خط خطی شدن بازار کاغذ
ریحانه موسوی
کاغذ در طول پیدایش خود تا کنون، پیوسته اصلی‌ترین و دائمی‌ترین ابزار انتقال اندیشه بشری بوده است و بی‌تردید تا سالیان طولانی نیز چنین خواهد بود. پیدایش و گسترش وسایل ارتباطی صوتی و تصویری و همچنین شبکه‌های رایانه‌ای نه تنها از مصرف کاغذ در جهان کم نکرده ، بلکه همچنان این مصرف در حال افزایش است.
در حالی که در اواخر هفته گذشته قیمت کاغذ چاپ و تحریر به بیشترین افزایش قیمت در طول یکسال گذشته رسید وبه بندی ۵۵۰ هزار تومان رسید؛ صبح یکشنبه دوباره شوک دیگری به این بازار وارد شد و این کالا با افزایش ۴۰ هزار تومانی به بندی ۵۹۰ هزار تومان رسید!
نوسان نرخ ارز عامل گرانی
در واقع نوسان نرخ ارز که ثبات بازار بسیاری از کالاها را برهم زده است؛ عامل اصلی این گرانی است، اما موضوع فقط این نیست شاید بتوان گفت که جدا از مسائل ارزی و سیاست‌های اقتصادی، دست‌های بحران‌آفرین پنهانی هم در حوزه کاغذ وجود دارند که وضعیت امروز را برای این حوزه و عرصه کتاب به وجود آورده‌اند.
با این وجود و در شرایطی که ریسک سرمایه‌گذاری در بازار واردات کاغذ بسیار بالاست و تضمینی برای فروش وجود ندارد بسیاری از سرمایه‌گذاران از واردات کاغذ کنار کشیده‌اند، آن‌هایی نیز که در ماه‌های گذشته و حتی سال قبل اقدام به واردات کاغذ کرده‌اند، از عرضه آنها در بازار خودداری می‌کنند. به همین دلیل ناشران ناچارند که یک سری کاغذ را از بازار آزاد تهیه کنند و همین موضوع باعث بالا رفتن هزینه تمام شده کتاب و گران شدن قیمت آن برای مصرف‌کننده می‌شود.
جنگ روانی و قیمت کاغذ
چندی پیش احمد شریفان، نایب رییس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوا در این زمینه گفت: دلیل افزایش قیمت یک شبه در بازار کاغذ چیزی نیست جز جنگ روانی. متاسفانه در کشور ما بازار، تابع جنگ روانی است و بیش از اینکه از تغییرات در کشور خودمان تاثیر بگیرد، از تغییرات در کشورهای دیگر تاثیر می‌گیرد.
بهمن ماه سال جاری نیز محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از کمبود کاغذ در بازار نشر سخن گفت و علت آن را متوقف شدن کاغذ در گمرک عنوان کرد. وی همچنین از تلاش‌های این معاونت برای برطرف شدن مشکل گرانی کاغذ خبرداد و بیان کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کار‌های اداری اولیه را برای برطرف شدن مشکل ماندن کاغذ در گمرک انجام داده است.
بهروش: کنون شب عید است و بحث تهیه و چاپ سر‌رسید و نیاز به کاغذهای تحریر زیاد شده است که به تبع آن عرضه و تقاضا یکی از علل گرانی است، زیرا نیاز در آن حوزه بیشتر شده که امری طبیعی در حوزه اقتصاد محسوب می‌شود
پیش از این نیز در شهریور‌ماه با آغاز سال تحصیلی قیمت کاغذ چاپ و تحریر در بازار آزاد ۱۲ درصد افزایش یافته است، پیش از این بسیاری از فعالان بازار کاغذ از انفجار قیمت‌ها در نیمه دوم سال خبر داده بودند.
به سراغ یکی از ناشرین بزرگ کشور رفتیم تا پیرامون مشکلات مربوط به افزایش نرخ کاغذ و تاثیر آن بر این حوزه گفتگو کنیم. مدیر انتشارات ضریح آفتاب می‌گوید: هرچه قیمت کاغذ گران‌تر شود حوزه نشر ضعیف‌تر می‌شود و توان ناشرین پایین می‌آید. پیش از گرانی‌ها نیز مردم استقبال زیادی از کتاب نمی‌کردند و ناشران تیراژ خود را پایین آورده بودند.
کاهش چشمگیر تیراژ ناشران
محمدرضا بهروش در گفتگو با «صبح امروز» بیان میکند: هرچه قیمت‌ها افزایش پیدا میکند خدمات ناشران کم‌تر می‌شود که این امر تاثیر منفی بر حوزه فرهنگ می‌گذارد. اکنون بیشتر افراد به چاپ دیجیتال روی آورده‌اند و تیراژ‌هایی که حداقل ۱۰۰۰ عدد بود اکنون به ۵۰ تا ۱۰۰ عدد رسیده است.
وی تصریح میکند: مراجعه در این حوزه بسیار کم شده و سرمایه‌های ما نیز در انبار‌ها خوابیده و استقبال و خریدی نمی‌شود تا بتوانیم دوباره کاغذ ۶۰۰ هزار تومانی برای چاپ بخریم. کاغذهایی که به ناشران داده می‌شود جواب نیاز آنان را نمی‌دهد و مقداری به عنوان علی‌الحساب به آنها می‌دهند که جوابگوی نیاز آنها نیست.
تاثیر شب عید بر گرانی کاغذ
بهروش با بیان اینکه بنده در یک سال گذشته نتوانستم هیچ کاغذی تهیه کنم در صورتی که ۲۶ عنوان کتاب چاپ کرده‌ام، عنوان میکند: اکنون شب عید است و بحث تهیه و چاپ سر‌رسید و نیاز به کاغذهای تحریر زیاد شده است که به تبع آن عرضه و تقاضا یکی از علل گرانی است، زیرا نیاز در آن حوزه بیشتر شده که امری طبیعی در حوزه اقتصاد محسوب می‌شود.
تجار کاغذ در آستانه ورشکستگی
وی با اشاره به اینکه به گفته وزیر کشور ۴۰ درصد فعالیت ناشران کم شده است و افت در حوزه نشر داشته‌اند که آمار‌ها نیز مشخص است، تبیین میکند: از نظر وارد‌کنندگان قیمتی که ستاد قیمت‌گذاری برای کاغذهایی که آنها در کمرگ دپو کرده‌اند بسیار پایین است، جوابگوی هزینه‌های آنان نیست و عملاً باید از جیب خود نیز هزینه کنند تا بتوانند آن را عرضه نمایند، به همین خاطر کاغذ‌هایشان را یا عرضه نمی‌کنند تا قیمت متعادلی که مدنظرشان است به دستشان برسد و زیان نکند.
معضلی به نام دپو
بهروش ادامه می‌دهد: اکنون بخش عمده‌ای از کاغذها در گمرکات دپو شده و خارج نمی‌شود که این موضوع خود یک معضل است. رئیس اتحادیه هفته گذشته به بنده گفت، قیمت کاغذی که به ناشران اعلام کرده‌اند هر بار با سری قبل متفاوت است، یا اکنون می‌گویند باید مابه‌التفاوت کاغذی که بین ۳۰ هزار ناشر توزیع شده را از آنها دریافت کنید. این‌ها مواردی است که عملاً کار را سخت میکند تحمیل اینگونه هزینه‌ها به ناشرین و یا قیمت‌گذاری که هر لحظه متفاوت است نیز برای اتحادیه و ناشران مشکل ایجاد کرده است.
عدم وجود تجهیزات تولید کاغذ در ایران
وی خاطرنشان میکند: سیاست گذاری‌هایی که در حوزه دولت انجام می‌شود تاثیر خود را در بازار می‌گذارد، و صحبت‌های مسئولان بسیار سریع بر روی قیمت دلار تاثیر می‌گذارد. اکنون ۹۵ درصد کاغذ ایران وارداتی است زیرا در حوزه چاپ کاملاً به خارج وابسته است یعنی هیچ تولیدی در ایران وجود ندارد که ما بتوانیم روی پای خودمان بایستیم زیرا هیچ‌گونه تجهیزاتی از ماشین‌آلات گرفته تا مواد اولیه در کشور وجود ندارد.
افزایش۱۰۰ هزارتومانی قیمت کاغذ
مدیر انتشارات ضریح آفتاب مطرح میکند: زمانی که میزان تقاضا از عرضه بیشتر است عده‌ای از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند و با وجود این که در خبرها عنوان شده است افزایش ۴۰ هزار تومانی کاغذ، اما ما با افزایش ۱۰۰ هزار تومانی مواجه بوده‌ایم زیرا در هفته گذشته کاغذ آزاد ۵۰۰ هزار تومان بود در حالی که دیروز ما همان کاغذ را به قیمت ۶۱۰ هزار تومان خریداری کردیم.
کتاب‌ها راهی سردخانه شدند
وی می‌گوید: ما از چندین سال قبل حدود یک میلیارد تومان کتاب در انبار داشتیم که آن را برای تبدیل به خمیر فروختیم که ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان شد زیرا خریدی نبود و پولمان در انبار راکد شده بود که این کاغذها نیز به دلیل مسائل بهداشتی برای خمیر و کارتن‌سازی استفاده می‌شود و دیگر در صنعت چاپ و نشر استفاده‌ای ندارد
بهروش ابراز میکند: امیدواریم که مسئولان فکری به حال این مشکل بکنند زیرا بیشترین ضربه را ناشرین می‌خورند و روز به روز در حال صدمه دیدن هستند و سرمایه آنها در حال از بین رفتن است و کسی به دادشان نمی‌رسد و بیشتر آنها از کارخود کنار کشیده‌اند و در حال انتقال سرمایه خود به بازار مواد غذایی هستند.
رابطه مشکلات روزنامه‌ها با گرانی کاغذ
وی اظهار میکند: روزنامه‌ها نیز اگر قبلاً به عنوان مثال برای یک رول کاغذ یک میلیون تومان هزینه می‌کردند اکنون باید دو میلیون تومان هزینه کنند که قطعاً نیاز به تزریق پول بیشتری دارد و ضربه آن را خود مسئولان، کادر اداری و کارگران مجموعه می‌خورند.
رئیس اتحادیه صنعت چاپ در این زمینه می‌گوید: کاغذ ما وارداتی است، که برای ناشرین، مصرف عموم و چاپخانه‌ها اصلاً کاغذی وارد نمی‌شود اگر هم وارد شود با همان ارز آزاد است و هر چه قیمت ارز بالا می‌رود قیمت کاغذ نیز افزایش می‌یابد که این اتفاق بر تولید‌کننده و مصرف کننده لطمه می‌زند.
بخش خصوصی قتل‌گاه تولید کاغذ
علی مغانی در گفتگو با «صبح امروز» در پاسخ به این سوال که چرا در ایران کاغذ تولید نمی‌شود می‌گوید: در زمان رژیم پهلوی شرکتی به نام کاغذ پارس در هفت تپه خوزستان افتتاح شد که از محل نیشکر کاغذ تولید می‌کرد، اما چند سال پیش به بخش خصوصی واگذار شد که در نتیجه برخی اتفاقات از کار افتاد و اکنون سال‌ها است که کاغذ را وارد می‌کنیم.
وی عنوان میکند: از واردات کاغذ هم دلالان سود می‌کنند و هم کسانی که گشایش اعتبار می‌کنند که بیشتر از کاغذ داخلی برایشان سود دارد.
دخالت یا حمایت؟
با وجود اینکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان سال گذشته تقاضای تخصیص ۸۰ میلیون دلار ارز دولتی برای واردات کاغذ در سال جاری را به دولت ارائه کرده و خبرها نیز از تایید آن حکایت داشت اما، جهانگیری در نهم تیرماه سال جاری و در جلسه شورای اقتصاد به صراحت از حذف یارانه ارزی دولتی برای واردات کاغذ خبر داد و عنوان کرد، این مساله می‌تواند محرکی جهت تولید داخلی کاغذ و استفاده از منابع داخلی برای تولید این محصول شود، که رئیس اتحادیه صنعت چاپ در این خصوص می‌گوید: اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این امر مداخله نکند و بازار را به حال خود رها کند، به مراتب بهتر است از آن است که خون شهدا تبدیل به ارز شود و با هزار مشکل وارد رانت گردد.
مغانی: کاغذ ما وارداتی است، که برای ناشرین، مصرف عموم و چاپخانه‌ها اصلاً کاغذی وارد نمی‌شود اگر هم وارد شود با همان ارز آزاد است و هر چه قیمت ارز بالا می‌رود قیمت کاغذ نیز افزایش می‌یابد که این اتفاق بر تولید‌کننده و مصرف کننده لطمه می‌زند
وی در خصوص دپوی کاغذ توسط تجار در گمرک ابراز میکند: یک تاجر وقتی با ارز آزاد کاغذ وارد کرده، پول و سرمایه خود را به خطر انداخته است و باید برایش صرفه اقتصادی داشته باشد تا بتواند آن را بفروشد، و قطعا نیز آن را برای فروش وارد کرده نه برای دپو.
ایجاد تعاونی، راه نجات از بحران
مغانی راه خارج شدن از این بحران را ایجاد تعاونی در همه مراکز استان‌ها می‌داند و توضیح می‌دهد: ما در مشهد شرکت تعاونی صنعت چاپ و تعاونی ناشرین و در تهران نیز تعاونی چاپخانه‌داران را داریم. اگر ناشران می‌خواهند چه با ارز آزاد و چه با عرض تهاتری یا با هر ارز دیگر، کالایی برای این موضوع وارد کنند بهترین راه این است که خود متولیان این کار را برعهده بگیرند و بین اعضای شان توزیع کنند، در این صورت نه دپو پیش می‌آید و نه گران فروشی.
رئیس اتحادیه صنعت چاپ مشهد اظهار میکند: روزنامه‌ها نیز تعاونی مطبوعات دارند و بهتر است اگر می‌خواهند کاغذی وارد کنند رقم آن را در اختیار تعاونی مطبوعات قرار دهند تا آنها کار واردات و توزیع را انجام دهند.