صف‌های چرب و چیلی
ریحانه موسوی
افزایش قیمت جهانی دانههای روغنی و چالش نقل و انتقال پول باعث شد بازار ایران با کمبود روغن مواجه شود. با وجود اینکه مسئولان همواره وعده رفع مشکلات تولید و توزیع روغن جامد و مایع را می‌دهند و دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی نیز یک هفته پیش گفت: مشکلاتی در بخش روغن نیمه جامد در حوزه ارزی و تأمین حلب‌ها مطرح بود که تا حدود ۷۰ درصد برطرف و در روزهای آینده کمبود این بخش جبران خواهد شد، اما همچنان روغن جامد در بازار کمیاب است و در برخی فروشگاه‌ها به هر کارت ملی تنها یک روغن جامد تعلق می‌گیرد.
همچنین رئیس سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان نیز در بهمن ماه اعلام کرد: مشکلات ارزی برای واردات مواد اولیه تولید روغن نباتی به کشور با توجه به تعریف منابع جدید برای استفاده از ارز حل شده است.
افزایش ۱۰۰ دلاری دانههای روغنی
این مشکل ماه‌ها است که گریبان‌گیر مردم شده است و رئیس انجمن صنفی صنایع روغن نباتی آذر ماه سال جاری در این خصوص گفت: در دو ماه گذشته بیش از 100 دلار در هر تن قیمت روغن خام و دانههای روغنی افزایش یافته است که همین عامل در روند خرید دانههای روغنی و روغن خام ایران تاثیر گذاشته است.
افقه: با وجود اینکه FATF را می‌توان پذیرفت، اما در دام بازی‌های سیاسی افتاده و تا زمانی که حل نشود مشکلات تولید کشور رفع نخواهد شد. به نظر بنده شرایط کشور به‌گونه‌ای است و ایران به مرحله‌ای رسیده که ناچار است به مذاکره با آمریکا و برجام بازگردد، اما ممکن است این روند را تا انتخابات خرداد ماه به عقب بیندازد
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی در خصوص وضعیت توزیع روغن در این استان می‌گوید: تا مرداد ماه سال جاری توزیع روغن همان روند طبیعی خود را طی می‌کرد، یعنی جزو کالاهای سهمیه بندی تنظیم بازار نبود، به وفور عرضه می‌شد و هیچ مشکلی در تامین آن وجود نداشت.
مشکلات در حوزه ترخیص روغن خام
علی غفوریان مقدم در گفتگو با «صبح امروز» بیان می‌کند: آن میزان روغنی که بخش خصوصی و همچنین آن مقداری که شرکت بازرگانی دولتی ایران می‌آورد با ارز ۴۲۰۰ تومانی است، که از مرداد‌ماه به بعد مشکلاتی در حوزه ترخیص روغن خام پیش آمد.
وی تصریح می‌کند: اولین سهمیه‌ای که به ما به عنوان روغن خانوار اختصاص داده شد، در ایام محرم و صفر بود واز آن به بعد همین روال ادامه پیدا کرد و دو تا سه مرحله دیگر نیز به استان روغن تعلق گرفت که به طور متوسط حدود ۲۴۰۰ تن بود. بعد از آن نیز یک تا دو مرحله روغن صنفی به میزان دوهزار و ۲۲۰ تن و ۲ هزار و ۵۰ تن سهمیه صنعت به ما اعلام شد.
غفوریان مقدم ادامه می‌دهد: آخرین سهمیه صنعت که به ما اعلام شد ۴ هزار و ۴۰۰ تن بود که توزیع آن از طریق استان و سازمان نبود و فقط میزان را را به ما اطلاع دادند زیرا توزیع آن از طریق انجمن کشوری کارخانجات روغن صورت می‌گیرد.
تامین روغن خانوار، اولویت سازمان صمت
وی با بیان اینکه اولویت ما تامین روغن بخش خانوار است و حداقل نیاز ماهانه ما حدود چهار هزارو ۵۰۰ تن است، در حالی که چیزی که در هر مرحله به ما اختصاص داده شده حدود ۲هزار و ۴۰۰ تن بوده است، ابراز می‌کند: قسمتی از این مقدار تعلق گرفته به ما از کارخانجات داخل استان و قسمتی از آن هم از کارخانجات خارج استان تامین می‌شد، که ما برای دریافت بخش خارج استان به‌شدت دچار مشکل بودیم و هنوز هم هستیم، به نحوی که مجبور شدیم تا به همکاران حوزه قضایی متوسل شویم و با کمک آنها توانستیم سهمیه‌مان را از کارخانجات خارج استان جذب کنیم.
معاون بازرگانی سازمان صمت استان با اشاره به اینکه تقاضای ما از وزارت‌خانه این بوده است که، سهمیه ما را از کارخانجات داخل استان تخصیص دهند، تشریح می‌کند: ترخیص روغن خام سرعت گرفته است و میزان تحویل روغن به استان‌ها افزایش پیدا کرده. طی روزهای اخیر یک سهمیه سه هزار تن به ما اعلام کردند که خارج از استان است.
غفوریان مقدم: قسمتی از این مقدار تعلق گرفته به ما از کارخانجات داخل استان و قسمتی از آن هم از کارخانجات خارج استان تامین می‌شد، که ما برای دریافت بخش خارج استان به‌شدت دچار مشکل بودیم و هنوز هم هستیم، به نحوی که مجبور شدیم تا به همکاران حوزه قضایی متوسل شویم
وی تبیین می‌کند: بخش دیگری غیر از میزانی که به ما اعلام می‌شود مربوط به فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که به صورت متمرکز از اتحادیه خود سهمیه دریافت می‌کنند که آن نیز متغیر است. از هفته گذشته توانستیم مقداری روغن تحویل بگیریم و هزار و ۸۰۰ تن در حال توزیع داریم که ۸۰۰ تن آن را به شهرستان‌ها اختصاص دادیم و هزار تن آن را برای مشهد در نظر گرفتیم.
غفوریان مقدم اظهار می‌کند: سه هزار تن روغن جدید نیز به ما اعلام کردند که هزار و ۴۰۰ تن آن را برای شهرستان‌ها و هزار و ۴۰۰ تن آن را برای مشهد در نظر گرفته‌ایم که در طول اسفند ماه وارد استان می‌شود.
وی اعلام می‌کند: ما دو روز گذشته میزبان معاون وزیر و مدیر عامل سازمان حمایت بودیم و جلسه ویژه تنظیم بازار نیز با حضور آنها برگزار شد که در آن مشکل روغن را مطرح کردیم، آنها قول دادند که به ما کمک کنند و سهمیه ویژه‌ای به استان ما اختصاص دهند.
۹۰ درصد روغن مصرفی وارداتی است
معاون بازرگانی سازمان صمت استان خراسان رضوی در پاسخ به این سوال که اکنون تولید به چه صورت است و در گذشته به چه صورت بود که این مشکلات وجود نداشت و ما خود می‌توانیم تولید کننده باشیم چرا چنین مسائلی وجود دارد؟ می‌گوید: بیش از ۹۰ درصد روغن مصرفی ما از محل روغن خام یا دانههای روغنی وارداتی تامین می‌شود، که اخیرا وزارت جهاد کشاورزی در حال حرکت به سمت توسعه کشت کلزا است تا نیاز ما را از محل وارات کمتر کند. در ماه‌های اخیر ما به خاطر شرایط ناشی از تحریم، با مشکلاتی مواجه شدیم، اما با همت دولت در دو ماه اخیر مشکلات مربوط به ترخیص روغن رفع شد.
آیا تمامی مشکلات ناشی از تحریم است؟
وی در پاسخ به این سوال که آیا تمامی مشکلات این حوزه و به طور کلی حوزه تولید مربوط به مسائل ناشی از تحریم است یا موضوعات دیگری نیز در آن نقش دارد؟ توضیح می‌دهد: ممکن است عوامل دیگری مانند مشکلات حوزه حمل و نقل در این خصوص دخیل باشند اما تحریم یک عامل موثر است. اکنون تقاضا برای روغن به شدت افزایش یافته و حتی ممکن است در برخی جاها خرید بیشتر از نیاز صورت بگیرد که این عامل نیز بازار را دیرتر به شرایط عادی برمی‌گرداند.
یک اقتصاددان و استاد دانشگاه در این خصوص می‌گوید: دلیل این موضوع زیاد پیچیده نیست، اما مسئولان همیشه به گونه‌ای پاسخ می‌دهند که آن را پیچیده می‌کنند.
سوءتدبیر عامل مشکلات تولید
سید مرتضی افقه استاد اقتصاد دانشگاه اهواز در گفتگو با «صبح امروز» می‌گوید: مشکلات اقتصادی به خصوص در بخش تولید بیش از هر چیزی به بحث سوء تدبیری‌های داخلی بر می‌گردد که در سه دهه بعد از جنگ همیشه ادامه داشته و با تشدید تحریم‌ها در سه سال گذشته، این سوء تدبیری‌ها ادامه داشته است.
وی با بیان اینکه «تولید ما در عمل دچار مشکل شده است» می‌گوید: درست است که روغن در داخل تولید می‌شود، اما باید به‌خاطر داشت که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد واردات ما کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای هستند، یعنی بسیاری از کالاهایی که در داخل تولید می‌شوند، مواد اولیه‌شان از خارج وارد می‌شود، که به احتمال بسیار زیاد روغن یکی از این اقلام است.
این اقتصاددان عنوان می‌کند: اگر تولید و توزیع روغن دچار مشکل شده باشد، بدون هیچ تردیدی به تحریم‌ها برمی‌گردد، ما به اندازه کافی ارز در اختیار نداریم و به دلیل اینکه FATF را نپذیرفتیم، امکان انتقال پول برای خرید کالاهای واسطه‌ای وجود ندارد.
تولید با ۴۰درصد ظرفیت
وی تصریح می‌کند: آنگونه که آمارها به صورت واقعی می‌گویند، تولید‌کنندگان داخلی بین ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیتشان تولید دارند، و بقیه آن به دلایل مختلف از جمله نبود مواد اولیه کافی خالی است و تولید کافی ندارند.
افقه ابراز می‌کند: بیش از ۶ ماه است که مشکل تولید و توزیع روغن به وجود آمده است، اگر این موضوع یک معضل ساده بود که به بحث توزیع ربط داشت، تا کنون حل شده بود اما عدم رفع این چالش نشان می‌دهد که بسیار پیچیده‌تر از حد تصور است.
وی اظهار می‌کند: با وجود اینکه FATF را می‌توان پذیرفت، اما در دام بازی‌های سیاسی افتاده و تا زمانی که حل نشود مشکلات تولید کشور رفع نخواهد شد. به نظر بنده شرایط کشور به‌گونه‌ای است و ایران به مرحله‌ای رسیده که ناچار است به مذاکره با آمریکا و برجام بازگردد، اما ممکن است این روند را تا انتخابات خرداد ماه به عقب بیندازد.
منافع ملی فدای منافع سیاسی
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: امیدوارم اکنون به‌خاطر مردم مذاکره با آمریکا را قبول کند، اما اگر بخواهند منافع سیاسی را فدای منافع ملی کنند احتمالا این موضوع تا اواسط تابستان به‌طول بینجامد.
مصرف ۱۰۰ هزار تنی روغن
مصرف روغن خام کشور ماهانه ۱۰۰ هزار تن است و برای تعادل بخشی به بازار، واردات و تولید افزایش یافته و روند توزیع این محصول نیز سرعت بیشتری پیدا کرد.
واردات ۱.۹ تنی روغن خام
همچنین به دلیل وابسته بودن تولید روغن خوراکی به واردات مواد اولیه آن، امسال برنامه اختصاص یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار ارز برای روغن خام وجود دارد که باید ۱.۹ میلیون تن واردات روغن خام انجام شود تا بازار این محصول تنظیم شود.
بخشی از روغن مورد نیاز از محل دانههای روغنی وارداتی و تولید داخل تامین می‌شود و از حدود سه میلیون تن دانه روغنی وارداتی، ۱۸ درصد تبدیل به روغن خام شده که می‌تواند بخشی از نیاز کشور را تامین کند.
تخصیص ۹۳۳ میلیون دلار به روغن خام
همچنین در هفت ماهه امسال میزان تخصیص ارز برای روغن خام ۹۳۳ میلیون دلار بوده و در این مدت ۷۷۳ میلیون دلار نیز برای دانههای روغنی تخصیص ارز شده است.
۷۴۱ میلیون دلار تامین ارز برای روغن خام و ۶۶۴ میلیون دلار تامین ارز برای دانههای روغنی در هفت ماهه امسال انجام شده است و این تامین ارزها با یک وقفه یک ماهه تبدیل به کالا می‌شود و به‌وسیله گمرکات ترخیص و وارد کشور خواهد شد.
موانع کشت دانههای روغنی
مهم‌ترین مسئله‌ای که مانع گسترش کشت دانههای روغنی در کشور بوده اولویت‌هایی است که دولت نتوانسته برای این موضوع در نظر بگیرد و همچنان این محصول علیرغم استراتژیک بودن آن در برنامه‌ریزی دولت‌ها نبوده است.
دولت در زمینه تولید دانههای روغنی با ضعف کارشناسی و تخصصی روبرو است و نیاز به سرمایه‌گذاری، حمایت و حضور و فعالیت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی دارد.
بالا بودن هزینه تولید و تحریم‌ها و مشکلات در تامین مواد اولیه باعث شده که مالکان کارخانه‌ها عطایشان را به لقایشان ببخشند و دست از تولید بکشند و در نهایت با فروش زمین کارخانه، پول بسیار زیاد‌تر و بدون دردسری را کسب کنند این در حالی است که در نهایت دود تمام این مشکلات به چشم کارگرانی که بیکار می‌شوند و مردمی که باید در این شرایط در صف‌های طولانی منتظر بمانند برود.