مدیریت دانش؛ استراتژیکی مطرح در هزاره سوم
عاطفه خوافیان
شهرهای در حال رشد جهان، یکی از واقعیت‌های مهم قرن 21 و از مهمترین چالش های آینده هستند . در سال 2050 شهرهای با بیش از سه میلیون نفر از 70 شهر کنونی به 150 شهر خواهد رسید. از آنجا که دانش، مهمترین عامل در اقتصاد امروز است، تمایل روز افزونی به مفهوم شهر دانش محوری ایجاد شده است. هر چند این اصطلاح بسیار جدید است، اما مثال های تاریخی زیادی از «شهرهای دانش محور» و ابزارهای نوآوری وجود دارد .
در این راستا با رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شهرداری به گفت‌وگو نشسته که در ادامه به آن می‌پردازیم:
اسما پهلوان‌مقدم با بیان این که در هزاره سوم مدیریت دانش به عنوان یك نیاز استراتژیك مطرح است، درباره پروژه دانش شهری و روستایی که در راستای شهر خلاق در نظر گرفته شده می‌گوید: مدیریت دانش تضمین كننده میزان بهره‌گیری از سرمایه‌های انسانی، فكری و اطلاعاتی است و عوامل زمینه‌ای، نقش كلیدی در استقرارموفقیت آمیز مدیریت دانش در سازمان‌ها دارد.
وی ادامه می دهد: مهمترین عوامل زمینه‌ای استقرار مدیریت دانش نظام فناوری اطلاعات، فرآیندهای دانش و فرهنگ سازمانی است و بهره‌گیری از این مبانی منجر به استفاده هرچه كامل تر از دانش موجود در سازمان می شود.
پهلوان مقدم می افزاید: از آنجا كه امروزه روند اوج‌گیری نقش دانش، نوآوری و فن آوری‌های نوین در ایجاد مزیت‌های راهبردی و اهمیت یافتن ارزش منابع دانش در اداره سازمان‌ها موجب شده است تا مقوله مدیریت دانش در قلب و مركز سیاست‌های راهبردی سازمان‌ها جای گیرد، مدیریت دانش یكی از مهمترین وظایفی است كه میتواند در شرایط موجود به ارتقاء هرچه بیشتر سطح عملكرد مدیریت شهری كمك كند.
وی تصریح می‌کند: مدل‌های جدید حكمرانی و مدیریت شهرها دیگر مبتنی بر سرمایه‌های ظاهری سازمان‌ها نیستند و بیشتر بر مبنای دارایی‌های ناملموس از جمله دانش و خبرگی موجود در آن‌ها طراحی می‌شوند.
دانش؛ اهرم توسعه شهری
رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شهرداری مشهد اظهار می‌کند: شهر دانش محور، شهری است كه از دانش به عنوان مهمترین و قوی‌ترین اهرم برای توسعه شهری استفاده می كند.
وی اذعان می‌کند: شهرهای دانش از طریق پژوهش، فن آوری و تفكر دانش محور، قابلیت خلق ارزش افزوده را دارند و سرمایه‌های اجتماعی خود را از طریق تبدیل نمودن دارایی‌های مبتنی بر دانش به راه حل‌های نوآورانه توسعه می‌دهند.
پهلوان مقدم ادامه می‌دهد: پیاده‌سازی مدیریت دانش در شهرداری‌های كلانشهرها و شهرهای كوچك و متوسط متفاوت از دیگر سازمان‌ها است به طوری كه دانش در این سازمان‌ها باید مستقیم در افزایش و ارتقاء سرمایه هویتی شهر و ایجاد شخصیت شهری متمایز تأثیر بگذارد.
وی تبیین می‌کند: در این راستا نیز می توان گفت مهمترین مسئله مدیریت دانش در شهرداری‌ها، چگونگی انتشار و توزیع دانش كسب شده در یادگیری سازمانی( تیم‌های كاری)، به مقیاسی فراتر از این تیم‌ها است.
گستردگی سازمان‌های بزرگی مثل شهرداری‌ها در جغرافیای كشور منجر به گسست اطلاعات و تجارب میان آن‌ها شده است
تبدیل اطلاعات به دانش، كاری انسان محور است اما دسترسی به حجم بالایی از اطلاعات به صورت سازمان یافته و با سرعت زیاد پدیده ای است كه بسیاری از حوزه ها را تحت تاثیر قرار داده است
شهرهای دانش از طریق پژوهش، فن آوری و تفكر دانش محور ،قابلیت خلق ارزش افزوده را دارند و سرمایه‌های اجتماعی خود را از طریق تبدیل نمودن دارایی‌های مبتنی بر دانش به راه حل‌های نوآورانه توسعه می دهند
ضرورت توجه به رویکرد مدیریت دانش
پهلوان مقدم تاکید می‌کند: افزایش حجم اطلاعات و امكان ذخیره سازی الكترونیكی عامل دیگر ضرورت توجه به رویكرد مدیریت دانش در مدیریت شهری است.
وی ابراز می‌کند: تبدیل اطلاعات به دانش، كاری انسان محور است اما دسترسی به حجم بالایی از اطلاعات به صورت سازمان یافته و با سرعت زیاد پدیده ای است كه بسیاری از حوزه ها را تحت تاثیر قرار داده است.
رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شهرداری توضیح می‌دهد: از طرف دیگر به جهت تغییر هرم سنی كاركنان سازمان‌ها در ایران، سازمان‌ها وقتی نیروهای نخبه خود را از دست می دهند و افراد دیگری جایگزین می شوند، نگرانی از دست دادن دانش سازمان به عنوان یك ثروت عظیم به شدت به وجود می آید.
وی ادامه می‌دهد: حركت و جابجایی نیروی انسانی در نظام اداری نیز خود یك جریان مستمر است و می توان مدام شاهد جابه جایی افراد در بین دستگاه‌ها و سطوح مختلف واحدهای سازمانی بود، بدون آنكه تجارب و دانش آن ها جمع‌بندی و استخراج شده باشد و همین عدم ثبت تجارب و دانش منجر به تكرار اشتباهات پرهزینه شده و مدیران نیز در تصمیم‌های مهم ساز و كار دسترسی به كل دانش سازمان را ندارند و تنها به صورت سلسله مراتبی و به صورت محدود می‌توانند به آن دست یابند.
پهلوان مقدم شرح می‌دهد: از طرف دیگر گستردگی سازمان‌های بزرگی مثل شهرداری‌ها در جغرافیای كشور منجر به گسست اطلاعات و تجارب میان آن‌ها شده است.
گسست اطلاعات و تجارب در بین شهرداری‌ها
وی اضافه می‌کند: این گسست به بروز پدیده مخفی نمودن اطلاعات منجر شده و موجب می شود شهرداری ها عملكرد ها و اطلاعات و دانش خوب خود را به اشتراک نگذارند.
پهلوان مقدم تبیین می‌کند: سامانه مدیریت شهری و روستایی كشور با هدف ایجاد بستری مناسب جهت جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش هوشمند، انتشار و توسعه دانش در حوزه شهر و مدیریت شهری طراحی و تولید شده و ساز و كاری است كه شهرداری‌ها از طریق آن دانش خود را مدیریت كرده و بتوانند آن را به اشتراک بگذارند بطوری كه دیگر شهرداری‌ها، مجموعه‌ها و افراد نیز از آن دانش بطور كاملا اثر بخش استفاده كنند.
وی ابراز می‌کند: این زیرساخت باعث می شود فرایندهای ضروری دانش با حداكثر كارایی صورت گرفته، از فناوری اعم از سخت افزار و نرم افزار در جهت مدیریت دانش كارآمدتر استفاده شده و تولید، اشتراک و بكارگیری دانش به صورت موثر انجام پذیرد.
جریان دانش در رگ‌های کاری شهرداری
پهلوان مقدم بیان می‌کند: هدف اصلی این زیرساخت، جریان دادن دانش در رگ‌های كاری شهرداری‌ها، هم‌افزایی میان دانش‌های خرد و ایجاد ارزش افزوده از تسهیم، اشتراک و بكارگیری آن‌ها از طریق جلوگیری از موازی كاری‌ها، صرف هزینه‌های دوباره‌كاری، بهره‌مندی از تجارب و ایده‌ها و … می باشد.
وی اظهار می‌کند: این پروژه با جامعیت طراحی شده و به صورت چند مرحله‌ای به طور كامل اجرا خواهد شد.
رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شهرداری مشهد توضیح می‌دهد: از آنجا كه ایجاد سرمایه‌های دانشی ارزشمند و عظیم در این سامانه صرفا با همكاری و مشاركت سایرشهرداری‌ها و ایجاد یك بانك كامل از دانش‌های خرد در كنار یكدیگر قابل تحقق است.
مشخصات سامانه دانش محور
وی مشخصه‌های این سامانه را این‌گونه شرح می‌دهد: مدیریت محصولات دانش محور، شامل ثبت، ارزیابی، ذخیره‌سازی و انتشار انواع مطالعات در شهرداری‌ها و دهیاری‌های كشور( جامع، تفصیلی، موضوعی و موضعی، اجرایی، پژوهشی و نوآورانه)، مقالات، كتب، تجربیات و درس آموخته‌ها، طرح‌ها و پروژه‌های عملیاتی، ایده‌ها، اختراعات و اكتشافات از جمله خصیصه‌های این سامانه است.
پهلوان مقدم ادامه می‌دهد: بانك جامع نخبگان و خبرگان حوزه مدیریت شهری و روستایی كشور و محافل و انجمن های دانشی، ارزیابی و امتیازدهی هوشمند محصولات دانشی و فعالیت های كاربران و تحلیل رفتار كاربران و داشبوردهای مدیریتی و موتور جستجوی پیشرفته
و نمایشگاه و فروشگاه محصولات دانشی تیز از دیگر مشخصات این سامانه دانش محور است.
رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شهرداری مشهد شرح می‌دهد: اخبار و اطلاعات رویدادهای دانش محور، مدیریت فرم و فرایندها به صورت مستقل در هر شهرداری بدون نیاز به كاربر واسط ،مدیریت كاربران در هر شهرداری به صورت مستقل و بدون نیاز به كاربر واسط، مدیریت سطوح دسترسی مبتنی بر عوامل مختلف از جمله جغرافیا ، محصول ، سلسله مراتب سازمانی، طبقه بندی اطلاعات و مشابهت یاب در سه سطح جمله ، پاراگراف و سند دانشی از مشخصات اجرایی این پروژه است.