رمزارز ملی برای جلوگیری از خروج ارز از کشور
مریم اصغری
به عقیده صاحبنظران بدون شک سرعت پیشرفت فناوری‌های نوین مالی در دهه‌های اخیر، تحولات شگرفی در نظام پولی کشورها ایجاد کرده است. در بیس اصلی، سیستم مالی حاکم بر جهان امروز بر مبنای پول فیات اداره می‌شود و هر کشوری بنا به صلاحدید و سیاست‌های مالی خود، می‌تواند به چاپ پول بپردازد؛ که البته در صورت استفاده صحیح، می‌تواند به خروج یک کشور از بحران کمک کند. اما چگونگی برخورد با آن توسط دولت‌ها مسئله‌ای است که مدیریت بسیار دقیقی را می‌طلبد و در صورت بروز یک اشتباه، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری را منجر شود. به طور نمونه چاپ بی‌رویه پول فیات می‌تواند ارزش یک ارز ملی را به طور چشمگیری کاهش دهد و موجب بروز حباب‌های قیمت و تورم‌هایی شود که زندگی میلیون‌ها نفر را با مشکل مواجه کند. بنابراین تأثیرات چنین تصمیمی به طور مستقیم بر کیفیت زندگی مردم اثرگذار است و خود این مردم هیچ اختیاری در خصوص اتخاذ یا عدم اتخاذ آن ندارند.
در مقابل این سیاست، یکی از فناوری‌ها نوین مالی جهان، ارزهای مبتنی بر زنجیره بلوکی یا همان بلاک چین است که تحت عنوان رمز ارزها یا همان کریپتوکارنسی(Cryptocurrency) شناخته می‌شوند. هرچند که در ایران از واژه مصطلح ارز دیجیتال (Digital currency) برای آنها استفاده می‌شود که به صورت مداوم در حال رشد و توسعه هستند و روز به روز انواع زیادی از آن تولید می‌شوند. شاید یکی از متداول‌ترین سوالاتی که در دنیای امروز ممکن است در ذهن افراد مطرح شود، همین سوال مربوط به چیستی ارز دیجیتال یا رمزارز است. به زبان ساده، رمز ارزها، شکل مجازی پول هستند که در طراحی آن از فناوری رمزنگاری استفاده شده است. در نتیجه، ما اغلب از آن به عنوان پول مجازی یا دارایی دیجیتال یاد می‌کنیم.
توانگر: با خرید ریالی رمز ارزها از درگاه‌های پرداخت داخلی زمینه شکل‌گیری پرونده‌ای بزرگتر از سکه ثامن فراهم شده است. باید اقدامات لازم برای شناسایی مسیرهای خرید ارزی بیت‌کوین برای جلوگیری از ضربه شدید به اقتصاد کشور و بازار سرمایه انجام شود
از جمله ویژگی‌های رمز ارزها می‌توان به غیرمتمرکز بودن آن اشاره کرد. پول مجازی غیرمتمرکز، به معنای انتشار و کنترل پول فارغ از کنترل و مدیریت نهاد ناظر مرکزی بوده و تمام فرآیندهای آن ازجمله انتشار و تأیید تراکنش‌ها به‌جای اینکه توسط نهاد مرکزی انجام گیرد، از طریق تمامی افراد با سازوکار و معادلات پیچیده ریاضی انجام می‌شود و این ویژگی باعث شده تا دولت‌ها در قبال آن مواضع متناقضی بگیرند.
نگرانی رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس از خرید ریالی رمز ارزها
در این خصوص روز گذشته رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی در توئیتی از خرید ریالی رمز ارزها و بیت کوین اظهار نگرانی کرد.
مجتبی توانگر، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی توئیتی را درباره خرید رمز ارزها و بیت کوین منتشر کرد و نوشت: «با خرید ریالی رمز ارزها از درگاه‌های پرداخت داخلی زمینه شکل‌گیری پرونده‌ای بزرگتر از سکه ثامن فراهم شده است. باید اقدامات لازم برای شناسایی مسیرهای خرید ارزی بیت‌کوین برای جلوگیری از ضربه شدید به اقتصاد کشور و بازار سرمایه انجام شود.»
ناتوانی دولت‌ها در کنترل عرضه و تقاضای دارایی‌های دیجیتال
یکی از مهم‌ترین بحثها در فرآیند سیاست‌گذاری یک پدیده نوظهور، شناخت چالشهای ناشی از آن است؛ لذا قانون‌گذار و سیاست‌گذار باید تسلط جامعی بر تمامی ابعاد چالشی رمز ارز داشته باشد. در این خصوص به گفتگو با یک تحلیلگر بازار سرمایه پرداختیم.
جلال طاهری با اشاره به اینکه «کریپتوکارنسی از بحث برانگیزترین فناوری‌های موجود در این روزها محسوب می‌شود» می‌گوید: این جنجال‌ها در درجه اول به دلیل ناتوانی دولت‌ها در کنترل عرضه و تقاضای دارایی‌های دیجیتالی بوده است. چراکه می‌تواند به پولشویی، استفاده در عملیات تروریستی، حباب‌های سفته بازانه و فرارهای مالیاتی دامن بزند.
طاهری: بزرگترین خطر عدم وجود رمز ارز ملی، خروج ارز از کشور است. بنابراین رمزارز ملی می‌تواند ابزاری عمومی و دیجیتال را برای پرداخت فراهم کند که برای استفاده از آن لزومی به داشتن حساب بانکی نیست و ثبات و تقویت سیاست‌های پولی را به همراه دارد
وی ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم در یک پروسه تیتروار به معایب این ارزها اشاره کنیم؛ می‌توان از نوسانات قیمتی، عدم اعلام هویت رسمی فرستنده و گیرنده، تهدید اقتصاد واقعی و گسترش بخش غیررسمی اقتصاد، نبود قوانین و مقررات جامع و همچنین صرف بالای انرژی نام برد.
گسترش ارزهای دیجیتال؛ تضعیف بانک مرکزی و نهادهای واسط
این تحلیلگر اقتصادی می‌افزاید: همچنین گسترش ارزهای دیجیتال به تضعیف بانک مرکزی و نهادهای واسط می‌انجامد. چراکه در دنیای امروزی، شما برای انجام هر تراکنش مالی نیاز به یک بانک خواهید داشت تا این کار را برایتان انجام دهد. این بانک‌ها همچنین بر روی تراکنش‌های انجام شده در مبالغ بالاتر نظارت می‌کنند و در صورت مغایرت با قوانین، از انجام آنها جلوگیری می‌نمایند. در مقابل نیز بانک‌ها به عنوان واسطه، این خدمات را به صورت رایگان در اختیار ما قرار نمی‌دهند و برای انجام هر تراکنش، مبالغ (گاهاً) زیادی را تحت عنوان کارمزد از حساب ما کم می‌کنند و این امکان در نقل و انتقالات ارز دیجیتال کاملا از بین می‌رود و افراد بدون واسطه تراکنش‌های خود را به انجام می‌رسانند.
طاهری با اشاره به مزیت استفاده از رمزارزها مطرح می‌کند: در مقابل نیز می‌توان از مزیت‌های استفاده از این فناوری به کاهش قدرت تحریم دلاری آمریکا علیه اقتصاد ایران، امکان ایجاد رمز ارزهای منطقه‌ای و تسهیل در پیمان‌های پولی دو و چندجانبه، تسهیل در جهانی‌شدن کسب‌وکارهای داخلی و بهبود صادرات غیرنفتی، عدم امکان جعل رمز ارزها و امکان افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در کشور اشاره کرد.
چالش های اقتصادی رمزارزها
وی در خصوص تبعات خروج ارز از کشور در شرایط فعلی بیان کرد: از آنجایی که تاکنون در شرایط نامناسب تحریم‌ها قرار داریم، هر گونه خروج ارز از کشور شرایط نامناسبی را رقم می‌زند.
این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: بهره‌گیری از شبکه‌های بلاک چینی و رمز ارزها در اقتصاد، به ویژه کشوری مانند ایران که از لحاظ سایر پارامترهای اقتصادی و سیاسی تحت فشار قرار دارد، باید بااحتیاط بیشتری دنبال شود؛ زیرا تاکنون در تعریف‌های این فناوری بیشتر صحبت‌ها در خصوص مزیت‌ها بوده و از چالشهای اقتصادی آن کمتر سخن گفته شده است. گسترش رمز ارزها، خرابکاری‌های بین‌المللی را افزایش می‌دهد، چون رمز ارزها جز مواردی هستند که اگر نظارت دقیقی روی عملکرد آنها نباشد، می‌تواند در عملیات‌های غیر قانونی مورد استفاده قرار بگیرد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه ما یعنی مراکز و سایت‌های نگهداری رسمی خرید و فروش رمز ارزها نداریم، در واقع ساختارهای پایه‌ای رمز ارزها مشکل دارد به همین منظور نظارتی هم روی آنها نیست. چراکه سایت‌هایی که در حال حاضر در آن معامله می‌شود رسمی نیستند، درمقابل سایت‌های بین‌المللی هم سابقه خوبی برای ایرانیان ندارند، چرا که معتقدند انتقال دارایی از کیف‌ها به بورس‌ها یا برعکس ممکن است گم شود، بنابراین چندین مرتبه حساب ایرانی‌ها را بستند و دارایی را قفل کردند. درواقع خروج ارز از کشور فارغ از سود و زیانی که برای افراد دارد، برای اقتصاد کشور سم است.
عدم وجود رمز ارز ملی مساوی با خروج ارز از کشور
طاهری درخصوص ارائه راهکاری برای شرایط فعلی بیان می‌کند: در حال حاضر به نظر می‌رسد که صدور مجوز یک یا دو صندوق رمز ارز مشکلات را از بین می‌برد، چون وزارت صمت، مجوز استخراج رسمی ارز دیجیتال در کشور را صادر کرده است. اگر آنها ارز را به صندوق‌های رسمی واگذار کنند، خطر بزرگ خروج ارز از کشور برطرف می‌شود.
وی با اشاره به صحبت‌های نایب رییس صندوق بین‌المللی پول بیان می‌کند: بزرگترین خطر عدم وجود رمز ارز ملی، خروج ارز از کشور است. بنابراین رمزارز ملی می‌تواند ابزاری عمومی و دیجیتال را برای پرداخت فراهم کند که برای استفاده از آن لزومی به داشتن حساب بانکی نیست و ثبات و تقویت سیاست‌های پولی را به همراه دارد. عرضه یک رمزارز بی عیب و نقص، نیازمند آن است که بانک‌های مرکزی در چندین حوزه زنجیره ارزش فعال باشند؛ حوزه‌هایی که از جمله آنها می‌توان به تعامل با مشتریان، ساخت کیف پول مجازی، برگزیدن یک فناوری و تامین و نگهداری آن، نظارت بر معاملات و البته مسئولیت‌پذیری در خصوص مسائل مرتبط با پولشویی و تامین مالی تروریسیم اشاره کرد.
میزان معاملات روزانه ارزهای دیجیتال در ایران
رمزارزها، مدت‌ها است که به سوژه‌ای داغ بدل شده‌اند و به گفته برخی کارشناسان، افرادی که به بازار سهام به عنوان بازار زود بازده نگاه می‌کرده و به جهت کم تحملی به نتیجه آنچنانی نرسیده‌اند، این روزها به خرید ارزهای دیجیتال رو آورده و با سرمایه‌های خرد امید به کسب منافع دارند. اما فعالیت در این حوزه نیز همانند بورس نیازمند داشتن آگاهی کامل است و با خرده اطلاعات مسیری جز تباهی نخواهد داشت.
بنا بر گزارشی که روز گذشته خبرگزاری تسنیم ارائه داد، میزان معاملات رمزارزها در ایران قابل توجه و تعداد کاربران به بیش از یک میلیون نفر رسیده است. تنها در یک روز در یکی از صرافی‌های ایرانی که بزرگترین صرافی ارزهای دیجیتال در ایران است و 600هزار نفر کاربر دارد 1396 میلیارد تومان طی 24 ساعت تنها در 12 ارز معروف معامله صورت گرفته است. حال اگر این صرافی 30 درصد بازار را در اختیار داشته باشد، معاملات در صرافی‌های ایرانی روزانه 4 تا 5 هزار میلیارد تومان است. در حالی که در بورس تهران در برخی روزها حجم معاملات حدود 8 هزار میلیارد تومان بوده است که اگر معاملات صرافی‌های خارجی را نیز لحاظ کنیم، چه بسا میزان معاملات روزانه ارزهای دیجیتال در ایران از میزان معاملات بورس بیشتر باشد و هشداری است برای سیاستگذاران اقتصادی یکی از منظر میزان جذب نقدینگی در این بازار و دیگری بخاطر خروج ارز در صرافی های بین الملل!