دلار ارزان اجناس گران
مهناز اصغری
نرخ ارز از مهمترین مولفه‌های تعیین‌کننده ظرفیت اقتصادی کشور و مهمترین عامل در تجارت است که نوسانات آن تاثیرات خیلی سریعی بر تولید داخلی کشور می‌گذارد. اما این روزها با توجه به اینکه نرخ ارز حدود هشت هزار تومان نسبت به چند ماه گذشته کاهش داشته است، فعالان بازار از ارزان شدن قیمت کالاها متناسب با کاهش نرخ ارز ممانعت به عمل می‌آورند و توجیه آنها برای این موضوع به هزینه‌های چرخه تولید و نوسانات دلار باز می‌گردد.
مردم همچنان شاهد گرانتر شدن قیمت کالاها هستند
به گزارش روزنامه «صبح امروز» به اعتقاد کارشناسان نرخ واقعی ارز در واقع همان عرضه و تقاضای موثری است که در بازار وجود دارد و قیمت روز براساس آن تعیین می‌شود؛ چراکه یکی از مسائل مهم و تعیین‌کننده در هزینه تمام‌شده واحدهای صنعتی، نرخ ارز و نوسانات آن است. نوسانات گسترده و وسیع نرخ ارز اثرات منفی و مثبت بسیاری بر پیکره اقتصاد دارد که یکی از آنها بروز تورم‌های بسیار شدید است. تورم می‌تواند منجر به تغییر بافت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری، تغییر وضعیت بازارهای داخلی و خارجی و همچنین تاثیر بر تجارت خارجی (صادرات و واردات) شود.
ضروری: قیمت هر یک دلار چیزی در حدود 230هزار برابر یک ریال است. حالا سوال این است که چگونه اقتصاد آمریکا تنها 50 برابر اقتصاد ایران می‌تواند در دنیا موثر باشد وقتی ارزش پول آنها چندین هزار برابر پول ما است؟
اما موضوع این است که با کاهش نسبی نرخ ارز، مردم هم منتظر کاهش نسبی در قیمت کالاها هستند و این اتفاقی است که در کمتر شرایطی در بازار ایران رخ می‌دهد. به عبارتی افت قیمت ارز نه تنها هیچ تاثیری بر کاهش قیمت‌ها در بازار نگذاشته است، بلکه مردم همچنان شاهد گرانتر شدن قیمت همه کالاها هستند. در این خصوص گفتگویی با یک کارشناس اقتصادی داشتیم.
تاثیرات نوسانات نرخ ارز بر پیکره اقتصاد کشور
دکتر ضروری بیان می‌کند: از مهمترین تاثیرات نوسانات نرخ ارز در اقتصاد کشور می‌توان به افزایش هزینه‌های تولید، کاهش حاشیه سود و کاهش توان رقابتی، کمبود سرمایه در گردش بنگاه‌ها و همچنین اختلال در سیستم خریدها و معاملات اقتصادی اشاره کرد.
وی ادامه می‌دهد: رشد سرسام آور قیمت‌ها در بازار کنونی می‌تواند ناشی از تبعات افزایش قیمت ارز در ماههای گذشته باشد. هرچند که کاهش و افزایش نرخ ارز یک نوسان سوری و هیجانی است. اما موضوع اصلی ارزش پول ملی ایران است که رو به نزول گام برمی‌دارد. قیمت ارز تنها یکی از پارامترهایی است که بر قیمت کالاها و خدمات و نرخ تورم اثر می‌گذارد، اما در سال‌هایی که افزایش قیمت ارزی نیز نداشتیم، بازهم قیمت کالاها به طور مستمر افزایش پیدا می‌کرد که البته یکی از علت‌های آن رشد چاپ پول است.
نیم درصد اقتصاد موثر دنیا در دست ایران
این کارشناس اقتصادی با اشاره به تقسیمات اقتصادی در نمودارهای دنیا مطرح می‌کند: در تقسیمات اقتصادی نیم درصد اقتصاد موثر دنیا در دست ایران است. در حالی که این رقم در آمریکا حدود 24 درصد است. با این آمار، عملا اقتصاد آمریکا باید حدود 48 تا 50 برابر اقتصاد ایران در دنیا تاثیرگذار باشد. اما بنا به شواهد خیلی بیشتر از 50 برابر ر دنیا و لااقل در ایران تاثیر دارد. بنابراین آمارها با واقعیات همخوانی ندارد. به طور نمونه قیمت هر یک دلار چیزی در حدود 230هزار برابر یک ریال است. حالا سوال این است که چگونه اقتصاد آمریکا تنها 50 برابر اقتصاد ایران می‌تواند در دنیا موثر باشد وقتی ارزش پول آنها چندین هزار برابر پول ما است؟ بنابراین گزینه‌هایی که در تقسیمات اقتصادی کلان ملاک سنجش است با اتفاقاتی که در بازار ایران رخ می‌دهد، یکی نیست.
ضروری می‌افزاید: در تعیین قیمت دلار گزینه‌های متعددی وجود دارد و یکی از مهمترین آنها چرخه عرضه و تقاضا است. قیمت ارز در ماههای گذشته بی‌اساس و هیجانی افزایش یافت و این افزایش باعث شد تا قیمت همه کالاها و خدمات در بازار افزایش یابد. مورد بعدی می‌تواند تاثیرات سیاست بر اقتصاد باشد که اخیرا شاهد آن بودیم.
پدیده چسبندگی قیمت‌ها
وی با تعریف پدیده چسبندگی قیمت‌ها ادامه می‌دهد: ریشه گرانی‌ها را باید در جایی دیگر جستجو کرد. چسبندگی قیمت‌ها پدیده‌ای است که سالهاست در اقتصاد ایران وجود دارد. به عبارتی با گران شدن قیمت هر کالایی به جهت افزایش نرخ دلار، پایین آمدن آن دیگر به سختی امکان پذیر است. به طور نمونه با افزایش قیمت ارز، اتحادیه و یا انجمن تولید کنندگان یک کالا، محاسبات خود را با ارز انجام داده و قیمت‌ها را بالا می‌برند اما در زمان نزول قیمت ارز شاهد هیچ کاهش قیمتی نیستیم.
این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: موضوع اصلی این است که ما با افت مداوم قیمت ارز روبرو نیستیم و به همین دلیل بازار به ثبات نمی‌رسد. نکته بعدی این است که کاهش قیمت، غالبا در مورد کالاهایی است که رقابت بیشتر باشد و قیمت کالاهای انحصاری کمتر کاهش پیدا می‌کنند.
تولیدکنندگان باید تابع نوسانات نرخ ارز باشند!
ضروری بیان می‌کند: بی شک تولیدکنندگانی که برای تهیه مواد اولیه کالا و محصولات خود هزینه ارزی می‌کنند، باید تابع نوسانات هم در افزایش و هم در کاهش قیمت‌ها باشند. اما در ایران فعالان بازار و تولیدکنندگان کالاهای داخلی نیز از ارزان شدن قیمت کالاها متناسب با کاهش نرخ ارز ممانعت می‌کنند.
وی در پایان تاکید می‌کند: مشکلات اقتصادی باید از طریق راهکارهای علمی و رویه‌های اقتصادی مناسب برطرف شود که متاسفانه در کشور برای برطرف کردن مشکلات اقتصادی اعم از تولید، بیکاری، اشتغال، انباشت سرمایه، نرخ ارز و بهره‌های پولی و بانکی، از روش‌های منطقی مبتنی بر الزامات علم اقتصاد استفاده نشده، به همین دلیل ما همواره با این مشکل روبه‌رو هستیم.
لزوم درایت دولت و نهادهای نظارتی در کنترل شرایط
در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ، ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ارزي ﺑﺮ ﻗﻴﻤﺘﻬﺎي ﻧﺴﺒﻲ در ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي از اهمیت ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﺘﺎﻳﺞ این بررسی‌ها ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺁن هستند ﮐﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ارز ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﮐﺎﻻها می‌شود. اما با کاهش آن درواقع اتفاق چشمگیری رخ نمی‌دهد. مصداق این موضع نیز مقالات و گزارشات مختلفی است که در این زمینه به چاپ رسیده است. در چنین شرایطی دولت باید با درایت خاص، تلاش خود را برای تثبیت قیمت ارز در دراز مدت در بازار به کار گیرد و نهادهای نظارتی نیز قیمت‌ها را کنترل کنند و مانع از گرانفروشی بی منطق کالاهایی شوند که به بهانه گرانی ارز، قیمت‌ها را بالابرده‌اند.