ظریف گفته است: «من درباره این فایل افشا شده، صحبتی نمی کنم.» ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز بیان کرده است: «ما درباره چیزهایی که ادعا میشود درز کرده است، نظری نمیدهیم. طبعا نمیتوانیم صحت و دقت آن را تایید کنیم و بنابراین قصد ندارم مستقیما درباره آن چیزی که در آن نوار ضبط شده است نظری بدهم.»
به نظر می رسد دولت جو بایدن خواستار ادامه مذاکرات است و نمی خواهد در چنین موضوعاتی اصلا ورود کند. اما در قسمتی از این مصاحبه ظریف اعلام می کند که از طریق جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما متوجه شده، که رژیم صهیونیستی 200 بار به منافع ایران در سوریه حمله کرده است. این موضوع برای جان کری مشکلاتی ایجاد کرده و یک سناتور جمهوری خواه آمریکا گفته است که اگر این اظهارات صحت داشته باشد، جان کری باید از سمت خود استعفا دهد یا اینکه رئیس جمهوری او را عزل کند. جان کری در حال حاضر نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور آب و هوایی است. البته جان کری در حساب کاربری خود در توئیتر نوشته است: «می توانم به شما بگویم که این روایت و این اتهامات بدون تردید نادرست است. هرگز چنین چیزی رخ نداده است، چه زمانی که من وزیر امورخارجه بودم و چه پس از آن.»
این فایل صوتی همزمان با مذاکرات برجام در وین پخش شده است. شاید یک جنبه این فایل صوتی بر روی انتخابات ریاست جمهوری و شرایط آن اثر بگذارد، اما احتمالا محتوای فایل صوتی مصاحبه ظریف با سعید لیلاز، بر روی مذاکرات وین نیز تاثیراتی خواهد داشت
در واقع این فایل احتمالا دست آویز خوبی برای مخالفین برجام در آمریکا باشد که به دولت بایدن برای خروج از مذاکرات فشار بیاورند. البته این امکان هم وجود دارد که دولت بایدن با اشارات محمدجواد ظریف در خصوص قدرت بیشتر نظامیان بر دیپلماسی در ایران، سعی کند هر چه سریع تر با ایران وارد توافق شود تا بتواند از هر گونه اقدام نظامی یا افزایش قدرت هسته ای و موشکی از سوی ایران جلوگیری کند. در بخشی از مصاحبه، ظریف به نقش روسیه در مذاکرات برجامی اشاره می کند و آنها را مخالف قرارداد برجام معرفی می کند. این موضوع شاید جزء اسرار اصلی مذاکرات برجام در سال 2015 بوده است که این خبر بسیاری را شوکه کرد. روسها هنوز در خصوص مطرح شدن این موضوع واکنشی نشان نداده اند. اما بدون واکنش نخواهند بود و همچنین در مذاکرات آتی باید با نگرانی بیشتری از سمت روسها گام برداشت. روسیه بی شک از اینکه ایران قدرت منطقه ای باشد، واهمه خواهد داشت و قرارداد برجام به صورت رسمی ایران را وارد معادلات جهانی و منطقه ای می کند. البته شرایط امروز مذاکرات با 2015 تفاوتهایی دارد، اما با این حال باید مراقب طرف روس در شرایط امروز مذاکرات بود. پخش فایل صوتی مصاحبه ظریف به شدت مخالفان برجام در داخل کشور را هم خوشحال کرده است. زیرا این بار با دست پرتر می توانند در راستای تخریب تیم مذاکره کننده که از طریق سریال گاندو و مستند پایان بازی شروع کردند، ادامه دهند.
بعد از پخش فایل صوتی، مخالفین برجام حرکت تندی انجام ندادند و حتی تا فردای پخش این خبر واکنش تندی نداشتند، به نظر می رسید شوکه شده اند. اما بعد از دو روز از پخش این فایل به قسمتی که ظریف از حضور نظامیان در سیاست خارجی کشور می گوید اشاره کردند و حمله به تیم مذاکره کننده را شروع کردند. با این حال محمدجواد ظریف بارها در این فایل صوتی اعلام می کند که رهبری به او توجه خاصی دارند و همچنین سخنرانی های اخیر ایشان به خوبی نشان از این دارد که رهبری تا به ثمر رسیدن برجام در کنار ظریف می ایستند. همچنین مذاکرات وین ادامه خواهد داشت. اول هفته رسانه ها از نامه محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران به رهبری خبر دادند. در آن نامه ظریف درخواست کرده جلوی فشارها بر تیم مذاکره کننده هسته ای گرفته شود تا مذاکرات وین را به سرانجام برساند. همچنین او در این نامه تاکید کرده که کاندیدای انتخابات 1400 نخواهد شد. حال باید دید با این شرایط مخالفین برجام تا چه اندازه ای می توانند در کار تیم مذاکره کننده خلل ایجاد کنند یا مذاکرات را به بن بست برسانند. هنوز مشخص نیست که این فایل صوتی چگونه پخش شده است. مخالفان و موافقان برجام هر کدام دیگری را متهم می کنند و از سوی دیگر افرادی، چون فایل به دست رسانه های فارسی زبان خارج از کشور رسیده، عامل دشمن خارجی را در پخش این فایل مقصر می دانند. با این حال همانطور که سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده این فایل 7 ساعت است و فقط بیش از 3 ساعت آن پخش شده است. در این شرایط شاید این فایل صوتی اهرم خوبی برای مجاب کردن داخلی ها برای به نتیجه رساندن مذاکرات باشد. از سوی دیگر با پخش این فایل و محتوای آن در خصوص اهمیت دیپلماسی، ممکن است سعی شود که بیشتر به دیپلماسی توجه شود و ایران با مذاکرات وین به احیای برجام برسد، همچنین احتیاط بیشتری در خصوص مخالفان و موافقان داخلی و خارجی برجام صورت گیرد.