رسانه ملی هم دست با مافیا!
مهناز اصغری
چند روز پیش برنامه‌ای به اصطلاح آموزشی از رسانه ملی در حال پخش شدن بود که با شنیدن نکته‌ای کلیدی از زیان مجری، علاقمند شدم که آن را یاد بگیرم، اما پس از شنیدن نکته کذایی، به عمق فاجعه‌ای پی بردم که سال‌هاست نه تنها من، که بسیاری از آن اطلاع دارند؛ اما حرفهایشان راه به جایی نمی‌برد و زورشان به دست‌های پشت پرده کنکور نمی‌رسد.
نبود متولی مشخص و کارآمد، در کنار نظارت ناکافی باعث شده است که حتی رسانه ملی هم خواسته یا ناخواسته وارد این چرخه و مافیای پشت پرده کنکور شود و به آنها کمک کند تا تولیدکنندگان بسته‌های آموزشی که هیچ ضمانتی برای نحوه آموزش صحیح و اصولی آنها وجود ندارد، بتوانند داوطلبان بیشتری را جذب کلاس‌ها یا محصولات خود کنند
در حین این برنامه تبلیغات فراوانی برای فروش سی‌دی ها و دی وی‌دی های آموزشی به نمایش گذاشته می‌شد و برای من به عنوان یک مخاطب این سوال مطرح بود که اصولا چه کسی صلاحیت را برای حضور در یک برنامه تلویزیونی تایید نموده است؟ این نحوه تدریس و آموزش‌ها تا چه حد با نیازهای واقعی داوطلبین و واقعیت‌های کنکور منطبق است یا سازگاری دارد؟ و آیا با روشهای ارائه شده می‌توان از سد کنکور عبور کرد؟
جولانگاهی برای آموزش!
تست زنی یکی از چالش برانگیزترین مهارت‌ها برای دانش‌آموزان کنکوری می‌باشد و این روزها شبکه‌های مختلف تلویزیونی و حتی مجازی، تبدیل به جولانگاهی برای آموزش تست و دروس کنکوری شده و آنها معتقدند که کنکور بسیار ساده و آسان است. در گفتگوهای میدانی که با تعدادی از دانش‌آموزان پیش دانشگاهی داشتیم نیز این موضوع مطرح شد که پخش برنامه‌های مرتبط با کنکور در تلویزیون که تعداد آنها نیز بسیار زیاد است و فضای تبلیغاتی شدیدی که به واسطه آن ایجاد شده، هیچ نتیجه‌ای جز ایجاد فشار روانی بر روی داوطلبان ندارد و در حقیقت، سود این برنامه‌ها برای داوطلبان کنکور بسیار کم است. اغلب دانش‌آموزانی که با آنها به گفتگو نشستیم نه تنها از این نوع آموزش‌ها استفاده چندانی نمی‌کنند، بلکه اعتمادی به سازوکارهای آموزشی آن نیز ندارند. بی شک این موضوع بحث هزینه کرد کلان برای ساخت این برنامه‌ها توسط رسانه ملی را زیر سوال می‌برد! در این خصوص گفتگوی کوتاهی را با یک مدرس دانشگاه و مشاور تحصیلی داشتیم.
آموزش‌هایی که تعاملی نیست!
دکتر مسعود لطفی می‌گوید: آموزش مجازی نیازمند محیطی برای تعاملات دو سویه است. فرایند آموزش شامل ارزشیابی ابتدایی، ارائه محتوای آموزشی، فیدبک‌گیری و ارزشیابی پایانی است. درحالی که آموزش مجازی تلویزیونی که درحال حاضر ارائه می‌شود به ارائه درس محدود شده و پایش یادگیری و رصد آن به درستی صورت نمی‌گیرد. بنابراین از آن‌جا که این نوع از آموزش‌ها، از جنس آموزش‌های الکترونیکی تعاملی نیست، نمی‌توان از تحقق هدف یادگیری با اطمینان سخن گفت.
آموزش‌ها نیز بدان صورت است که مدرس نحوه تست زنی و آموزش یک سوال کلیدی را آموزش می‌دهد و وقتی مخاطب را جذب کرده به تبلیغ بسته‌های آموزشی خود می‌پردازد و به صورت زیرپوستی در صدد جذب آنها برای کسب منافع شخصی بر می‌آید
وی با شاره به موضوع تحصیل و آموزش در سال جاری به واسطه شیوع کرونا مطرح می‌کند: این موضوع در شرایط کنونی و به تبع ضرورت ماندن در خانه‌ها، شرایط را تشدید کرده و باعث شده است تا آموزش و پرورش با جمعیت چندین میلیون نفر دانش‌آموز، آموزش از راه دور را برای مخاطبان از طریق صدا و سیما و شبکه‌های مجازی با صرف بودجه‌های کلان راه‌اندازی کند.
کسب منافع شخصی یا آموزش عمومی؟
این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: هرچند این اقدام فرصتی است در راستای تحقق و اجرای ماده ۹ قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش در استفاده از ظرفیت سازمان صدا و سیما برای تامین اهداف تربیتی و آموزشی؛ اما در پس خود با چالش‌های جدیدی همراه است. چراکه قاعدتا بنا برفشردگی و محدودیت زمانی برنامه‌های آموزشی تلویزیون، این آموزش‌ها نیز بدان صورت است که مدرس نحوه تست زنی و آموزش یک سوال کلیدی را آموزش می‌دهد و وقتی مخاطب را جذب کرده به تبلیغ بسته‌های آموزشی خود می‌پردازد و به صورت زیرپوستی در صدد جذب آنها برای کسب منافع شخصی بر می‌آید.
مافیا اجازه حذف نمی‌دهد!
لطفی با بیان اینکه «کنکور سال‌هاست بازاری چندین میلیاردی را برای بسیاری از موسسات و ناشرین فراهم ساخته است» تصریح می‌کند: مافیای پر سود بازار کنکور، هرگز اجازه حذف آن را نداده است. نبود متولی مشخص و کارآمد، در کنار نظارت ناکافی باعث شده است که حتی رسانه ملی هم خواسته یا ناخواسته وارد این چرخه و مافیای پشت پرده کنکور شود و به آنها کمک کند تا تولیدکنندگان بسته‌های آموزشی که هیچ ضمانتی برای نحوه آموزش صحیح و اصولی آنها وجود ندارد، بتوانند داوطلبان بیشتری را جذب کلاس‌ها یا محصولات خود کنند.
سرخوردگی طیف گسترده‌ای از دانش‌آموزان!
وی بیان می‌کند: در برنامه‌های آموزشی و البته تبلیغاتی تلویزیون، بارها اعلام شد که دانش آموزان حتی اگر کل کتاب‌های درسی را هم حفظ باشند، بدون استفاده از شیوه‌های مهارتی این آموزش‌ها نمی‌توانند در دانشگاه قبول شوند و تنها با استفاده از روشهای آموزشی این برنامه‌ها می‌توانند مطمئن باشند که جزو رتبه‌های برتر کنکور می‌شوند! موضوعی که ارائه آن توسط شبکه ملی، جز بالا بردن استرس دانش‌آموزان و سرخوردگی طیف گسترده‌ای از آنها نتیجه‌ای ندارد! اکنون سوال این است که آیا واقعا این شیوه تدریس تا این حد مورد قبول است که چنین تبلیغی برای آن در نظر گرفته شده و چنین بودجه‌ای را به آن اختصاص داده‌اند؟
اعتماد نکنید؛ غافلگیر می‌شوید!
این مدرس دانشگاه تاکید می‌کند: موضوع زمانی حاد می‌شود که عده‌ای نیز در پس پرده با جملات پرطمطراقی برای فروش محصولات خود مانند حل تست‌ها فقط با یک نگاه، جواب دادن به تست بدون خواندن سوال، مهندسی معکوس، تصویر سازی و مفاهیمی از این قبیل بسیاری از دانش آموزان و اولیا را در دام خود گرفتار می کنند. حال آنکه سازمان سنجش و طراحان آن به دقت این برنامه‌ها را زیر نظر داشته و بر اساس آن اقدام به طراحی سوالاتی می‌کنند که دانش‌آموزان استفاده کننده از این بسته‌های آموزشی را در سر جلسه کنکور غافلگیر نمایند.
شیوه مطالعه متفاوت است!
لطفی در پایان‌بندی صحبت‌های خود مطرح می‌کند: مطالعه دروس از نظر نوع آزمون به دو دسته تستی و تشریحی تقسیم میگردد که در هر نوع با توجه به نوع درس، شیوه مطالعه متفاوت است. اما نکته مهم این است که اصل و مبنای آزمون تستی، مطالعه تشریحی دروس می‌باشد؛ چرا که این نوع مطالعه در درک صحیح و همه جانبه مطالب کمک می‌کند. به نظر برخی صاحبنظران مطالعه تشریحی سبب تثبیت مطالب در ذهن و مطالعه تستی سبب سرعت عمل در به یادآوری مطالب می‌شود.
همکاری رسانه ملی با مافیای پشت پرده کنکور؟
بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، وزارت آموزش و پرورش سازوکارهای متعددی با محوریت «آموزش از راه دور» پیش گرفته است که بیشترین تمرکز این وزارتخانه در وضعیت کنونی ارائه آموزش‌ها از طریق تلویزیون برای دانش‌آموزان است. اما اگر آموزش مجازی به عنوان راهبردی برای توسعه عدالت آموزشی محور کار قرار گرفته است، باید بتواند به پرسش‌های ابتدای این گزارش پاسخ دهد.
شواهد حاکی از این است که بنابر ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های موجود، سازوکارهای در پیش گرفته شده در عین ارزشمندی با کمبودها و نقدهای جدی همراه است و مهمترین نقد نیز بر موضوع همکاری رسانه ملی با مافیای پشت پرده کنکور در جذب مخاطبان این رسانه برای خرید محصولات آموزشی خاص معطوف و متمرکز است.
در پایان نیز بد نیست اشاره‌ای داشته باشیم که آموزش و پرورش به عنوان یکی از نهادهای اصلی متولی آموزش کشور در بین وزارت‌خانه‌های دولتی است و نقشی تعیین کننده در سرنوشت کشور دارد. در مقابل نیز صداوسیما بسترساز فرهنگ است و توقع فرهنگ‌سازی صحیح از این رسانه بی‌جا نیست؛ بنابراین از این حیث، دقت نظر ویژه‌ای را می‌طلبد.