تهدید از نوع یارانه‌ای
ریحانه موسوی
روز گذشته در خلال بررسی بخش درآمدی تبصره ١۴ لایحه بودجه ١۴٠٠، سید محسن دهنوی نماینده گلستان پیشنهاد حذف تنخواه یک درصدی دولت از بانک مرکزی را به منظور جلوگیری از بینظمی مالی دولت مطرح کرد. این در حالی است که شرط استفاده مجدد از این محل، تسویه تنخواه قبلی خواهد بود.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است برای پرداخت به موقع مصارف هدفمندی و براساس درخواست سازمان برنامه و بودجه کشور معادل یک درصد (۱%) جمع مصارف جدول تبصره (۱۴) را به صورت تنخواه در اختیار سازمان هدفمند‌سازی یارانه‌ها قراردهد.
تنخواه یادشده باید حداکثر تا دو ماه پس از دریافت از محل منابع جدول مذکور تسویه گردد. شرط استفاده مجدد از این تنخواه، تسویه تنخواه قبلی است. این حکم مشمول تنخواه خزانه‌داری کل کشور نمی‌شود. سازمان برنامه و بودجه مکلف است در صورت کسری منابع یارانه نقدی منابع را از سایر محل‌ها تامین و به حساب سازمان هدفمند سازی یارانه‌ها نزد خزانه واریز نماید و حداکثر تا دو ماه پس از آن تسویه کند.
مخالفت با حذف تنخواه یک درصدی
این پیشنهاد هم از سوی محمدباقر نوبخت در مقام نماینده دولت و هم از سوی عبدالرضا مصری به عنوان نماینده کمیسیون تلفیق با مخالفت روبرو شد. معاون رئیس جمهور با بیان اینکه دولت پیش از این از شورای عالی هماهنگی اقتصادی و با موافقت مقام معظم رهبری مجوز لازم را برای استفاده از اوراق و منابع مالی خزانه اخذ کرده است، گفت: این مجوز برای این منظور اخذ شد که یارانه‌ها سر موقع و بی هیچ تاخیری پرداخت شود.
عبدالرضا مصری به نمایندگی از کمیسیون تلفیق نیز با این پیشنهاد مخالفت کرد و گفت: کسب منابع درآمدی دولت از جمله از محل هدفمندی یارانه‌ها احتمالی است، در حالی که دولت باید بتواند حقوق و یارانه‌ها را پرداخت کند.
وی با تاکید بر اینکه استفاده از این تنخواه یک درصدی هیچ آثار مالی و اقتصادی از نظر پایه پولی و مسائل تورمی نخواهد داشت، خواستار رای منفی نمایندگان به این پیشنهاد شد. نهایتا با رای موافق تنها ۵١ نماینده این پیشنهاد حذف شد و مجوز تنخواه یک درصدی دولت از بانک مرکزی حفظ شد.
البته نمایندگان با فروش اوراق از سوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها به عنوان یک شرکت دولتی جهت تامین منابع مالی لازم برای پرداخت به موقع یارانه‌ها مخالفت کردند. این درحالی است که به گفته دکتر نوبخت مجوز این اقدام پیش از این از شورای عالی هماهنگی اقتصادی اخذ شده بود.
نیکواقبال: مجلس محدودیت‌هایی را برای دولت در نظر گرفته است که نتواند به راحتی از نظام بانکی اعتبارات جدیدی دریافت کند، تا نقدینگی بالا نرود و تورم نیز شدت بیشتری پیدا نکند، اما دولت با استفاده از تنخواه یک درصدی مبالغ جدیدی اعتبار دریافت می‌کند و در نتیجه باز هم بدهی های آن که خود به خود بالا است، افزایش می‌یابد کمیسیون تلفیق مجلس نیز برای اینکه جلوی ولخرجی‌های دولت را بگیرد پیشنهاد حذف این تنخواه را داده است
تهدید یارانه‌ای دولت
رییس سازمان برنامه و بودجه کشور خطاب به دولت بعد گفت: اگر امکان استفاده از این تنخواه یک درصدی را نداشته باشید، در پرداخت به موقع یارانه‌ها دچار مشکل فراوانی خواهید شد. وی از نمایندگان خواست فرصت پرداخت به موقع یارنه‌ها به محرومین را با حذف این تنخواه، دچار اخلال نکنند که یک کارشناس اقتصادی در این خصوص می گوید: ۹۰ درصد این موضوع به یارانه‌ها ارتباطی ندارد و دولت مجبور است به نحوی تهدید کند تا درآمد خود را دربیاورد که در مورد این موضوع بحث مشکل در پرداخت یارانه‌ها را پیش کشیده است.
دکتر علی اکبر نیکو اقبال استاد اقتصاد دانشگاه تهران در گفتگو با «صبح امروز» با اشاره به اینکه دولت‌ها در اسفند‌ماه دچار کمبود نقدینگی می‌شوند که آن را از طریق دریافت اعتبارات بانکی جبران می‌کنند، بیان می‌کند: با توجه به این حجم عظیم از مخارج مختلف و هنگفت مانند ، درآمدهای دولت نسبت به آن بسیار کم است، همچنین دریافت مالیات‌ها را بسیار با خوش‌بینی برآورد کرده و در زمان‌هایی مانند شب عید باید عیدی کارمندان را نیز پرداخت کند.
محدودیت‌های مجلس برای دولت
وی تصریح می‌کند: مجلس محدودیت‌هایی را برای دولت در نظر گرفته است که نتواند به راحتی از نظام بانکی اعتبارات جدیدی دریافت کند، تا نقدینگی بالا نرود و تورم نیز شدت بیشتری پیدا نکند، اما دولت با استفاده از تنخواه یک درصدی مبالغ جدیدی اعتبار دریافت می‌کند و در نتیجه باز هم بدهی های آن که خود به خود بالا است، افزایش می‌یابد کمیسیون تلفیق مجلس نیز برای اینکه جلوی ولخرجی‌های دولت را بگیرد پیشنهاد حذف این تنخواه را داده است.
این اقتصاددان با بیان اینکه دولت از طریق دریافت این مجوز قانونی می‌تواند مبالغ زیادی درآمد برای خود ایجاد کند که از این طریق عیدی‌ها و مخارج مختلف خود را پرداخت می‌کند، عنوان می‌کند: به هرحال این موارد مخارج ثابت دولت هستند و نمی‌تواند حقوق و عیدی بازنشستگان و کارمندان دولت و ده‌ها هزینه ایجاد شده دیگر را در کوتاه‌مدت از راه دیگری تامین کند.
خوشبینانه بودن درآمدهای دولت
وی ابراز می‌کند: وقتی به منابع درآمدی دولت که شامل فروش شرکت‌های دولتی، دادن قرض‌های ملی که به عنوان اوراق دولتی معروف است و از محل خرید این‌ها درآمد دولت اضافه می‌شود و سایر موارد نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که بسیار خوشبینانه بررسی شده. همچنین درآمدی که دولت از بورس کسب کرد، با راکد شدن خرید و فروش درآن تثبیت شده و درآمد جدیدی برای آن ایجاد نمی‌کند.
افزایش درآمدهای ارزی در راه است
نیکو اقبال استاد اقتصاد دانشگاه تهران با ابراز امیدواری نسبت به وصول مطالبات از کشور کره می‌گوید: تسهیلاتی برای دولت ایجاد شده تا بتواند درآمدهای ارزی خود را افزایش دهد، اگر در گفتگو‌ها توافقی صورت بگیرد، منابع و درآمدهای دولت بسیار افزایش پیدا می‌کند مگر اینکه اتفاق دیگری بیفتد که شواهد نشان نمی‌دهد، اما ما باید با این تصور پیش برویم که درآمدهای ارزی ایران افزایش پیدا می‌کند.
فرار سرمایه ۱۰۰ میلیارد دلاری
وی اظهار می‌کند: از چند سال گذشته رشد اقتصادی کشور منفی است، در دوسال گذشته نیزحدود ۱۰۰ میلیارد دلار فرار سرمایه داشته‌ایم در صورتی که باید در سال حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داخلی داشته باشیم، اما سرمایه‌گذاری ما در دوبخش داخلی و خارجی صفر است.
این اقتصاددان خاطر‌نشان می‌کند: فلاکت و بیکاری در کشور افزایش یافته و باید یک راه علاج ضروری و کلی برای اقتصاد ایران پیدا شود، زیرا اکنون وضعیت به شکلی شده که دولت باید از امروز به فردا زندگی کند.