قصد دارم به دانشگاه بازگردم
مریم اصغری
صبح روز چهارشنبه، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی مهمان اهالی روزنامه «صبح امروز» بود. دکتر جعفر مروارید که از مدیران موفق و کارآمد استانی است و سابقه درخشان کاری وی در سه سال اخیر بر مسند مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، مصداقی بر این جمله است، اهالی تحریریه «صبح امروز» را جوان، باانگیزه و نوآور خواند و نگاه متفاوت صفحه فرهنگ و هنر این روزنامه را نقطه قوتی دانست که این رسانه را از دیگر رسانه‌های قدیمی مشهد متمایز می‌کند. وی در بخشی از صحبت‌های خود نیز خبر داد که در پایان همین ماه به عنوان پایان دوره خدمت، قصد دارد دوباره به دانشگاه بازگردد و در سمت سابق خود یعنی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد به فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و بین المللی در دانشگاه ادامه دهد. آنچه می‌خوانید بخشی از گفتگوی دوستانه ما با این مدیر موفق استانی است.
وضعیت فعلی فرهنگ و هنر استان خراسان رضوی
دکتر جعفر مروارید در توضیح وضعیت فعلی فرهنگ و هنر در استان بیان کرد؛ عامل متفاوتی که در یک سال اخیر با آن مواجه شدیم، مسأله کرونا بود که بسیاری از رویدادها را تحت تأثیر قرار داد. در واقع نه تنها فرهنگ و هنر بلکه بخش‌های اجتماعی و رویدادهای مذهبی و مناسک و به طور کل هر رخدادی که نیازمند حضور مردم بود، تحت الشعاع قرار گرفت. در این بین دوگانه سلامت و فرهنگ و همچنین سلامت و اقتصاد به وجود می‌آمد که به تبع، حفظ سلامت در اولویت قرار داشت.
در حاشیه شهر، توسعه فرهنگ و هنر به شکل تاثیرگذار از طریق کانون‌های فرهنگی هنری مساجد صورت می‌گیرد و در واقع مساجد در کنار اینکه قلب تپنده محلات هستند، بازوی وزارت ارشاد نیز بوده و همان کار موسسات فرهنگی را انجام می‌دهند
وی تاکید کرد: هرچند کرونا تهدیدی برای فعالیت‌های حضوری محسوب می‌شد، اما فرصتی برای گسترش مدل‌های متفاوت و متنوع برای رویدادهای فرهنگی و هنری در عرصه مجازی بود که اگر بخواهیم به صورت مصداقی مرورکنیم به طور نمونه می‌توان به برگزاری مجازی جشنواره فجر و جشنواره ملی جوان اشاره کرد که خوشبختانه استان خراسان رضوی در هر دو بخش حائز رتبه بود.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی افزود: در سال اخیر برگزید‌گان جوان بسیاری در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی داشتیم که این مهم نویدبخش این بود که با وجود تمام محدودیت‌های کرونایی، حضور جوانان در فضاهای فرهنگی و هنری کمرنگ نشده است. مجموع این اتفاقات نشانگر ظرفیت فرهنگی و هنری خراسان در کشور و منطقه بود و ریل‌گذاری برای سیاست آینده را ترسیم می‌کرد.
4 شهرستان در خراسان رضوی به عنوان شبکه خلاق فرهنگ و هنر
مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به بحث برگزیده شدن 4 شهرستان در خراسان رضوی به عنوان شبکه خلاق فرهنگ و هنر بیان کرد: شکل‌گیری ساختار شبکه شهر خلاق، دغدغه دکتر صالحی، وزیر محترم ارشاد در یک سال و نیم گذشته بود. شهرهای خلاق فرهنگ و هنر یک مفهوم جهانی است و در جهان به عنوان مزیت سیاستگذاری و زیست بوم شهری محسوب می‌شود و در واقع بیانگر هویت هنری یک شهر است که مبنای سیاست‌گذاری‌های اجتماعی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و هنری برای آینده قرار می‌گیرد.
وی تصریح کرد: دبیرخانه شبکه خلاق، زیر مجموعه معاونت هنری وزارت ارشاد است که با نگاه اقتصاد فرهنگ و هنر از ظرفیت‌های بومی با مشارکت نخبگان فرهنگی و هنری استفاده می‌کند، یعنی در واقع تولید فرهنگی و هنری پدید می‌آید و با توجه به اینکه در فضای تحریم کنونی، باید اقتصاد مبتنی بر نفت را به سمت اقتصاد مبتنی بر نوآوری و صنایع و تولیدات غیر نفتی سوق دهیم، در بخش فرهنگ و صنایع خلاق فرهنگی، هنر باید پررنگ شود.
فعالیت مشهد در زمینه فعالیت رسانه‌ای قابل انکار نیست و در کنار آن رخداد چند رویداد در چند سال اخیر برای استان بسیار مثبت بوده است. به طور نمونه مشهد شهر خلاق رسانه شناخته شد و همچنین رویدادی چون جشنواره ابوذر، نشانگر قدرت رسانه‌ای استان است
دکتر مروارید ادامه داد: با همین نگاه در بازه زمانی یک سال و نیم گذشته، نیشابور و تربت حیدریه به عنوان شهر خلاق ادبیات، قوچان به عنوان شهر خلاق موسیقی و مشهد شهر خلاق رسانه شناخته شد که به عنوان بازوهای اجرایی سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و هنری هستند.
ریل‌گذاری‌ها در راستای آینده فرهنگی
وی با اشاره به پیشنویس شبکه‌های خلاق ایران افزود: در پیشنویس شبکه‌های خلاق ایران از مجموع بیش از 200 شهر، 56 شهر انتخاب شدند که 4 شهر آن از استان خراسان رضوی است. در این پروسه ارشاد به عنوان بخش دولتی و حاکمیتی، انجمن‌های فرهنگی به عنوان بخش تخصصی و شهرداری‌ها به عنوان بخش عمومی حضور داشتند تا ظرفیت‌ها تدوین و به فعلیت برسد.
دکتر مروارید تصریح کرد: این شبکه می‌تواند هم سیاستگذاری هنری را به شکل مردمی و تخصصی پیگیری کند و هم بر اساس الگوی زیست بوم و همچنین الگوی ایرانی اسلامی اهداف را برای آینده ریل‌گذاری کند.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به اهمیت «تقدم امر فرهنگی به امر سیاسی» بیان کرد: به عقیده من عرصه فرهنگ و هنر بستر را برای پیشرفت و توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراهم می‌کند. بدین معنا که مبنا فرهنگ است و اگر ما بتوانیم گشایش و نوآوری فرهنگی داشته باشیم، بستر لازم جهت نوآوری‌های سیاسی و گشایش‌های اقتصادی هم محقق خواهد شد.
نیازمند سیاست گذاری برای عرصه‌های نوین فرهنگ و هنر هستیم
وی با اشاره به اینکه «بخشی از توفیق فرهنگ و هنر در کشور منوط بر صورت گرفتن سیاستگذاری های کلان فرهنگی و هنری در کشور است» مطرح کرد: برای اینکه بتوانیم در سال‌های آینده فرهنگ را به توفیق هر چه بیشتر رسانیم، علاوه بر استفاده از تجربیات گذشته، نیازمند سیاست گذاری برای عرصه‌های نوین فرهنگ و هنر هستیم که بخش عمده‌ای از آن به فضای مجازی بازمی‌گردد. چراکه تنها با تکیه بر شاکله و هویت فعلی فرهنگ و ارشاد نمی‌توانیم ادامه دهیم و نیازمند تجدید نظر در مدل تاثیر‌گذاری وزارت فرهنگ و ارشاد هستیم.
دکتر مروارید ضمن ابراز اینکه «فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی توانست خط ارتباطی را در میان مردم و مسئولان برقرار کند» بیان کرد: در سال‌های اخیر اصحاب فرهنگ و هنر در مشهد تجربه‌های موفقی را رقم زدند که به طور نمونه می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در 2سال اخیر اشاره کرد که تنها محلی برای عرضه کتاب نبود و گفتگوی میان مولف و مخاطب، و مردم و مسئولین را رقم می‌زد و جنب و جوشی صورت گرفته در آن مدت در عرصه تبادلات فرهنگی بستر فروش ناشران ملی و بین‌المللی را فراهم می‌کرد. به طور کلی در واقع ما مردم و تنوع سلایق آنها را در ذیل چتر نمایشگاه داشتیم.
دبیرخانه شبکه خلاق، زیر مجموعه معاونت هنری وزارت ارشاد است که با نگاه اقتصاد فرهنگ و هنر از ظرفیت‌های بومی با مشارکت نخبگان فرهنگی و هنری استفاده می‌کند، یعنی در واقع تولید فرهنگی و هنری پدید می‌آید و با توجه به اینکه در فضای تحریم کنونی، باید اقتصاد مبتنی بر نفت را به سمت اقتصاد مبتنی بر نوآوری و صنایع و تولیدات غیر نفتی سوق دهیم، در بخش فرهنگ و صنایع خلاق فرهنگی، هنر باید پررنگ شود
تجربه‌های موفق مجازی
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به تجربه موفق اکران فیلم‌های جشنواره فجر همزمان با تهران گفت: یکی دیگر از تجربیات موفق فرهنگی مشهد، جشنواره فجر بود. اینکه مشهد بتواند همپای تهران جشنواره تمام عیار داشته باشد و تمام فیلم‌ها را به نمایش بگذارد، اتفاق میمونی است که تجربه گرانقدری برای میراث فرهنگی و هنری خراسان محسوب می‌گردد.
وی همچنین مراسم تکریم و تدفین استاد آواز ایران را نمونه‌ای از همدلی فرهنگی می‌خواند و ابراز کرد: مراسم تدفین استاد شجریان در شرایط شیوع کرونا نگرانی بزرگی بود و یکی از دغدغه‌های سال گذشته اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی محسوب می‌شد. چراکه باید همراه با در نظر گرفتن سلامت مردم و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، مراسمی در شان استاد آواز ایران زمین برگزار می‌شد که به لطف خداوند و همکاری دستگاه‌های لازم به خوبی از پس آن بر آمدیم.
گام‌هایی در راستای حمایت از اهالی فرهنگ و هنر
مدیر کل اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به اینکه «در سال اخیر در زمینه حمایت از اهالی فرهنگ و هنر اقدامات خوبی انجام شد» مطرح کرد: به طور نمونه در مجموع در خراسان رضوی 58 میلیارد تومان تسهیلات داشتیم که مختص به دوران کرونا بود و به صورت وام در اختیار اهالی فرهنگی که کسب و کار آنها متضرر شده است، قرار گرفت.
وی افزود: بخش دیگر حمایت‌ها اختصاص هنرکارت به هنرمندان بود که صندوق اعتباری هنر، نگاه خاصی به خراسان رضوی داشت و به طور مشخص ما در این زمینه 1699 هنر کارت صادر کردیم و با این اقدام 5میلیارد و 160 میلیون تومان به این اصحاب فرهنگ و هنر کمک شد.
مروارید با اشاره به «گام سوم در راستای حمایت از اهالی فرهنگ» بیان کرد: گام سوم حمایت گفتگوهایی بود که با شهردار مشهد داشتیم و این مشارکت ناشی از نگاه مثبت شورای شهر و شخص آقای کلایی، شهردار مشهد بود که همراهی بسیاری در این زمینه با ما داشتند. چراکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیاستگذار حفظ روحیه و هویت هنری و فرهنگی شهر و شهرداری مشارکت کننده و حامی است و در این زمینه تفاهم‌های خوبی صورت گرفت. در همین زمینه آخرین پیشنهاد به شهرداری حمایت از تئاتر و سینما و گالری‌ها بود که در شورای شهر به تصویب رسید و در مجموع در تفاهم نامه 2میلیارد و 874 میلیون تومان برای 5 محور کمک دیده شد.
حمایت از اهالی تئاتر و سینما و گالری
وی گفت: در راستای اخذ کمک از شهرداری، در ابتدا موضوع حمایت از اهالی تئاتر مطرح بود و سپس نیز موضوع سینما و گالری مطرح شد و تفاهم نامه‌ای بین شهرداری و صنوف امضا شده و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان ناظر حضور داشت.
دکتر مروارید ادامه داد: در این خصوص 900 میلیون تومان در سال 99 برای تئاتر دیده شد و مقرر گردید دو سوم باقیمانده در قالب خرید بلیط کمک شود که با توجه به قرمز شدن شرایط و تعطیلی دوباره بخش ناچیزی از این مبلغ پرداخت شد و پس از بهبود شرایط مجددا پرداخت می‌گردد.
وی با اشاره به حمایت شهرداری از سینماها و نگارخانه‌ها و آموزشگاه‌های آزاد هنری مشهد بیان کرد: در موضوع کمک به سینماهای مشهد مبلغ تفاهم یک میلیارد و 800 میلیون تومان بود که 90 در صد آن پرداخت شده است. در خصوص نگارخانه‌ها نیز مبلغ تفاهم 200میلیون تومان بود که 194 میلیون تومان آن پرداخت شده است. همچنین بر اساس تفاهم صورت گرفته، حمایت از آموزشگاه‌های آزاد هنری نیز یک میلیارد بود که 974میلیون آن نیز پرداخت شده است.
وی با اشاره به تفاهم‌نامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با آستان قدس نیز بیان کرد: این تفاهم نامه در 22 بند برای کمک به فعالیت‌های فرهنگی و هنری انجام پذیرفت که مجموعا 27 میلیارد تومان است و 11 میلیارد تومان سهم وزارت ارشاد و 17 میلیارد سهم آستان قدس است که 50درصد بندها تاکنون محقق گردیده است. بند آخر این تفاهم نامه مجددا کمک به اصناف فرهنگ و هنر است که قرارداد اجرایی آن هم در حال امضاء شدن است و منابع آن هم دیده شده است.
راهکارهایی برای تزریق فرهنگ و هنر به حاشیه شهر
جعفر مروارید با بیان اینکه «در سه سال گذشته شاهد نوعی آشتی فرهنگی بوده‌ایم و تنشی در فضای فرهنگی و هنری نداشتیم» گفت: در این مدت آستان قدس و شهرداری سپاه و بسیج پای کار فرهنگ و هنر آمدند و همچنین تدبیر ریاست شورای فرهنگی هم موثر بود و فضای آرام فرهنگ و هنری را در پی داشته که این مهم بدون تردید تاثیر بسیاری بر رشد و ارتقا فرهنگ در استان داشته است.
مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در خصوص راهکارهایی برای تزریق و ترویج فرهنگ و هنر به حاشیه شهر و استفاده از استعدادهای موجود مطرح کرد: در حاشیه شهر توسعه فرهنگ و هنر به شکل تاثیرگذار از طریق کانون‌های فرهنگی هنری مساجد صورت می‌گیرد و در واقع مساجد در کنار اینکه قلب تپنده محلات هستند، بازوی وزارت ارشاد نیز بوده و همان کار موسسات فرهنگی را انجام می‌دهند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از نیازهای حاشیه شهر، موضوع کتابخانه است که در این زمینه با حجت‌الاسلام علی اکبر سبزیان، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان گفتگو داشته و به نتایج مطلوبی دست یافتیم.
لزوم تقسیم آگهی‌ها بین جراید توسط وزارت فرهنگ و ارشاد
وی در پاسخ به این سوال که«با توجه به ابلاغ بخشنامه معاون اول رئیس جمهور به کلیه وزارتخانه ها، ادارات دولتی و سازمان‌ها و استانداری‌ها در خصوص تعیین ضوابط متمرکز و توزیع آگهی‌های دولتی و تقسیم آن میان جراید توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چه میزان از آگهی‌های دولتی توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی بین جراید توزیع می‌گردد؟» تشریح کرد: از ابتدا این موضوع را با معاونت رسانه‌ای رسانه‌ها مطرح کردیم و در این خصوص جلساتی با حضور اصحاب رسانه و خانه مطبوعات گذاشته شد. همچنین در ستاد تسهیل‌گری استان مطرح شده و نامه نگاری‌هایی در این زمینه توسط وزارتخانه نامه با بخش‌های حاکمیتی صورت گرفت و این الزام به آنها یاداور شد تا شاهد اجرای این قانون به شکل صددرصدی باشیم.
دکتر مروارید با اشاره به اینکه «دفتر معاونت رسانه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از طریق وزارتخانه و هم از طریق نهادهای استان پیگیر این موضوع بوده و این مهم جزو دغدغهها و پیگیری‌های جدی بوده است» افزود: در همین زمینه، استانداری نیز در خصوص رفع موانع تولید در زمینه‌های فرهنگی به صورت مکتوب موضوع را به دستگاه‌های ذی ربط ابلاغ کرد و خواستار همکاری شد. همچنین بخش دیگر از پیگیری‌ها مربوط به آگهی‌های دستگاه‌هایی مثل قوه قضاییه که فقط در روزنامه خاصی منتشر می‌شود بود که دستیابی به نتیجه مطلوب مستلزم نظارت مستمر بر توزیع است.
فعالیت مشهد در زمینه فعالیت رسانه‌ای قابل انکار نیست
مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه «فعالیت تاثیرگذار رسانه‌های استان خراسان رضوی بر کسی پوشیده نیست و باید دست به دست هم دهیم تا این سهم را در کشور حفظ کنیم» یادآور شد: فعالیت مشهد در زمینه فعالیت رسانه‌ای قابل انکار نیست و در کنار آن رخداد چند رویداد در چند سال اخیر برای استان بسیار مثبت بوده است. به طور نمونه مشهد شهر خلاق رسانه شناخته شد و همچنین رویدادی چون جشنواره ابوذر، نشانگر قدرت رسانه‌ای استان است و در راستای دستیابی به موفقیت هر چه بیشتر در این زمینه پیگیر اجرای جشنواره مطبوعات در 1400 نیز هستیم.