صعود یا نزول؟
مهناز اصغری
در شرایطی که کرونا و کسادی بازار و کسب و کارها، لرزه به جان بازارهای اقتصادی و مالی جهان انداخت، بازار بورس و اوراق بهادار به واژه نام آشنایی برای مردم تبدیل شد که تا پیش از در این حد شناخته شده نبود و مردم ترجیح می‌دادند در این بازار سرمایه‌گذاری نکنند. البته بد نیست اشاره‌ای کنیم که رییس جمهور این اتفاق را نشانه اعتماد مردم به اقتصاد کشور می‌دانست و کارشناسان آن را برخاسته از نگرانی عمومی از تورم می‌خواندند.
یکی از دلایل استقبال مردم از سرمایه گذاری در بازار بورس، میزان حجم مورد نیاز نقدینگی است که در مقابل سایر بازراهای سرمایه گذاری چون طلا و ماشین و سکه می‌تواند اندک محسوب شود. موضوع دیگر حمایت‌های علی الظاهر دولت از بورس و ترغیب مردم به سرمایه‌گذاری و تاکید بر ثبات بازار سهام است که تأثیر زیادی در گرایش مردم به سمت این بازار داشت.
اما آنچه که در چندماه اخیر با آن مواجه بودیم گلایه‌مندی و اظهار نگرانی مردمی است که به آینده این بازار دل بسته و دارایی خود را به میان گذاشته‌اند و حالا با هربار قرمز پوشی بازار لرزه بر اندامشان می‌افتد.
رصد بازار از آبانماه سال جاری تا کنون
بر اساس رصدها، روند ریزشی بازار سرمایه از مردادماه آغاز و تا اواسط آبانماه ادامه داشت به طوری که شاخص کل این بازار از کانال دو میلیون واحد به کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد کاهش یافت. از اواسط آبانماه تا اوایل دی‌ماه نیز بازار روندی تقریبا صعودی به خود گرفت و شاخص کل دوباره وارد کانال یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد شد اما ورق صعودی بورس از ابتدای دی‌ماه دوباره برگشت و این بازار طی هفته‌های گذشته سراسر قرمزپوش بود به طوری که شاخص کل برای نخستین بار به کانال یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد عقب‌گرد کرد.
اخیرا نیز با نزدیک شدن به تحلیف جو بایدن، رییس جمهوری آمریکا و از بین رفتن تنش‌های مربوط به انتخابات آمریکا شاهد تاثیر آن در بازار ارز و کاهش نرخ دلار تا محدوده ۲۰ هزار تومان بودیم که باعث تحت تاثیر قرار گرفتن سهام شرکت‌های دلاری محور و افت قیمت سهام این شرکت ها در بازار شد. شاخص بورس هفته گذشته نیز به روند نزولی خود ادامه داد. اما بازار سهام در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته با توجه به افزایش دوباره قیمت دلار تا محدوده ۲۲ هزار تومان و انتشار گزارش ۹ ماهه شرکت‌ها تغییر مسیر داد و چراغ امید بازگشت روند صعودی بورس را روشن کرد و بازار هفته جاری را با چراغ سبز آغاز کرد و شاخص کل این بازار بیش از ۳۸ هزار واحد افزایش یافت.
بد نیست اشاره کنیم که در معاملات روز گذشته شاخص کل بازار سرمایه با ۳۸ هزار و ۹۲ واحد افزایش تا رقم یک میلیون و ۲۲۲ هزار واحد افزایش یافت. همچنین شاخص کل (هم وزن) با هفت هزار و ۲۵۲ واحد افزایش به ۴۴۰ هزار و ۳۸۳ واحد و شاخص قیمت (هم وزن) با چهار هزار و ۷۴۳ واحد رشد به ۲۸۸ هزار و ۲۱ واحد رسیدند.
عدم نظارت و مدیریت‌های ضعیف
در خصوص گلایه‌های سرمایه گذاران و ضرر و زیان‌های آنها تا کنون بسیاری از مسئولین در رسانه‌های مختلف واکنش نشان داده و این مهم را جزو اولویت‌های خود خواندند. در این بین نگاه مجلس‌ها غالبا به این موضوع معطوف است که دولت باید از اعمال نظر در بورس خودداری کند. هرچند که رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نگاه مردم به بورس بلند مدت باشد، گفته است که «مردم آرامش خود را حفظ کنند، شرایط بازار سرمایه در بلندمدت به نفع کشور و مردم خواهد بود.»
محمدرضا پور ابراهیمی معتقد است بخشی از شرایط فعلی بازار بورس به دلیل عدم نظارت و مدیریت‌های ضعیف بوده که باید اصلاح شود .
کنترل بحران به دست مسئولین
در مقابل حسن نوروزی ، نایب رییس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با اشاره به وضعیت بازار سرمایه عنوان کرد: دولت باید بازار خودرو، ارز، طلا و بازار سرمایه را کنترل و روزانه برای آن برنامه‌ریزی کند و یک ستاد عالی متشکل از اقتصاددانان، رییس بانک مرکزی، وزیر اقتصاد، وزیر صنعت و وزیر کار روی این موضوع کار کنند تا جلوی این بحران گرفته شود درغیر اینصورت این بحران ادامه دار خواهد بود.
بدتر از همه سیگنال بیمه‌گری بورس بود
یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز مهمترین تبعات ریزش بورس را اعتمادسوزی عنوان کرد و گفت: دولت تبعات نقش مخرب خود را در بورس ببیند و در این زمینه تغییر رویه دهد.
مجتبی توانگر گفت: متاسفانه دولت در مدیریت بازارها از جمله بورس خیلی منفعل و بلکه کاسب‌کارانه عمل کرد. وقتی این تصور شکل می‌گیرد که دولت می‌خواهد با رشد بورس و عرضه سهام دولتی، بخشی از کسری بودجه را جبران کند، طبیعی است که مردم هم برای حفظ ارزش پول خود، وارد این عرصه می‌شوند. بدتر از همه سیگنال بیمه‌گری بورس بود.
این عضو شورای اقتصاد ادامه داد: دعوت به بورس و جملاتی از این دست که همه چیز خود را به بورس بسپارید، این پالس را به مردم می‌داد که دولت از بورس حمایت می‌کند. در حالی که دولت و سازمان بورس باید از ابتدای رشد عجیب شاخص که کاملا مشخص بود حبابی است و همزمان با سیل ورود مردم به بورس، تدبیر می‌کرد و اجازه چنین نوسان عجیب و بی سابقه‌ای نمی‌داد که شاخص کل طی ۵ ماه ۴ برابر شود و سپس نصف!
افت و خیزهای بازار سرمایه
امانقلیچ شادمهر، یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز با اشاره به اینکه مجلس نسبت به وضعیت بورس دغدغه‌مند است، تاکید کرد: التهابی که اکنون در این بازار شاهد هستیم از سوی دولت ایجاد شده است، سال گذشته خیلی‌ها با وعده وعیدهایی که داده شد سرمایه خود را وارد این بازار کردند و متضرر شدند، این افت و خیزهای بازار سرمایه جامعه را دچار مشکل کرده است و بسیاری آسیب دیدند.
آشوب بازار سرمایه
رییس کمیته حقوق بشر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز در نامه‌ای به رییس جمهوری گفت که اختلاف بین وزارت خانه‌ها وضعیت بازار سرمایه را به آشوب کشانده است.
زهره الهیان نماینده تهران در نامه‌ای به رییس جمهوری درباره بورس گفت که عملکرد دولت در واگذاری سهام خود در قالب صندوق‌های قابل معامله در بورس و ضعف نظارت بر معاملات بازار سرمایه مورد تایید مجلس شورای اسلامی نیست و لازم است تا علاوه بر عدم اظهارات غیرکارشناسی توسط مقامات دولتی، نسبت به اداره بهتر و افزایش نظارت بر معاملات در بازار سرمایه اقدام شود.
نرخ ارز، وابسته چشم‌انداز سیاسی
یک کارشناس اقتصادی نیز در خصوص کلیت بازار سهام به «صبح امروز» گفت: بازار سهام معلول یک سری علت‌های ریشه‌ای است که طی دو سال گذشته و در پی اتخاذ سیاست‌های کلان در سطح سیاست‌گذاری شکل گرفته بودند؛ ورود نقدینگی، عدم‌تطابق زیرساخت‌های بورس با حجم نقدینگی موجود، جذاب نبودن بازارهای موازی و عدم‌آموزش مفاهیم ریسک و بازده موضوعاتی هستند که باعث شده‌اند اتفاقات امروز شکل گیرند. بدون تردید برای رشد اقتصادی کشور و همچنین بهبود وضعیت بازار سرمایه اقدامات زیادی باید انجام شود.
براتی ادامه داد: نرخ ارز مهمترین عاملی است که بر روند معاملات بازار سرمایه تاثیرگذار است، در حالی که اکنون نرخ ارز به شدت وابسته به چشم‌انداز سیاسی به خصوص سیاست خارجی است. با روشن شدن تکلیف اوضاع سیاسی در آمریکا به تدریج جهت اصلی بازارها برای میان‌مدت و بلندمدت مشخص خواهد شد.
به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه، مطالعات تطبیقی در بلندمدت نشان‌دهنده وابستگی شدید نرخ ارز به فروش نفت است و با روی کار آمدن بایدن تکلیف نفت در بازارهای جهانی نیز مشخص خواهد شد.
وی افزود: تزریق پول به بازار سهام یکی از دلایل پایداری روند صعودی است و تقاضایی که به واسطه جریان پولی ایجاد می‌شود قطب اصلی این بازار را در دست می‌گیرد.
براتی با اشاره به اینکه «برگشت‌های سریع غالبا فروش‌های آبشاری را به همراه دارد» مطرح کرد: دولت سیاست‌های نادرستی اتخاذ می‌کند. سیاست‌های بازدارنده‌ای چون محدودیت اعتباری سهامداران و محدودیت خرید سهام توسط صندوق‌ها و بانک‌ها از جمله این سیاست‌ها بود.
وی در پایان‌بندی صحبت‌های خود تصریح کرد: مسبب بخش عمده‌ای از بی اعتمادی سهامداران دولت است. هرچند از این موضوع نیز نمی‌توان چشم پوشی کرد که بعضا طمع مردم و نگاه کوتاه مدت به بازار به این موضوع دامن می‌زند. چرا که بورس بازاری مانند ارزهای دیجیتال نیست که ساعت خرید و فروش داشته باشد و کمترین نگاه برای سرمایه‌گذاری در این بازار بازه زمانی یک ساله است و نمی‌توان سیگنال‌گیری و نوسان لحظه‌ای را برای سودآوری مد نظر قرار داد.