«بربادرفته» هنوز هم به یادماندنی و محبوب است
احمد صبریان
بی‌تردید تمامی دوستداران سینمای جهان از تماشای فیلم «برباد رفته» ساخته تحسین برانگیز «ویکتور فلمینگ»، خاطرات شیرین و فراموش ناشدنی دارند. فیلمی که در فهرست نظرسنجی‌های سینمایی از منتقدان و تماشاگران سینما، همواره به عنوان یکی از محبوب‌ترین فیلم‌های نوستالژیک و جاودانه تاریخ سینما ثبت شده است. فیلم داستان زندگی و سرنوشت نافرجام زنی خودخواه به نام «اسکارلت اوهارا» را در خلال جنگ داخلی آمریکا به تصویر می‌‌کشد. دختری جنوبی كه نمی‌خواهد به احساس عمیق قلبی‌اش پاسخ دهد و در نهایت نیز عشق واقعی‌اش را در زندگی از دست می‌دهد. فیلم نامه «برباد رفته » که در ژانر حماسی، عاشقانه و درام سال 1939 اکران شد، توسط «سیدنی هاوارد» براساس رمانی به همین نام نوشته «مارگارت میچل» نوشته شده است. در فیلم «برباد رفته» کلارک گیبل (رت باتلر) و ویوین لی (اسکارلت اوهارا) نقش‌های اصلی را ایفا می‌‌کنند و لسلی هاوارد (اشلی ویلکز)، اولیویا دی هاویلند (ملانی همیلتون)، هتی مک دنیل (مامی)، آن رادرفورد (کارین اوهارا، خواهر اسکارلت) باربارا اونیل (آلن اوهارا، مادر اسکارلت)، توماس میچل (جرالد اوهارا، پدر اسکارلت) و… دیگر بازیگران آن هستند. «برباد رفته»، پس از گذشت 80 سال، هنوز یكی از پرطرفدارترین و به یادماندنی ترین آثار سینمای جهان است. این فیلم تنها اثری است كه از زمان ساخت، تقریبا تمام نسل‌های سینمارو آن را دیده و تحسین كرده‌اند. بی‌تردید پشت صحنه «برباد رفته» و حاشیه‌های زمان ساخت این شاهکار سینمایی، برای دوستداران سینما خواندنی خواهد بود.
فیلم 4 میلیون دلاری
این فیلم سه ساعت و نیمه با بودجه 4 میلیون دلاری ساخته شد و در آن 50 شخصیت و بیش از 2400 بازیگر فرعی، بازی کردند. انتخاب دو نقش اصلی فیلم « کلارک گیبل» و «ویوین لی» برای کارگردان و تهیه کننده به قدری دشوار و پیچیده بود که دو سال به طول انجامید.
مشهورترین دیالوگ سینمایی
جمله پایانی فیلم كه «رت باتلر» خطاب به «اسكارلت» می‌گوید: «راستش را بخواهی عزیزم، اصلا برام مهم نیست!» توسط موسسه فیلم آمریكا، به عنوان مشهورترین دیالوگ سینمایی انتخاب شد.
«دیوید.او. سلزنیك» تهیه كننده فیلم، چهار بازیگررا برای نقش «رت باتلر» در نظر گرفته بود: «گری كوپر»، «ارول فلین»، «رونالد كولمن» و «كلارك گیبل». «گری كوپر» نقش «رت» را رد كرد. زیرا معتقد بود «برباد رفته» بزرگ‌ترین فیلم شكست خورده تاریخ سینمای آمریكا خواهد شد!
بیش از 1400 بازیگر زن به علت جذابیت نقش «اسكارلت اوهارا» حاضر به تست شدند و از 90 نفر تست بازیگری گرفته شد. «كلودیا كلبرت»، «كارول لمبارد»، «جوان كرافورد»، «كاترین هیپبورن»، «مائه وست»، «سوزان هیوارد» و «مارگارت سالیوان»، «بتی دیویس» و «باربارا استانویک» از جمله این بازیگران بودند.
بسیاری معتقد بودند تصور ساخته شدن فیلم «برباد رفته» بدون حضور «ویوین لی»، غیرممکن است.
«پولت گادرد» به مرحله نهایی انتخاب بازیگر برای نقش «اسکارلت» رسید اما جنجال بر سر ازدواج وی با «چارلی چاپلین» سبب تغییر نظر «سلزنیک» شد.
یکی از چالش هایی که در انتخاب بازیگران فیلم برای «سلزنیک» پیش آمد، پشتکار نداشتن مداوم بازیگران هالیوود در تصویرسازی دقیق لهجه های جنوبی بود.
کارگردان فیلم نخست «جرج کیوکر» بود که رابطه خوبی با «اولیویا دی هاویلند» داشت. «کلارک گیبل» احساس کرد که «کیوکر» بیش از اندازه به «ویوین لی» و «اولیویا دی هاویلند» اهمیت می‌دهد، این موضوع را با «سلزیک» درمیان گذاشت و سرانجام توانست با نفوذ زیادش بر«سلزیک»، سه هفته پس ازآغاز فیلمبرداری، «کیوکر» را اخراج کند.
«لی» و «دی هاویلند» پس از اخراج «کیوکر» پیوسته و پنهانی با او ملاقات می‌کردند و درباره صحنه‌های آِینده فیلم و نحوه اجرای نقش خودشان از او مشورت می‌گرفتند.
بزرگ‌ترین اشتباه «سلزنیك» در تمام عمرش
تنها یك ماه پس از انتشار رمان «برباد رفته» تهیه كننده تیزهوش هالیوود «دیوید.او. سلزنیك»، امتیاز كتاب را به مبلغ 50 هزار دلار از «مارگارت میچل» خریداری كرد. این رقم برای نخستین كتاب یك نویسنده گمنام، چنان بالا بود كه بسیاری آن را بزرگ ترین اشتباه «سلزنیك» در تمام عمرش خواندند!
«ویوین لی» که کتاب «برباد رفته» را خوانده بود، وقتی شنید که می خواهند فیلمی بر آن اساس در هالیوود بسازند، همسر و دخترش را رها کرد و به همراه «لارنس الیویه» که برای بازی در فیلم «بلندی های بادگیر» عازم ایالات متحده بود، از لندن به لس آنجلس رفت.
تفاوت دستمزد بازیگران زن و مرد هالیوود در آن سال‌ها بسیار فاحش بود. «ویوین لی» برای125 روز كار، 25هزار دلار دستمزد گرفت، در حالی كه «كلارك گیبل» برای 71 روز كار، 120 هزار دلار دریافت كرد!
گریه كردن بازیگران مرد در آن سال‌ها جلوی دوربین كار بسیار نامعمول و نامتداولی بود. «كلارك گیبل» چنان از گریه كردن در مقابل دوربین، در یكی از سکانس‌های فیلم (سکانس اعتراف به خطای خود در گفت وگو با ملانی پس از سقط جنین اسكارلت)، منزجر بود كه چیزی نمانده بود كار را نیمه رها كند، اما «دوهاویلند» مانع این کار شد.
اکنون هیچکدام از 4 بازیگر اصلی فیلم «برباد رفته»«لسلی هاوارد» (اشلی)، «كلارك گیبل» (رت باتلر)، «ویوین لی» (اسكارلت) و «اولیویا دوهاویلند» (ملانی)، در قید حیات نیستند. تاكنون 4 دنباله برای این فیلم ساخته شده است. اما هیچ یك نتوانست حتی اندكی از موفقیت فیلم اصلی را تكرار كند.
در طول فیلم برداری، «ویوین لی» تحت شدیدترین فشارها قرار داشت. به ویژه زمانی كه «جورج كیوكر» جای خود را به «ویكتور فلمینگ» داد. «لی» بارها سر صحنه با «فلمینگ» جر و بحث می‌كرد و از «دوهاویلند» كمك می‌خواست.
با انتشار كتاب خاطرات «لارنس اولیویه» درباره رفتارهای جنون آمیز «لی»، «دوهاویلند» در سال 2006 به شدت از «لی » دفاع كرد و گفت: «ویوین لی»، یك بازیگر بسیار حرفه ای بود و به خاطر فشار كار و دور بودن از همسرش سخت در عذاب بود.
بازی در نقش «اسكارلت اوهارا»، یك شبه «ویوین لی» را به یك ستاره تبدیل كرد. اما او همواره می گفت: «من یك بازیگرم نه ستاره سینما.»
جریمه 5 هزار دلاری برای لعنتی
واژه «لعنتی» كه در فیلم توسط «رت باتلر» گفته می شود، طبق قوانین تولید فیلم در سال 1939، باید حذف می شد. «سلزنیك» برای ممانعت از این كار، مبلغ 5 هزار دلار جریمه پرداخت تا این اتفاق نیفتد.
صحنه مشهور آتش سوزی آتلانتا، با 7 دوربین فیلم برداری شد. 50 آتش نشان و 200 نیروی كمكی در صحنه حاضر بودند تا آتش از كنترل خارج نشود.
«لسلی هاوارد» هیچ تمایلی به حضور در این فیلم نداشت. به عقیده او، شخصیت «اشلی» بسیار خنثی و كسل كننده بود. از طرفی گمان می کرد او برای این نقش كمی پیر است. سرانجام «سلزنیك» توانست او را متقاعد كند در این فیلم، بازی کند.
«كلارك گیبل» بارها از حضور در فیلم طفره رفت. زیرا تازه طعم تلخ شكست درام «پارنل» را فراموش كرده بود و نمی خواست یك بار دیگر شكست بخورد.
براساس نتایج نظرسنجی‌ها، «کلارک گیبل» بهترین فرد برای ایفای نقش «رت باتلر» گستاخ و جذاب بود. «مارگارت میچل» خالق «برباد رفته» نیز «گیبل» را خود «رت باتلر» می‌‌دانست .
فشردگی کار آنقدر بود که «ویکتور فلمینگ» در ماه‌های پایانی فیلمبرداری بیمار شد و «سم وود»، طی دو هفته، چند صحنه پایانی را کارگردانی کرد.
سلزنیک برای سوزاندن شهر آتلانتا که از نماهای چوبی روی مجموعه های متروکه قدیمی استودیو سلزنیک ساخته شده بود، از مواد منفجره کمک گرفت و خودش آنها را سوزاند .
در آن زمان برآورد هزینه‌های تولید فیلم «بر باد رفته» را 3.85 میلیون دلار اعلام کردند و آن را پس از فیلم «بن هور» دومین فیلم گران قیمت ساخته شده تا آن زمان می‌دانستند.