کلاف سردرگم داروی «اس‌ام‌ای»
فاطمه تنانی
«اس‌ام‌ای» یک بیماری ژنتیکی است که به صورت عصبی و نخاعی پیشرونده می‌باشد که به مرور زمان به شدت بیماری افزوده می‌شود. درواقع این بیماری، یک بیماری پیشرونده نخاعی است که از دوران جنینی شروع و بعد از تولد ادامه می‌یابد. در جریان این بیماری سلول‌های شاخ قدامی نخاع که نیروی محرکه عضلات اسکلتی است، به دلیل نقص ژنتیکی بتدریج از بین می‌رود، بطوریکه علیرغم وجود هوشیاری نرمال، قدرت عضلاتی سیر پسرفت پیدا می‌کند.
در ابتدای امر اعلام کردند که این داروها اثربخشی لازم را ندارد، بعد از آن که میزان مراجعات به سازمان غذا و دارو بیشتر شد، اعلام کردند ما نمی‌توانیم هزینه خرید دارو را بپردازیم و در نهایت زمانی که نوع داروهای تولید شده در خارج از کشور افزایش یافت گفتند ما بودجه خرید این دارو را نداریم و دولت باید این بودجه را تعیین کند
چندین نوع اس‌ام‌ای وجود دارد که در تمام انواع، کودک کاملاً هوشیار و گاه حتی باهوش‌تر از هم سن‌های خود به نظر می‌رسد، اما بتدریج ضعف عضلانی به صورت از دست دادن قدرت نشستن و حتی پاگرفتن پدیدار شده به مرور حرکت دست‌ها کاهش می‌یابد، گریه‌های کودک ضعیف و به صورت ناله کردن در می‌آید. بلع مشکل شده و آسپیراسیون و یا به عبارتی پریدن مواد غذايي به داخل راههای هوایی مشاهده می‌شود به طوری که عفونت‌های ریوی به کرات بروز مي‌كند؛ بنابراین کودک حالات چهره نرمال داشته و باهوش است، اما ناتوان به نظر رسیده و در نهایت به مرگ منجر می‌شود.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» اخیراً یک پزشک متخصص مغز و اعصاب ایرانی مقیم آمریکا در مورد اثر بخشی قطعی دو داروی(اسپینرازا و ریسیدپلام) و ژن‌درمانی برای مبتلایان به بیماری اس‌ام‌ای خبر داد. به گفته این پزشک بیماران مبتلا به اس‌ام‌ای می‌توانند با استفاده از این دارو به راحتی درمان شوند، اما به دلیل بی‌توجهی مسئولان به این موضوع و عدم واردات داروهای مورد نیاز این بیماران جان خود را از دست می‌دهند.
نکته اینجاست که برخی از مسئولان چرایی عدم واردات این داروها را موضوع بالا بودن قیمت آن‌ها مطرح کرده‌اند. هزینه این دارو برای سال اول 750000 دلار و برای سال دوم 375000 دلار است.
یکی از شرکت‌های معتبر و فعال که در دوران تحریم هم ایران را حمایت کرده و در ایران حضور داشته، در حال حاضر این دارو را توزیع می‌کند. انتظار ما این بود که مسئولان مربوطه با این شرکت مورد اعتماد همکاری‌های لازم را برای تأمین داروها انجام دهند؛ چراکه شرکت‌های دارویی متناسب با شرایط مشتری‌هایشان طرح‌های مختلفی ارائه می‌دهند
برای آگاهی از وضعیت این بیماران با حسین غیاسی، مدیر سابق انجمن بیماران اس‌ام‌ای کشور گفت‌وگو کردیم.
وی با بیان اینکه «این بیماری مهمترین عامل مرگ‌ومیر در کودکان زیر دو سال است» تشریح می‌کند: در دنیا طول عمر بچه‌هایی که از ۶ ماهگی به بعد علائم بیماری را بروز می‌دهند معمولاً دو سال بیشتر نیست. کودکانی که به دنیا می‌آیند۶۰ درصد متولدان تیپ صفر هستند. این بیماران علائم خیلی شدیدی دارند، اما آن‌هایی که بزرگسال و نوجوان هستند دارای زندگی عادی هستند، ولی یک‌دفعه بیماری بروز می‌کند.
به گفته غیاسی، طول عمر بیمار، بستگی به نوع بیماری دارد. اگر بیماری نوع یک باشد ۹۰ درصد مبتلایان فوت می‌کنند و به دو سال نمی‌رسند، اما مبتلایان به تیپ دو، سه و چهار عمر طولانی‌تری دارند، اما به دشواری زندگی می‌کنند. بیماران مبتلا به نوع یک نمی‌توانند، بنشینند. به تجهیزات زیادی نیاز دارند مثل تجهیزات تنفسی. درواقع به خاطر مشکل در سیستم بلع باید با کیسه به آن‌ها غذا داده شود. همچنین نیازمند طیف گسترده‌ای از خدمات توانبخشی هستند. به این بیماران لوله‌های تنفسی وصل می‌کنند.
تعرفه‌های دولتی بار حمایتی ندارد
مدیر سابق انجمن بیماران اس‌ام‌ای کشور با بیان اینکه «افرادی که علائم بیماری به صورت حاد در آن‌ها دیده نمی‌شود، معمولاً طول عمر بیشتری دارند و نیازمند طیف گسترده‌ای از کار درمانی هستند؛ یعنی به طور روزانه باید خدمات توانبخشی به آن‌ها ارائه شود. از سویی دیگر نیاز مبرم به ویلچر برقی و عمل انحراف ستون فقرات دارند» خاطرنشان می‌کند: متاسفانه بیشتر بار این قضیه روی دوش خانواده‌ها است و کسی حمایتی از آن‌ها نمی‌شود. همچنین تعرفه‌هایی که دولت برای حمایت از این بیماران در نظر گرفته از نظر بخش خصوصی اصلأ مورد قبول نیست و این بسته حمایتی در عمل هیچ حمایتی از بیماران نمی‌کند.
علیرغم پیگیری‌های متعدد پاسخ دقیقی به ما داده نمی‌شود. به شخصه بالغ بر 30 نامه نوشتم برای مقامات سازمان غذاو دارو و وزارت بهداشت نوشته‌ام و همیشه جواب نهایی این بوده که یا پول نداریم یا این که بروید با مجلس صحبت کنید تا برای این مسأله بودجه مصوب کنند
به گفته غیاسی برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۶ نخستین داروی درمان‌کننده این بیماری مجوز و تاییدیه از سازمان غذا و دارو گرفت. اولین داروی اسپینرازا بود که مجوز گرفت و وارد بازار شد و به عنوان گرانترین داروی تاریخ شناخته معرفی شده است. داروی دیگر هم شربتی خوراکی است که سال گذشته مورد تأیید قرار گرفته و به صورت محدود توزیع شدند.
آمار دقیقی از بیماران در کشور نداریم
وی با بیان اینکه «این داروها برای تجویز بایستی وارد فهرست دارویی کشور شوند» توضیح می‌دهد: تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. درحالی که این داروها برای هر نوع این بیماری اثربخش است. براساس آمار جهانی از هر ۶ هزار تا ۱۱ هزار تولد یک فرد مبتلا به اس‌ام‌ای متولد می‌شود و طبق آمارگیری انجام شده در داخل کشور تاکنون حدود ۴۰۰ بیمار در ایران شناخته شدند، اما به خاطر اینکه بسیاری از این بیماران فوت می‌کنند، آمار دقیقی از آن‌ها در دست نیست.
غیاسی تصریح می‌کند: متاسفانه وزارت بهداشت و درمان هنوز بعد از گذشت ۶ سال در این زمینه اقدامی انجام نداده است. انتظار جامعه بیماران و خانواده‌هایشان بعد از گذشت ۶ سال این است که وزارت بهداشت اقدامی نسبت به این بیماران بنا به وظایف قانونی و شیوه‌نامه‌های کشور انجام دهد. درواقع این وزارت موظف است که داروهایی را که از سازمان غذا و دارو آمریکا تاییدیه دریافت می‌کنند برای این بیماران وارد فهرست دارویی کشور کند، ولی متاسفانه دلیل موجهی برای عدم انجام این کار ارائه نداده است.
مورد تمسخر قرار گرفتم به من گفتند: «پول داری دارو را تهیه کنی؟»!
وی با بیان اینکه «با درخواست و پیگیری‌هایی که داشتیم سازمان غذاودارو اعلام کرد بایستی فرم الف را پُر کنیم؛ چراکه تاکنون هیچ سازمانی این فرم را پُر نکرده بود. شخصاً اقدامات لازم در این زمینه را انجام دادم و درخواست خود را ارائه دادم» می‌افزاید: جالب اینجاست که از سمت مسئولان این سازمان مورد تمسخر قرار گرفتم به من اعلام کردند: «بر فرض که این جلسه برگزار شد آیا پول تهیه این داروها را داری!»
مدیر سابق انجمن بیماران اس‌ام‌ای کشور توضیح می‌دهد: در ابتدای امر اعلام کردند که این داروها اثربخشی لازم را ندارد، بعد از آن که میزان مراجعات به سازمان غذا و دارو بیشتر شد، اعلام کردند ما نمی‌توانیم هزینه خرید دارو را بپردازیم و در نهایت زمانی که نوع داروهای تولید شده در خارج از کشور افزایش یافت گفتند ما بودجه خرید این دارو را نداریم و دولت باید این بودجه را تعیین کند.
غیاسی ادامه می‌دهد: مسئولان در هر مرحله واکنش‌های متفاوتی در این زمینه نشان دادند و به تازگی اعلام شده که این مسأله باید در مجلس تصویب شود. خانواده‌های این بیماران به همه نمایندگان مجلس در رابطه با این موضوع نامه نوشتند. نمایندگان هم این موضوع را به وزارت بهداشت و درمان ارجاع دادند، ولی متاسفانه برنامه عملی درستی ارائه نشد.
شرکت‌های مورد اعتماد ایران می‌توانند دارو را وارد کنند
وی با بیان اینکه «راههای ساده‌ای برای دریافت این دارو وجود دارد» می‌گوید: یکی از شرکت‌های معتبر و فعال که در دوران تحریم هم ایران را حمایت کرده و در ایران حضور داشته، در حال حاضر این دارو را توزیع می‌کند. انتظار ما این بود که مسئولان مربوطه با این شرکت مورد اعتماد همکاری‌های لازم را برای تأمین داروها انجام دهند؛ چراکه شرکت‌های دارویی متناسب با شرایط مشتری‌هایشان طرح‌های مختلفی دارند. به طور مثال طرحی که اعلام کردند که دارو را به صورت خیرخواهانه در اختیار کشورها می‌گذارند. طرح دیگر این شرکت‌ها واردات دارو با مسئولیت پزشک متخصص و به نام بیمار است؛ درواقع دارو به صورت اختصاصی به نام یک بیمار وارد کشور می‌شود. ما می‌توانیم از این دو طرح استفاده کنیم.
اراده‌ای در میان مقامات وزارت بهداشت و درمان برای خرید دارو وجود ندارد
به گفته مدیر سابق انجمن بیماران اس‌ام‌ای کشور متاسفانه هنوز دلیل عدم انجام این اقدام را متوجه نشدیم. درواقع اراده‌ای برای انجام این کار در میان مقامات وزارت بهداشت و درمان وجود ندارد. علیرغم پیگیری‌های متعدد پاسخ دقیقی به ما داده نمی‌شود. به شخصه بالغ بر 30 نامه نوشتم برای مقامات سازمان غذاو دارو و وزارت بهداشت نوشته‌ام و همیشه جواب نهایی این بوده که یا پول نداریم یا این که بروید با مجلس صحبت کنید تا برای این مسأله بودجه مصوب کنند.