سرقت یا کپی؟
مریم اصغری
سال‌ها است ترک‌های موسیقی مختلفی را با ملودی و حتی پیش زمینه آهنگ‌های معروف می‌شنویم، به گونه‌ای که وقتی قطعه جدید را گوش می‌کنیم، کار اصلی برایمان تداعی می‌شود. در این بین برخی معتقدند که موسیقی در اکثر موارد به بن‌بست رسیده است و آنچه ارائه می‌گردد تنها نسخه‌های کپی شده ضعیف آثار قدیمی‌ترها است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» این اتفاق به کرات در آثار موسیقایی صدا و سیما نیز مشاهده شده است که ملودی کارهای مطرحی را برداشته و روی آن شعر دیگری می‌گذارند و در قالب یک اثر جدید ارائه می‌دهند.
سریال «یاور» شبکه سه
شب گذشته سریال یاور به کارگردانی سعید سلطانی و اصغر نعیمی که فضایی متفاوت نسبت به سریال‌های دیگر شبکه‌ها دارد را از شبکه سه سیما تماشا می‌کردم. تیتراژ پایانی به نسبت کار موفق و درخوری بود و با محتوای سریال نیز هم خوانی داشت. سریال یاور، ملودرامی اجتماعی است که در 30 قسمت پخش می‌شود و در برخی از قسمت‌ها با ژانر معمایی و تم جوانمردی کمرنگ شده در جامعه همراه شده است. موسیقی این سریال کاری از فریدون شهبازیان است. فریدون شهبازیان از جمله چهره‌های شاخص و ماندگار موسیقی پاپ در ایران است که به ساخت موسیقی فیلم نیز می‌پردازد و این فعالیت تاکنون برایش جوایز بسیاری را به ارمغان آورده است. از کارهای او می‌توان به سریال‌های معصومیت از دست رفته، آوای فاخته و کلاه پهلوی و ده‌ها کار دیگر اشاره کرد.
اما تیتراژ پایانی
تیتراژ پایانی سریال «یاور» قطعه‌ای به نام «به نام رفیق» با صدای رئوف مکرم و با هم صدایی شهرام میرجلالی است. ترانه این کار نیز توسط مهرزاد امیرخانی نوشته شده و آهنگسازی آن به عهده معین طیبی و علیرضا افشار بوده است. میکس، مستر و تنظیم نیز از کارهای احسان سعیدی است.
با آغاز پخش سریال‌های ماه رمضان، ترانه تیتراژ سریال یاور و شباهتش با ترانه‌های محسن چاوشی و سینا سرلک در شبکه‌های اجتماعی توجه‌ها را به خود جلب و برخی افراد به آن واکنش نشان دادند.
به طور نمونه یک کاربر در توئیتر نوشته بود: «تیتراژ یاور، از خود چاوشی چاوشی‌تره»
کاربر دیگری نیز این آهنگ را کپی ضعیفی از قطعه «عزیزم کجایی، دقیقا کجایی» محسن چاوشی دانسته است.
کپی برابر اصل چاوشی – سرلک
بهمن بابازاده یک خبرنگار حوزه موسیقی نیز درباره این ترانه نوشت: «سال‌ها بهترین آثار خواننده‌ها، تیتراژ سریال‌های ماه رمضان بود. دو سال است تیتراژ‌های این ماه هم به فنا رفته و فیک‌ها جای اصلی‌ها را گرفته اند. پول‌های تیتراژ در جیب می‌ماند و حتی تیتراژ‌ها به مزایده گذاشته می‌شود. این شما و این تیتراژ سریال «یاور»، یک کپی برابر اصل چاوشی – سرلک »
کاربر دیگری نیز در اینستاگرام با اشاره به تیتراژ سریال «سه دونگ سه دونگ با صدای فریدون آسرایی» که چندسال پیش پخش می‌شد و به عقیده کارشناسان موسیقی کپی کاری از «فری تیل» بود نوشت: «صداوسیما به سرقت عادت کرده است! این بار کپی ضعیف ترانه‌های چاوشی را در تیتراژ یاور بشنوید تا بفهمید!»
او در بخش دیگری از کپشن پست خود نوشته بود: « صداوسیما در برخی موارد علاوه بر کپی کردن از آهنگ‌های داخلی به سراغ موسیقی‌های خارجی و بعضا قطعه‌های معروف آنها می‌رود که حتی اگر مخاطب تلویزیون یک بار اثر اصلی را شنیده باشد، متوجه کپی بودن اثر جدیدی که از تلویزیون پخش می‌شود، بشود.»
سرقت ایده!
یک کارشناس حوزه موسیقی در گفتگو با «صبح امروز» می‌گوید: باید قانون کپی رایت که در تمام دنیا رعایت می‌شود، در ایران نیز عمیقا شناسایی و رعایت شود، اما این اتفاق نمی‌افتد. چراکه اگر که واقع بین باشیم، نمی‌شود جلوی کپی کردن آثار هنری در تمام زمینه‌ها را گرفت و هیچ نهادی چنین قدرتی را ندارد.
بابایی ادامه می‌دهد: برنامه‌ریزی برای مقابله با کپی آثار موسیقیایی، کاری است که وزارت ارشاد باید انجام دهد. در گام دوم نیز مدیران صداوسیما باید شناخت کاملی از موسیقی داشته و برای مجوز پخش یک تیتراژ، فیلترهای گوناگونی را در نظر بگیرند که یکی از آنها عدم کپی برداری از آثار مشابه باشد.
ایده اثر، ملک فکری مولف است
وی می‌افزاید: در یک تعریف کلی بسیاری از مردم، سرقت ادبی را قرض گرفتن ایده‌های یک اثر می‌دانند، چراکه ایده به عنوان یک ملک فکری شناخته می‌شود. در یک قطعه موسیقی، این ایده می‌تواند ملودی، ترانه یا آهنگ باشد که بدون پرداخت حق‌الزحمه‌ای به مالک اصلی، از آن استفاده شده و یا به عبارتی به سرقت رفته است.
این کارشناس با اشاره به دلایل کپی کردن آهنگ‌ها می‌گوید: به احتمال زیاد رابطه احساسی قوی که مخاطبان با یک آهنگ خاص برقرار می‌کنند، دلیل اصلی کپی شدن آن قطعه توسط سایرین است. درواقع سازندگان قطعه جدید به دنبال این هستند که از موفقیت ترک اصلی استفاده کرده و به اصطلاح قطعه خود را به خورد مخاطب دهند.
مردم متوجه کپی کاری تلویزیون می‌شوند!
چندی پیش یک پژوهشگر موسیقی نیز در خصوص کپی آثار به ایسنا گفت: اگر این باور در مسئولین و متولیان ساخت یک تیتراژ و همچنین صداوسیما ایجاد شود که وقتی تلویزیون یک اثر کپی را در بین میلیون‌ها بیننده پخش می‌کند، برخی از مخاطبان با کارهای فرهنگی و هنری آشنا هستند و متوجه کپی کاری تلویزیون خواهند شد، این کار را نخواهند کرد.
بهروز وجدانی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در این سال‌ها باعث تشدید مشکلات حوزه موسیقی و کپی این آثار در ایران شده است، به مدیران برمی‌گردد؛ چراکه این افراد یا در حوزه فعالیت خود متخصص نیستند و یا زمانی که در بخشی از حوزه‌های مدیریتی موسیقی تعیین می‌شوند، پیش از تسلط بر کارشان عوض می‌شوند. این امر باعث شده که مدیران ما در حوزه موسیقی متوجه مسئولیت خود و با موسیقی آشنا نشوند.
وی معتقد است: حقیقت این است که کپی آثار موسیقی، بحث جدیدی نیست و سال‌ها است که این اتفاق در این عرصه رخ می‌دهد، فرقی هم نمی‌کند کپی در موسیقی مذهبی باشد یا پاپ.
و در آخر
در چندسال اخیر کپی برداری از ترانه یا آهنگ یک قطعه، به کرات در حوزه موسیقی ایران افتاده است. در این بین بارها خوانندگان و آهنگسازان مطرح بسیاری نیز پا فراتر گذاشته و ملودی و آهنگ قطعات خارجی را برداشته و با ترانه فارسی، آن را بازتولید کرده‌اند. به طور نمونه محسن یگانه در آهنگ خاطره انگیز خود به نام «بمون»، از موسیقی یکی از کارهای «کارا دایان» خواننده ترک استفاده کرده بود. موسیقی «جادوی چشم تو» شهرام شکوهی نیز کپی کاری از «جیپسی کینگز» و «منو ببخش» رضا شیری نیز از «تانوس پترلیس» بود.