پرواز شاپرک
ریحانه موسوی
در پی بحران مالی و بی‌اعتمادی به نهادهای مرکزی در سال 2009، بازارهای مالی جهان با پدیده نوینی به نام ارزهای مجازی و یا رمزارز‌‌ها مواجه شدند.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» طی زمان بسیار کوتاهی این نوع پول‌ها توانستند جایگاه خود را در مبادلات روزانه مردم پیدا کنند و اگرچه حاکمیت‌ها نسبت به پذیرش این نوع از پول مقاومت نشان داده‌اند و برخورد‌های متناقضی در این زمینه وجود دارد اما مخترعان این نوع پول‌ها و فعالان مالی با تلاش برای رفع چالش‌ها و ایجاد نوآوری مالی در این عرصه سعی در گسترش این پدیده دارند.
در سال‌های اخیر در ایران نیز استفاده از این وسیله پرداخت نوین گسترش پیدا کرده است که با توجه به غیرمتمرکز بودن آنها منجر به حذف نهادهای واسط ناظر شده است.
استفاده از این ارزها فرصت‌ها و تهدید‌هایی را ایجاد می‌کند که اخیرا معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی با اعلام اینکه بر اساس قانون شورای عالی مبارزه با پولشویی و مصوبه هیئت دولت در سال ۹۸ مبادله رمز ارزها در کشور ممنوع است گفت: مردم بدانند خطرهای این رمز ارزها بسیار زیاد است و پرونده‌های بسیاری در زمینه کلاهبرداری، سرقت از کیف پول و مسدود شدن کیف پول رمز ارزها تشکیل شده است.
عدم یک‌نواختی اثر رمز ارزها
محمدرضا مانی یکتا در برنامه گفت و گوی ویژه خبری دوشنبه شب شبکه دو سیما با بیان اینکه در موضوع رمز ارزها با یک پدیده روبرو هستیم که اثر آن در کشور‌ها یکنواخت نیستف گفت: هیچ پشتوانه دولتی و حاکمیتی در دنیا برای رمز ارزها وجود ندارد و به این علت مبادلات جهانی آن از سال ۲۰۱۶ افزایش نداشته است.
معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی افزود: در سال ۲۰۱۶ میزان مبادلات روزانه رمز ارزها ۱۳۰ میلیارد دلار بوده که همچنان این رقم حفظ شده است و به دلیل غیر مجاز بودن این حوزه برآورد دقیقی از مبادلات آن در کشور وجود ندارد. البته میزان مبادلات رمز ارزها قابل مقایسه با بازارهای دیگر مانند سهام و طلا نیست.
سهم ۶۰ درصدی بیت‌کوین
وی با اشاره به اینکه ۶ هزار رمزارز در دنیا وجود دارد که ۶۰ درصد سهم این بازار در اختیار بیت کوین است، تصریح کرد: به علت پشتوانه نداشتن رمز ارزها نوسانات قابل ملاحظه‌ای در حد ۱۵ تا ۲۰ درصد در روز برای آن وجود دارد. به عنوان نمونه در سال ۲۰۱۶ بیت کوین ۲۰ هزار دلار افزایش قیمت داشت، اما در چند ساعت بهای آن کاهش بسیار زیادی داشت.
وی گفت: شبکه تراکنش‌های بیت کوین کامل شفاف است، اما برعکس بازارهای سرمایه‌ای در فضای مبادلات رمز ارزها نهاد ناظری وجود ندارد و عرضه گسترده و ناگهانی آن موجب افزایش یا کاهش شدید قیمت رمز ارزها می‌شود.
معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی با بیان اینکه آینده رمز ارزها قابل تحلیل نیست افزود: حدود سه و نیم درصد از کل قدرت پردازش شبکه بیت کوین جهانی در کشور ماست و، چون ملاحظات گسترده‌ای دارد و میزان تولید رمز ارزها بر اساس قدرت شبکه مشخص می‌شود میزان استخراج آن پرنوسان و متغیر است.
مانی یکتا گفت: دستورالعمل استخراج کنندگان رسمی رمز ارزها و صرافی‌های مجاز این هفته در بانک مرکزی نهایی شد و نام صرافی‌های مجاز در اختیار استخراج کنندگان رسمی رمز ارزها قرار می‌گیرد.
مکانیزم رمز ارزها تمرکززدایی است شاید بتوان جلوی حرکت آن را گرفت اما نمیتوان آن را متوقف یا قطع کرد، سیاست‌گذار باید دقت کند که سیستم رمز ارزها و بلاکچین غیرمتمرکز ایجاد شدند پس نمیتوان بسیار راحت جلوی آن را گرفت
نظر همتی درباره رمز ارزها
عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه‌ای که در این برنامه پخش شد گفت: براساس نظر کارگروهی، در مصوبه هیئت وزیران مبنی بر غیر مجاز بودن مبادلات رمز ارزها اصلاحاتی انجام و قرار شد کسانی که رسمی رمز ارز استخراج می‌کنند بتوانند برای واردات از آن استفاده کنند.
وی افزود: بنابراین مقررات آن را آماده و به زودی چند صرافی مشخص می‌کنیم تا ثبت سفارش‌هایی که به صرافی‌ها داده می‌شوند بتوانند برای واردات از طریق رمز ارزها، تأمین ارز کنند.
همتی گفت: خرید و فروش رمز ارزها فقط برای کسانی است که رسمی تولید می‌کنند و فقط باید برای واردات کالا از آن استفاده شود و مبادله رمز ارزها بین یکدیگر مجاز نیست.
استفاده از ظرفیت رمز ارزها در شرایط تحریم
محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز دراین برنامه گفت: مجلس از دو سال پیش به موضوع رمز ارزها وارد شد و نشست‌هایی با دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و وزارت نیرو برگزار کرده است.
وی افزود: موضوع رمز ارزها در مجلس یازدهم نیز در دستور کار قرار گرفته است و گزارش جمع بندی نشست‌ها با دستگاه‌های مختلف در صحن علنی مجلس است و تصمیم داریم همه دستگاه‌ها با بستر شفاف و ضابطه‌مند کردن رمز ارزها آن را در اختیار اقتصاد ملی قرار دهند.
پورابراهیمی گفت: اعتقاد داریم در شرایط کنونی این ظرفیت به رقم محدودیت‌های تحریمی و ارز آوری برای کشور با استفاده از ظرفیت انرژی کمک می‌کند.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی افزود: بانک مرکزی اخیراً اقداماتی برای مدیریت فضای رمز ارزها انجام داده است، اما از مردم می‌خواهیم به هیچ وجه وارد حوزه رمز ارزها نشوند.
نامه شاپرک چیست؟
پس از طرح این موضوعات، شرکت شاپرک در نامه‌ای به پرداخت یاران و پذیرندگان پشتیبانی شده در نظام پرداخت کشور اعلام کرد که ضروری است ضمن دقت در رعایت مستمر عدم ارائه خدمت به کسب‌وکارهای نامتعارف و خلاف قوانین جمهوری اسلامی ایران، بلافاصله پس از دریافت این نامه نسبت به قطع خدمات پرداخت الکترونیک به پذیرندگان پشتیبانی شده که کالا یا خدمات مغایر با قوانین جمهوری اسلامی ایران و الزامات بانک مرکزی ارائه می‌کنند (مانند فروش رمزارز، فروش VPN، سایت‌های شرط بندی و قمار و…) اقدام و نتیجه را به شرکت شاپرک اطلاع رسانی کنند.
دبیر کل انجمن اقتصاددان ایران در این خصوص می‌گوید: شاپرک یک سیستم پرداخت متمرکز است که در تمام دنیا وجود دارد، مشکل ما شاپرک نیست آن چیزی که جای انتقاد دارد این است که ۹ سال از آمدن رمز ارزها و بیت کوین گذشته اما چرا به یکباره متوجه شدیم که درگاه‌ها باید بسته شود مگرقبل از آن نمی‌دانستیم چنین چیزی وجود دارد؟
مکانیزم رمز ارزها چیست؟
پیمان مولوی در گفتگو با «صبح امروز» بیان می‌کند: مکانیزم رمز ارزها تمرکززدایی است شاید بتوان جلوی حرکت آن را گرفت اما نمیتوان آن را متوقف یا قطع کرد، سیاست‌گذار باید دقت کند که سیستم رمز ارزها و بلاکچین غیرمتمرکز ایجاد شدند پس نمیتوان بسیار راحت جلوی آن را گرفت.
صورت مساله را پاک نکنید
وی ادامه می‌دهد: در تمام دنیا در جاهایی مانند ترکیه، روسیه و حتی چین با آن درگیر هستند اما در کشور‌هایی مانند دانمارک، فنلاند و سایر کشور‌‌‌های دیگر، اقدام به ایجاد مکانیزم‌هایی در خصوص رمز ارزها کرده‌اند و تبلیغاتی در خصوص آنها وجود دارد، در ترکیه تبلیغات اینترنتی صرافی‌های رمز از را می‌بینید و به جای آن که صورت مسئله را پاک کنند، به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند و در خصوص اعتباردهی آن کار می‌کنند تا سرمایه‌گذاران دچار مشکل نشوند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه متاسفانه ما مثل همیشه صورت مسئله را پاک می‌کنیم، یعنی به سمت بحث مجوز که با ذات کل کریپتوکارنسی‌ها در تضاد است می‌رویم، تصریح می‌کند: نکته بعدی این است که جلوی دسترسی گرفته شده که آن را به سمت زیر‌زمینی شدن، غیر‌شفاف شدن و یک فضای ابهام آلود سوق می‌دهد که بانک مرکزی باید به این سوالات جواب بدهد و بسیار روشن استراتژی خود را مشخص کرده، آن را اعلام کند و بر اساس نقشه حرکت کند.
تبدیل فرصت به تهدید
وی اظهار می‌کند: بانک مرکزی ما از بانک تسویه بین المللی یا bis که بانک مرکزی ۶۳ بانک دنیا است بزرگتر نیست، حال آنکه آنها در حال برنامه‌ریزی برای پذیرش رمز ارزها یا به عنوان دارایی و یا در حوزه تراکنش هستند و متوجه شده‌اند که تقابل چاره کار نیست و همه چیز را به عنوان تهدید دیدن مشکل ایجاد می‌کند.
پیمان مولوی ابراز می‌کند: مقررات گذاشتن، مجوز قرار دادن و قیمت ۲۰ تا ۳۰ میلیاردی برای آن تعیین کردن نیست، بلکه مکانیزم آنها با یکدیگر تفاوت دارد، در این راستا بهتر است تا دوستان سیاست‌گذار مطالعه دقیق داشته باشند، در خصوص آن آگاهی پیدا کنند، مشاوره دقیق بگیرند و از یک جهت به قضیه نگاه نکنند و مانند سایر اقدامات فرصت‌ها را به تهدید تبدیل نکنند.
وی با اشاره به اینکه ظرفیت رمز ارزها، ظرفیتی بالقوه است که یک تاجر ایرانی می‌تواند فعالیت‌هایش را بدون واسطه برای خرید و فروش محصول در سایر کشور‌ها انجام داده و نقل و انتقالات مالی‌اش را انجام دهد، تبیین می‌کند: ما در حال حرکت و گذار از دنیای مالی سنتی به دنیای مدرن هستیم، یعنی تغییر و تحولات شگرفی در حال وقوع است، بسیار خوب است که آن را ببینیم و درک کنیم و مانند FATF و سایر چیز‌هایی که همیشه آنها را دچار مشکل کردیم نشود.
استفاده جملات پیشگویانه ممنوع
دبیر کل انجمن اقتصاددانان ایران با ابراز اینکه استفاده از جملات شبه پیشگویانه در خصوص بازار رمز ارزها مانند اینکه ما می‌دانیم بازار سقوط یا صعود می‌کند درست نیست، مطرح می‌کند: بازارها همواره در حال صعود و نزول هستند، ذات آنها تحرک است و هیچ بازار ثابتی نداریم مگر هنری که در ایران یا بعضی کشور‌ها وجود دارد که قیمت برخی چیز‌ها را ثابت نگه می‌دارند مانند ارز ۴۲۰۰ تومانی.
فرصتی به نام صعود و نزول بازارها
وی عنوان می‌کند: بالا رفتن و پایین آمدن بازارها هر دو فرصت است؛ اما برای کسانی که دانش و ثروت بسیار زیادی دارند و می‌توانند یک بخش از آن را در حوزه پر ریسک سرمایه‌گذاری کند. اگر رمز ارزها به عنوان یک دارایی توسط کمیته بازل قبول شوند، ممکن است قیمت هر بیت کوین به یک میلیون دلار نیز برسد اما اکنون چه کسانی می‌توانند بر روی آن سرمایه‌گذاری کنند؟ کسانی که آگاهی دارند می‌توانند قسمتی از دارایی شان را در این حوزه بگذارند نه کل زندگی‌شان را و آن اتفاقاتی را که برای بسیاری در بورس افتاد در این حوزه نیفتد.
پیمان مولوی، اقتصاددان و دبیر کل انجمن اقتصاددانان ایران در پایان خاطرنشان می‌کند: در سرمایه‌گذاری نمی‌توانید نقش قربانی را بازی کنید، بلکه باید آگاهانه تصمیم بگیرید، با خرد و خرد ورزی وارد بازارهای سرمایه شوید نه با حرف دیگران، زیرا حضور هیجانی چاره کار نیست.