چتری برای نجات یا تله‌ای برای سقوط !
ریحانه موسوی
این روزها همه جا صحبت از FATF است. بعضی تأثیر عدم پیوستن ایران به FATF بر اقتصاد آن را حتی فراتر از تحریم‌های آمریکا می‌دانند. اما FATF چیست که تا این اندازه مهم شده است؟
AFTAچیست؟
در ژوئیه سال ۱۹۸۹ توسط اجماع هفت‌کشور آمریکا، فرانسه، ایتالیا، انگلیس، ژاپن،کانادا و آلمان برای مبارزه با پولشویی گروه ویژه اقدام مالی(Financial Action Task Force) تعریف و سازمان‌دهی شد. این گروه یک سازمان بین دولتی است و هدف آن شامل تنظیم استانداردها و گسترش اجرای قوانین، تنظیم‌کننده معیار‌های عملیاتی برای مبارزه با پولشویی، مقابله با تأمین مالی تروریست‌ها و دیگر تهدیدات مربوط که امنیت سیستم یکپارچه مالی دنیا را برهم بزند، است؛ بنابراین گروه ویژه اقدام مالی یک سازمان خط مشی‌گذاراست که برای ایجاد اراده سیاسی لازم، به‌منظور ورود به قوانین ملی و تنظیم آنها در این مناطق شکل‌گرفته است.
هدف گروه ویژه اقدام مالی، رفع پولشویی
این سازمان توسعه‌دهنده لیستی از توصیه‌های فنی است که یک مبنا و استاندارد برای هماهنگی و ارتقا سیستم مالی بین‌الملل است. همچنین FATF در مورد واکنش به رفتار‌هایی که امنیت یکپارچگی سیستم بین‌الملل را خدشه‌دار می‌کنند، نیز برنامه‌ریزی می‌کند. در سال ۱۹۹۰ گروه ویژه اقدام مالی بیانیه‌ای حاوی ۴۰ توصیه باهدف جلوگیری از اشاعه پولشویی ایجاد کرد. این آغاز یک‌روند توسعه بود که گروه ویژه اقدام مالی در پنج نوبت قوانین خود را بازنگری کند تا با مقتضیات روز و رفع مشکلات جهانی هماهنگ باشد.
بیشتر بودن اعضایAFTF از سازمان ملل
تعداد کشورهایی کهFATF را پذیرفته‌اند از اعضای سازمان ملل بیشتر است، که این امر نشان دهنده اهمیت این طرح برای پیشرفت اقتصادی هر کشوری از جیبوتی گرفته تا آلمان و چین است. واقعیت این است که کشورهایی که می‌خواهند در جامعه بین‌المللی فعالیت اقتصادی بی‌دغدغه‌ای داشته باشند، باید عضو آن شوند.
در دی ماه ۹۸ برای آخرین بار به ما فرصت داده شده تا با پذیرفتن الزاماتFATF در لیست اقدامات متقابل این گروه قرار نگیریم. و باوجود اینکه بارها و بارها در دوره‌های چندین و چند ماهه فرصت ما در سطوح بین‌المللی تمدید شد، در داخل اما با بی‌میلی، بی‌توجهی و غفلت مواجه شد که ضرری سنگین بر اقتصاد کشور وارد کرد.
افقه:از۸۰ میلیون نفر جمعیت کشور، ۶۰ میلیون نفر زیر خط فقر قرار دارند و مشمول دریافت سبد کالای حمایتی هستند، این درحالی است که ثروت بسیاری در کشور وجود دارد اما با بی‌تدبیری هدر می‌رود که این موضوع باید به افرادی که با FATF مخالف هستند یاد‌آوری شود
ربیعی، سخنگوی دولت نیز در نشست خبری هفتگی‌اش گفته بود ایران بدلیل عدم اجرای لوایحFATF از خرید واکسن محروم شده. این درحالی‌است که در استانداردهایFATF قید شده است، تمام مباحث مربوط به این حوزه نباید مانع از انجام تعهدات بشردوستانه کشورها بشود.
چندی پیش اما، آیت الله آملی لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از آغاز بررسی مجدد لوایح FATF در مجمع تشخیص خبر داد و گفت: حسب ارجاع مقام معظم رهبری، بررسی مجدد این لوایح در دستور کار مجمع قرار گرفت و اعضای مجمع فارغ از فضا سازی‌های مختلف از سوی گروه‌ها و جریان‌های سیاسی و در جهت مصالح و منافع مردم و کشور آن را بررسی خواهند کرد.
عمل به سازوکارFATF ابلهانه است!
با این وجود محمدجوادلاریجانی، رئیس سابق ستاد حقوق بشر قوه قضاییه پیوستن بهFATFرا در رفع تحریم‌هابی‌تاثیر دانست و عنوان کرد که این طرح صد در صد به زیان کشورمان است. اکنون در دنیا، کشور‌های عضو FATF، بزرگترین حامیان تروریسم هستند. همه کشورهایی که در کشتار ملت یمن دخیل هستند ، اعم از سعودی‌ها، امریکایی‌ها، فرانسوی‌ها یا انگلیسی‌ها، همه عضوFATF و رکورد‌دار حمایت از تروریسم‌اند! پس،FATF، سازوکار مسخره‌ای است که ایجاد کردند تا روی دیگران پیاده کنند و اگر بناست ما به این ساز وکار‌ها عمل کنیم خیلی ابلهانه است!
۶۰ میلیون ایرانی زیر خط فقر
یک کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص سخن محمدجواد لاریجانی می‌گوید: از۸۰ میلیون نفر جمعیت کشور، ۶۰ میلیون نفر زیر خط فقر قرار دارند و مشمول دریافت سبد کالای حمایتی هستند، این درحالی است که ثروت بسیاری در کشور وجود دارد، اما با بی‌تدبیری هدر می‌رود که این موضوع باید به افرادی که با FATF مخالف هستند یاد‌آوری شود.
سید مرتضی افقه استاد دانشگاه اهواز در گفتگو با « صبح امروز» بیان می‌کند: اکنون که ما در لیست سیاه هستیم خرید و فروش‌های مختصرمان با هزینه بسیار زیادی انجام می‌شود، که این هزینه‌ها را مردم پرداخت می‌کنند نه کسانی دیگر و این مطلب زیاد پیچیده نیست، اما آقایان از وضعیت زندگی مردم خبر ندارند.
ما نیازمند مراوده با خارج هستیم
وی ابراز می‌کند: به دلیل وابستگی شدید اقتصاد کشورمان به روابط خارجی که دلیل آن نیز وابستگی به نفت است، همچنین به دلیل نیازمان به انبوه کالاهایی که مورد نیاز بخش تولید و مصرف است ناچار به مراوده با خارج هستیم که این مراوده دو بخش دارد؛ اول فیزیکی یعنی جابه‌جایی کالا و واردات کالا و خدمات، دوم رد و بدل شدن پولی است که بابت این واردات و صادرات انجام می‌شود.
رفع تحریم‌ها، مشکلات تجارت را حل نمی‌کند
سید مرتضی افقه اقتصاددان و استاد دانشگاه اهواز با بیان اینکه « انتظار می‌رود با آمدن بایدن تحریم‌ها برداشته شود که اگر این اتفاق رخ دهد، مشکل تجارت ما بازهم حل نخواهد شد که این امر تبعات زیادی را در پی خواهد داشت » عنوان می‌کند: همین که مقام معظم رهبری پذیرفته‌اند کهFATF بررسی شود، نشان دهنده این است که خود مقامات نیز متوجه شده‌اند که برای بازگشت اقتصاد کشورمان به روال عادی، پیوستن به این قرارداد اهمیت دارد.
برای شناخت و شیوه کارکرد گروه ویژه اقدام مالی بهترین راه بررسی توصیه‌نامه آن است. نیروی ویژه گزارش مالی در لیست خود ۴۹ توصیه را به کشورها عرضه می‌کند. هدف از این کار تمرکز روی سه فعالیت مبارزه با پولشویی، مبارزه با تأمین مالی تروریست‌ها و مبارزه با اشاعه تسلیحات کشتار جمعی مانند بمب اتمی است. این توصیه‌ها درون خود مفاد و قواعدی را وضع می‌کنند که در نوع خود جالب و تأمل‌برانگیز است.
شفاف‌سازی بسیار کار مناسب و سنجیده‌ای است. این کار می‌تواند باعث از بین رفتن بسیاری از فسادهای مالی و اقتصادی شود؛ اما اجرای شیوهای مانندFATF برای شفاف‌سازی می‌تواند نتیجه معکوسی به همراه داشته باشد. به نظر می‌رسد می‌توان از گروه ویژه اقدام مالی اطلاعات و ایده‌های خوبی برای اصلاح قانون پولشویی در کشور بیرون آورد و حتی به ارتقا فناوری ایران در اقتصاد کمک کرد ولی نمی‌توان به‌راحتی و بدون دقت نظر فراوان وارد یک تعهد حقوقی با چنین ابعادی شد.