دره ای فضایی در زمین جزیره قشم
علی مهروی
درۀ چاهکوه (یا تنگهٔ چاهکوه) یکی از جاذبه‌های زیبای طبیعی جزیره قشم در استان هرمزگان است. که به دلیل شکل و ظاهرعجیب و منحصر بفردش نه تنها در ایران بلکه در جهان شهرت پیدا کرده است.
این دره در فاصلهٔ ۷۰ کیلومتری شهر قشم و در کنار روستای چاهو شرقی بخش شهاب قرار دارد است و یکی از عجایب هفتگانه این جزیره محسوب می شود.
این تنگه، حاصل میلیون ها سال فعالیت عوامل و پدیده های طبیعی است و وقتی به آن نگاه می کنید، اینطور به نظر می رسد که به سیاره ی دیگری سفر کرده اید.
علت نام‌گذاری
گفته می شود استفاده از نام چاهکوه برای این دره به وجود سه یا چهار حلقه چاه در نقطه آغاز آن بازمی‌گردد که در زمان‌های قدیم به دست اهالی روستای چاهو شرقی برای تأمین آب شیرین، کنده شده‌است. جالب است بدانید به این دره، دره ی مقدس چاهکوه هم می گویند. به این دلیل که در گذشته، چاهکوه محلی برای ذخیره ی آب بوده و از آنجا که آب در گذشته دارای قداست خاصی بوده است، این محل را مقدس می دانسته اند. با توجه به گرم و خشک بودن آب‌وهوای منطقه، آب شیرین ذخیره‌شده ارزش بالایی دارد و این چاه‌ها محل ذخیره آب باران بوده‌است.
ویژگی ها
چاهکوه دره‌ای به عمق ۱۰۰متر است که نمایشی از فرسایش سنگ‌های رسوبی است. این دره با حفره‌ها و دالان‌ها و اشکال اعجاب‌آور در دیواره‌های خود گردشگران را مبهوت می‌کند. نظیر این پدیده زمین‌شناسی در آلمان، انگلیس، چین، آمریکا و چند کشور دیگر وجود دارد. این دره بخشی از ژئوپارک قشم محسوب می‌شود که به تأیید یونسکو رسیده‌است. صخره های آن با ظاهر غیر معمولی که دارند می توانند ساعت ها شما را به تماشای خود بنشانند.
در تنگه چاه کوه چه ببینیم؟
دره چاهکوه، در دل یک کوه سنگی یک‌پارچه قرار گرفته که به شکل ضربدر برش خورده‌است. چاهکوه در ابتدا عریض و با دیواره‌های بلند در برابر دیدگان مخاطب ظاهر می‌شود، ولی به تدریج از عرض آن کاسته تا جایی که عبور از میان آن دشوار می‌شود این درحالی است که ارتفاع دیواره‌ها همچنان زیاد است.
وجود شیارها و خطوط فرسایش موازی و همچنین حفره و تاقچه‌ای بدنه این دره و نیز وجود جوی‌های سنگی در کف دره، موجب شده تا تنگه چاهکوه هر بیننده‌ای را تحت‌تأثیر قرار دهد.
چاهکوه دره‌ای است با احجام و تندیسها و پوشیده از صدها حفره و کاسه و تاقچه بر بدنهٔ عمومی آن با جوی‌های سنگی و چاه‌های آب که از یورش باد، بارش باران‌های تند و تابش آفتاب داغ پدید آمده‌است.
باد، آب باران و بارش‌های سیل‌آسا و شدید از مهم‌ترین دلایل وجود این حفره‌های زیاد در میان دیواره چاهکوه است. سنگ‌های چاهکو دارای آهک یا بی کربنات کلسیم است که اسید آب باران دلیل حل شدن آنها و ایجاد شکاف‌ها و حفره‌های کوچکی در میان آنها شده و این حفره‌ها در طول چند میلیون سال بزرگ‌تر شده و تبدیل به دالانه‌هایی شده‌اند.
این دره از چهارسو، چهارتنگه دارد که در جاهایی دیواره‌ها به هم می‌رسند و فاصله ۲ دیواره ازهم شاید به حدود نیم متر برسد.
به نظر می‌رسد این دره و دره‌های مشابه اطراف آن مربوط به شکستگی‌های طاقدیس بزرگی باشند که بر ایجاد گنبد نمکی نمکدان هم نقش داشته‌است. جنس سنگ‌های چاهکوه، از سنگ‌های رسوبی موسوم به سنگ‌های آهکی و مربوط به رشته کوه زاگرس می‌شوند که جزو یکی از سه گروه سنگ‌های موجود در طبیعت (رسوبی، آذرین و دگرگونی) قرار می‌گیرد. در دیواره‌های دره چاهکوه، فرسایش آبی و انحلال، شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره‌های عدسی، قاشقی و کروی شکل را حفر کرده‌اند.
طرح‌ها و اشکالی که روی دیواره‌های این تنگه زیبا نقش بسته هر بیننده‌ای را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اشکالی که خیال‌انگیز و رویاگونه‌اند و مانند آثار هنری ارزشمندی شده‌اند که به دست هنرمند توانایی به وجود آمده‌اند.
ورودی دره شمالی جنوبی از سمت شمال عریض‌تر و کم‌شیب‌تر است و شکل کمابیش U مانندی را نشان می‌دهد. هرچه به سمت جنوب پیش می‌رویم دره کم‌عرض‌تر شده و شیب آن افزایش می‌یابد و در انتها به شکل V درآمده و سخت‌گذر می‌شود.
جنس دیواره ها
جنس دیواره‌ها عمدتاً از ماسه سنگ آهکی سست بوده و به دلیل وجود میان لایه‌های مارن قرمز، [سیلت] و آهک شاهد انحلال و فرسایش‌های شدید در این بخش‌ها هستیم به گونه‌ای که در تمامی طول دیواره دره حفره‌های متعدد کوچک و بزرگ نمایان هستند.
در حوالی روستای چاهو در کناره شمالی بخش غربی جزیره دو دره عمود برهم با دیواره‌های عمودی بلند دیده می‌شوند که مورفولوژی شبه کارستی را نشان می‌دهند. در کف یکی از دره‌ها که امتداد تقریباً شمالی جنوبی دارد حفره‌های کم عمق و نیمه عمیق چاه مانندی وجود دارند که محل انباشت و ذخیره آب‌های جاری شده در دره‌ها بوده و مورد استفاده اهالی منطقه قرار می‌گیرند.
به محض ورود به تنگه، با دنیایی از صخره‌های غول آسا و عظیم که در هر دو طرف قرار دارند، روبرو می شوید. با پیمودن مسافتی و با حرکت به جلو، به جایی می رسید که عبور از آن یا غیر ممکن است و یا کاملا به سختی انجام می شود. برای عبور از بعضی از قسمت ها که دیوارها به هم بسیار نزدیک می شوند، مجبورید به پهلو حرکت کنید. با این وجود عبور حتی سخت از این دیواره ها، شما را وارد دنیای جدیدی از شگفتی های طبیعت ایران می کند.
شکل جالب صخره های تنگه چاهکوه و علت ایجاد آن
صخره های چاهکوه در طول میلیون ها سال و بر اثر تغییرات فرسایشی به وجود آمد اند و شکل و شمایل امروزه را به وجود آورده اند. در بعضی از قسمت های صخره ها، خط های فرسایشی زیبایی به چشم می خورد و در قسمت های دیگر، شکاف ها و سوراخ‌های عمیق که به دلیل استعداد برخی از قسمت های صخره برای فرسایش و انحلال است.
جدای از پیاده روی در لابه لای صخره ها و کشف مناطق جدید و شگفت، قطعا وجود چنین صخره ای جالبی، سوژه‌هایی عالی برای عکاسی هستند که حتما باید در گردشتان مد نظر داشته باشید. اگر هم بتوانید در شب از این تنگه دیدن کنید، با یکی از زیباترین صحنه های خلقت روبرو می شوید. شاید به دلیل نزدیک بودن صخره ها به هم، خیلی نتوانید قسمت وسیعی از آن را در بالای سرتان ببینید با این وجود همان تکه ی کوچک هم که مانند فرشی از ستاره است، آسمان مناطق کهکشانی را به یاد شما می آورد.
چگونه به تنگه چاهکوه برویم؟
برای رفتن به این تنگه ابتدا باید خودتان را به استان هرمزگان و جزیره ی قشم برسانید. بهتر است از ابتدا رزرو هتل در قشم را انتخاب کنید. بعد از آنجا می توانید به میدان درگهان این جزیره رفته و با پیمودن مسیری ۲۰ کیلومتری در جاده ی غربی این میدان به سمت روستای چاهوی شرقی بروید و بعد از پیمودن کمتر از ۲ کیلومتر، می توانید تنگه را ببینید.