فیلم‌هایی با مضمون مهاجرت و جنگ
احمد صبریان
رامین رسولی متولد 1358هرات افغانستان است که در 14 سالگی درس و تحصیل را رها کرد. در 16 سالگی برای آموزش سینما در سینمای جوان مشهد به این شهر آمد و پس از پایان این دوره، در این شهر فیلمسازی را آغاز کرد. رامین رسولی فیلمساز افغانستانی است در کارنامه کارگردانی خود فیلم‌های کوتاه، «سینماتوگراف» و «آنها که در انتظارند»، «طبقه نهم»، «تصادف»، «بازگشته»، «مدیر مجله»، «همسایه»، «عروسک من»، «زنی که ساعت ده آمد» و دو فیلم بلند «لینا» و «سگ‌ها دیشب نخوابیدند» را به ثبت رسانده است.
فیلم سینمایی «سگ‌ها دیشب نخوابیدند» پس از فیلم «لینا» دومین همکاری مشترک رامین رسولی کارگردان افغانستانی مقیم هلند و سیاوش حقیقی تهیه‌کننده مشهدی تبار سینمای ایران به شمار می‌رود که تهیه‌کنندگی آثاری چون «تابستان طولانی»، «مادری»، و «خون خدا» را برعهده داشته است.
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: «زندگی در روستایی دورافتاده و فراموش شده در افغانستان که در تصرف طالبان است با ورود یک سرباز آمریکایی که بالگردش در نزدیکی آن روستا سقوط کرده است و توسط دختری روستایی به آنجا آورده می‌شود، دچار تغییر می‌شود و… »
در فرصتی که دست داد با رامین رسولی که حدود بیست سال می‌شود که به هلند مهاجرت کرده از سینما، کارگردانی، افغانستان، مشهد، هلند و فیلم‌هایش گفتیم و شنیدیم.
در فیلم «سگ‌ها دیشب نخوابیدند» چه وجهی از فیلمنامه برایتان اهمیت داشت که با زبان سینما آن را بیان کنید؟
من سعی کردم فیلمنامه را به گونه‌ای بنویسم که تماشاگر نتواند پایان آن را حدس بزند و ایجاز لازم را برای تعقیب تا پایان ماجرا داشته باشد. تلاش کردم در نوشتن فیلمنامه عمدا از تکنیکی استفاده کنم که تماشاگر پس از تماشای فیلم با قصه‌های آن درگیر شود و به راحتی نتواند قصه را درک کند یا حتی مجبور شود برای بهتر فهمیدن فیلم، یک بار دیگر آن راتماشا کند. به همین سبب نوشتن فیلمنامه این اثر بسیار دشوار بود و یکسال به طول انجامید. چون چهار داستان مستقل را باید طوری به هم پیوند می‌دادم که هم از لحاظ منطقی قابل قبول باشد و هم بیننده آن را درک کند.
فیلمبرداری چه مدت زمان برد و لوکیشن‌های آن کجا بود؟
فیلمبرداری این اثر به عنوان محصول مشترک ایران و افغانستان حدود ۱۸ ماه طول کشید. لوکیشن‌های فیلم در تهران، مشهد و بخش‌هایی نیز در افغانستان جلوی دوربین رفت شد. عوامل فیلم هم از دو کشور ایران و افغانستان بودند.
چه شد که در دو فیلم بلندتان با سیاوش حقیقی تهیه کننده مشهدی تبار سینمای ایران همکاری داشتید؟
من و سیاوش بیش از بیست سال است یکدیگر را می‌شناسیم و دوست‌های خوبی هستیم. وقتی شنیدم ایشان تهیه کننده سینماست بهتر دیدم با دوست و رفیق قدیمی‌ام کار کنم که از این بابت خیلی هم خوشحالم.
در دهه اخیر کارگردانان سینمای افغانستان به فعالیت در سینمای ایران روی آورده‌اند. مگرامکان فیلمسازی در افغانستان برای شما فراهم نیست؟
چرا در افغانستان هم شرایط فیلمسازی مهیا است به خصوص در سال‌های اخیر که فیلم‌های خوبی از این کشور راهی جشنواره‌های معتبر دنیا شده است. من قسمت‌هایی از فیلم« سگ‌ها دیشب نخوابیدند»را که نیاز به لوکیشن‌های افغانستان داشتیم در کشور خودم فیلمبرداری کردم. فیلمسازان معمولا بر اساس شرایط و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، فیلم می‌سازند. چون ایده فیلم‌ها معمولا از اتفاقات و تجربیات پیرامونشان شکل می‌گیرد.
دو فیلم بلندتان درباره مهاجرت، سیاست، شرایط اجتماعی در دوران جنگ افغانستان و آمریکاست. خودتان تمایل دارید در زمینه چه موضوعات دیگری فیلم بسازید؟
فیلم‌های من اجتماعی است. شاید در دل آنها به مسائلی مانند مهاجرت یا جنگ پرداخته‌ام، ولی ژانر اصلی آنها اجتماعی است. برایم فرقی نمی‌کند و دوست دارم همه نوع ژانر را تجربه کنم. بیشتر به توانایی‌های خودم نگاه می‌کنم تا قصه‌ای را که انتخاب می‌کنم به بهترین شکل بسازم. شاید در آینده فیلمی کمدی یا اکشن هم جلوی دوربین ببرم.
با توجه به همکاری‌تان با تهیه کننده مشهدی، برخی عوامل مشهدی پشت دوربین فیلم‌هایتان و همچنین زندگی و آموزش سینما در مشهد، نظرتان در خصوص مشهد چیست؟
به هر حال انسان در جایی که سال‌ها زندگی کند دوستان زیادی پیدا می‌کند و قدم زدن درکوچه و خیابان‌های مشهد و همراهی دوستان و همکاران هیچوقت فراموش نخواهد شد. برگشتن و دیدن شهری که در آن بزرگ شده و تحصیل کرده‌ام و همچنین دیدن و کار کردن دوباره با دوستان قدیم برایم لذت خاصی دارد .
فیلم سگ‌ها… در جشنواره‌های خارجی هم به نمایش درآمده است. واکنش تماشاگران خارجی به فیلم چگونه بود؟
سال گذشته به خاطر شیوع کرونا تقریبا تمام جشنواره‌های سینمایی تعطیل شدند و با شروع سال جدید میلادی، نخستین جشنواره معتبری که حضوری برگزار شد، جشنواره« گوابی »هند بود که قدیمی‌ترین جشنواره آسیایی و یکی از پانزده جشنواره الف دنیاست. خوشبختانه فیلم «سگ ها…»در بخش مسابقه با چهارده اثر دیگر رقابت کرد. برخورد منتقدان و تماشاگران حاضر در سالن با فیلم خوب بود. برای من هم رقابت با فیلم‌های معتبری از نقاط مختلف جهان تجربه فوق العاده‌ای بود.
مهاجرت سینماگران به خارج از کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من مهاجرت یک چیز ضروری است. چون انسان ها با بودن در کشورهای دیگر با فرهنگ‌های مختلف روبرو می‌شوند و تجربیات جدیدی بدست می‌آورند و تجربیات و فرهنگ خود را به کشورهای دیگر منتقل می‌کنند. از دید من مرزها یک چیز غیر ضروری است کاش روزی برسد که هیچ مرزی بین کشورها دنیا وجود نداشته باشه و انسان‌ها بتوانند برای زندگی و یا کار به هر کجا که دوست دارند، بروند .
آیا فیلم‌های کوتاه و بلندتان در جشنواره‌های خارجی به نمایش درآمده جوایزی دریافت کرده‌اند؟
فیلم‌هایم در خیلی از جشنواره‌ها حضور داشته‌اند. فیلم «سگ‌ها دیشب نخوابیدند» هم در حال رفتن به جشنواره‌های مختلف است و فیلم« لینا »در سال ۲۰۱۸ برنده جایزه بهترین فیلم به انتخاب تماشاگران از جشنواره استکهلم سوئد شد.
گویا فیلم سگ‌ها… یک اثر ضد جنگ است می‌شود در باره فیلم توضیح بیشتری بدهید؟
من فیمم را از قصه‌های واقعی که در افغانستان در طول سالیان جنگ اتفاق افتاده بود، انتخاب کردم و در یک منطقه مشخص آنها را کنار هم گذاشتم و به هم پیوند دادم و از دل آنها یک قصه مشترک بیرون آوردم. سعی کردم به زندگی مردم در دل جنگ بپردازم که با تمام مشکلات همچنان در حال زندگی هستند و این که جنگ چه تاثیراتی بر زندگی آنها گذاشته است.
در فیلم «سگ ها…» گویا به مقوله سیاست، جنگ، خشونت، حضور آمریکا در منطقه و افغانستان و… پرداخته اید. این پرداخت سیاسی است یا با نگاهی انسانی و اجتماعی آمیخته شده است؟
من فیلم خودم را سیاسی نمی‌دانم و اصلا به سیاست علاقه‌ای ندارم. بیشتر سعی کردم نگاهی اجتماعی و انسانی داشته باشم و این که سیاست غلط می‌تواند چه عواقب شومی داشته باشد و باعث ایجاد جنگ و بیچارگی برای مردم شود.
قصد دارید مسیر فیلمسازی‌تان صرفا به ساخت فیلم‌هایی با مضمون افغانستان و مهاجرت باشد، یا قصد دارید دیگر گونه‌های سینمایی را نیز تجربه کنید؟
به هیچ عنوان قصد ندارم یک مسیر را دنبال کنم و همیشه به دنبال تجربه‌های نو هستم برای همین سعی دارم موضوعات مختلف را در کارهایم مد نظر داشته باشم. فیلمنامه دیگری هم نوشته‌ام که کلا در پاریس اتفاق می‌افتد و همه شخصیت‌های آن فرانسوی هستند. همیشه دوست دارم موضوعات گوناگون را تجربه کنم و سعی می‌کنم از ساخت فیلم‌هایی با موضوعات تکراری پرهیز کنم.
تا چه حد تمرکزتان را در کارگردانی بر حضور در جشنواره‌های خارجی و کسب جوایز برای آثارتان گذاشته‌اید؟
هر جشنواره‌ای سیاست خاص خود را دارد و اگر قرار باشد به خاطر جشنواره‌ای فیلمی بسازیم، خواه نا خواه کار سفارشی می‌شود. بنابراین من به هیچ عنوان به حضور در جشنواره خاصی فکر نمی‌کنم. سعی می‌کنم بدور از این دغدغه‌های جشنواره‌ای فیلم خودم را همان گونه که دلم میخواهد به بهترین شکل ممکن بسازم.
اکران عمومی فیلم‌هایتان و دیده شدن از سوی مخاطب ایرانی و افغانستانی چقدر برایتان اهمیت دارد؟
هر فیلمسازی از جمله خودم دوست دارد فیلمش دیده شود. مخاطبان ایرانی و افغانستانی هم برای من مهم هستند. چون به هر حال من فیلم‌هایم را اول برای آنها ساخته‌ام و موضوع فیلم‌هایم در آنجا اتفاق می‌افتد حتی دو بازیگر ایرانی یعنی امیر آقایی و همایون ارشادی در فیلم لینا، نقش آفرینی کرده‌اند. پس باید فیلم در آنجا نمایش داده شود تا برخورد مخاطبان با فیلم را ببینم که آیا توانسته‌ام مخاطبم را راضی کنم و اگر فیلمم نتوانست با مخاطب ارتباط برقرار کند، در پی بر طرف کردن اشتباهاتم باشم. چون دو فیلم «لینا» و «سگ ها» … محصول مشترک است در پی اکران آنها در ایران هستیم.