گران‌ترین یلدای قرن!
ریحانه موسوی
چند روز مانده به شب یلدا، شور و شوق زیادی در کوچه و بازار به پا می‌شود و مردمی را می‌بینید که مشغول خرید و تدارک برای این جشن باستانی هستند. دست‌فروش‌های زیادی نیز در سطح شهر به فروش خوراکی‌های این شب می‌پردازند. این جشن اغلب به میزبانی بزرگترها برگزار می‌شود که خاطره‌انگیز و فراموش‌نشدنی است.
آیین‌های شب یلدا گرچه در گذر ایام دستخوش تغییراتی شده، اما همچنان در سنت‌های مناطق مختلف کشور مورد توجه است. هرچند که زندگی ماشینی و گرفتاری‌های روزمره، موجب ایجاد فاصله میان مردم ایران با سنت‌ها و آیین‌های گذشته شده، اما هنوز هم جلوه‌ها و نمادهایی از سنت‌های ویژه‌ای از ایران باستان در ایامی مانند شب یلدا و نوروز به چشم می‌خورد.
آخرین و متفاوت‌ترین یلدای قرن
اما یلدای امسال به دو دلیل تفاوت زیادی با سال‌های گذشته دارد اول شیوع ویروس منحوس کرونا که دورهمی‌ها را محدود کرده و دوم شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه دلیل اول بسیار واضح است، و مردم برای حفظ سلامت خود و پیش‌گیری از بیماری می‌بایست از برگزاری مهمانی و شرکت در آن خودداری کنند؛ دلیل دوم اما باعث می‌شود تا بسیاری از خانواده‌هایی که علاقه‌مند هستند تا این سنت باستانی را در جمع کوچک خانواده خود برگزار کنند، نتوانند میوه و تنقلات مخصوص این شب را خریداری نمایند.
ارزانی ممقانی: در تمام دنیا عرضه و تقاضا قیمت را مشخص می‌کند، در کشور ما نیز به همین صورت است. اما ما گاهی اوقات دوست داریم به‌صورت دستوری قیمت‌ها را کنترل کنیم و این امر به دلیل اینکه مختص کشور مابوده و این نوع اقتصاد را فقط ما داشته‌ایم هیچگاه در آن موفق نشدیم و نتوانستیم آن را درست انجام دهیم و با این اقدام کار را خراب‌تر کردیم
در روزهای منتهی به شب یلدا صحبت‌های زیادی در فضای مجازی در خصوص عدم توانایی مردم برای برگزاری این آیین می‌شود، به‌عنوان مثال یکی از شهروندان در توئیتی نوشت « یلدای ۹۳، پنج مدل میوه، شیرینی، انواع آجیل، میوه‌های خشک و دسر، یلدای ۹۵، چهار مدل میوه، شیرینی و سه نوع آجیل، یلدای ۹۷، دو نوع میوه، تخمه و بادام و سرانجام یلدای ۹۹ هندوانه و تخمه »
یلدای ۱۳۹۸ چگونه گذشت؟
آذرماه سال گذشته، هر کیلوگرم آجیل شیرین بین ۱۲۵ تا ۱۸۰ هزارتومان قیمت داشت، پسته گران‌ترین مغز آجیلی بود که کیلویی ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان قیمت داشت، بعد از آن نیز مغز بادام با قیمت هر کیلو ۱۲۰ تا ۲۰۰ هزارتومان و بادام هندی با قیمت هر کیلو ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تومان قرار داشت. مغز فندوق نیز در آذرماه سال گذشته، بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ هزارتومان قیمت گذاری شده بود.
به این ترتیب، با احتساب قیمت انواع دیگر آجیل همچون انواع تخمه، توت و برگه زردآلو، هزینه آجیل شب یلدا برای یک خانواده ۴ نفره در مناطق شهری ایران، با احتساب دو کیلوگرم آجیل، در آذرماه سال گذشته بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان تمام می‌شد.
قیمت هر کیلو انار هم در آستانه شب یلدای سال ۱۳۹۸، بین ۶ تا ۲۳ هزار تومان، قیمت هر کیلو هندوانه بین ۴ هزار و ۵۰۰ تا ۵ هزار و ۵۰۰ تومان و قیمت هر کیلو خرمالو نیز بین ۱۰ تا ۱۶ هزار تومان بود. در بازار مرکبات نیز قیمت هر کیلو پرتقال جنوب بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان، پرتقال شمال بین ۶ تا ۷ هزار تومان، نارنگی بین ۸ تا ۱۲ هزار تومان، سیب درختی بین ۵ تا ۹ هزار تومان و لیمو شیرین نیز حدود ۵ هزار تومان بود.
با این حساب، در آذرماه سال گذشته، قیمت یک سبد میوه پذیرایی با ۴ نوع میوه و کیفیت متوسط، چیزی حدود ۶۰ هزار تومان بود. همچنین قیمت هرکیلوگرم کیک یلدایی در قنادی‌های سطح شهر تهران حدود ۵۵ هزارتومان، انواع شیرینی‌تر ۳۵ هزارتومان، شیرینی دانمارکی، زبان و پاپیونی ۲۸ هزارتومان و کیک یزدی ۲۱ هزارتومان قیمت گذاری شده بود.
بازار یلدای ۱۳۹۹
به چند مغازه در سطح شهر مشهد رفتیم تا وضعیت قیمت‌های امسال را مورد بررسی قرار دهیم که متوجه شدیم با سال ۱۳۹۸ بسیار متفاوت است، این در حالی است که خانوار‌های ایرانی، در طول یک سال گذشته، یکی از شدیدترین موارد کاهش درآمد و افزایش قیمت‌ها در طول دهه‌های اخیر را تجربه کرده‌اند. قیمت هنداونه به عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام حاضر در سفره شب یلدای ایرانیان، امسال حدود ۹ هزار تومان است در صورتی که هر عدد هندوانه در شب یلدای سال گذشته، حدود ۴ هزار تومان تمام می‌شد.
امسال قیمت هر کیلو انار شیراز بین ۱۰ تا ۱۶ هزار تومان، قیمت هر کیلو انار دماوند ۱۲ تا ۱۹ هزار تومان و انار ساوه هم قیمتی بین ۷ تا ۱۲ هزار تومان دارد، همچنین قیمت پسته از کیلویی ۲۲۰ هزار تومان آغاز می‌شود و تا ۳۶۰ هزار تومان هم قیمت گذاری شده است.
این درحالی است که رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار مشهد می‌گوید: آجیل به دلیل ترکیبی بودن آن و همچنین مغزی‌جات نیز به واسطه اینکه محصول کشاورزی هستند، قیمت ثابتی ندارند و نمی‌توان بر روی آن قیمت‌گذاری کرد.
علیرضا ارزانی ممقانی در گفتگو با «صبح امروز» در این رابطه بیان می‌کند: چند روز واحد‌های صنفی ما تعطیل بودند و مردم تازه خرید خود را شروع کردند و طی دو روز آینده میزان خرید آنان مشخص خواهد شد، اما چیزی که واضح است، اهمیت این سنت دیرینه برای هم‌وطنان است، به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنیم که اکثر آنها خرید داشته باشند.
معضلی به نام قیمت دستوری
وی در پاسخ به این سوال که «چرا با نزدیک شدن به مناسبت‌های خاص قیمت اجناس مربوط به آن افزایش می‌یابد، در حالی که این موضوع در سایر کشور‌ها کمتر دیده می‌شود؟» تصریح می‌کند: در تمام دنیا عرضه و تقاضا قیمت را مشخص می‌کند، در کشور ما نیز به همین صورت است. اما، ما گاهی اوقات دوست داریم به‌صورت دستوری قیمت‌ها را کنترل کنیم و این امر به دلیل اینکه مختص کشور ما بوده و این نوع از اقتصاد را فقط ما داشته‌ایم. هیچگاه در آن موفق نشدیم و نتوانستیم آن را درست انجام دهیم و با این اقدام کار را خراب‌تر کردیم.
اهمیت شب یلدا برای مردم
رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار مشهد با بیان اینکه «این آیین سنتی برای مردم اهمیت دارد و همه مشغول خرید برای این شب هستند»، ابراز می‌کند: با توجه به شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا، مردم زیاد دور هم جمع نمی‌شوند اما جمع خانوادگی خود را خواهند داشت و به دلیل اینکه تنقلات اصلی این شب آجیل و خشکبار است و بدون آن شب چله معنا و مفهوم پیدا نمی‌کند، به طور قطعی شهروندان برنامه‌ریزی کرده و خرید می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: امروز که تمام موادغذایی مصرفی مردم صنعتی می‌باشد، بهتر است که دانه‌ها و مغزی‌جات را برای تامین پروتئین و ویتامین بدن خود مصرف کرده و آن را در سبد غذایی خانواده خود جای دهند و اینطور نباشد که فقط در مناسبت‌های خاص آن را تهیه کنند.
آجیل گران نشده است!
ارزانی ممقانی در خصوص تامین آجیل و خشکبار شب یلدا در بازار می‌گوید: به دلیل اینکه در سال جاری، تولید و فرآوری محصولاتمان در بخش کشاورزی نسبت به سال گذشته افزایش داشته، هیچ‌گونه کمبودی در بازار وجود ندارد، همچنین در بحث گرانی، بسیاری از کالاها افزایش قیمت شدیدی پیدا کرد اما در مورد آجیل و خشکبار این اتفاق رخ نداد، حتی در بسیاری از اقلام هیچ‌گونه افزایش قیمتی مشاهد نشده است.
علیرضا ارزانی ممقانی رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار مشهد، از مردم در‌خواست کرد تا به واحد‌های صنفی معتبر مراجعه کنند و خرید خود را به لحظات آخر موکول نکنند، زیرا واحد‌های صنفی شلوغ شده و رعایت پروتکل‌های بهداشتی سخت می‌شود.
کمبود میوه وجود ندارد
رئیس اتحادیه بار‌فروشان مشهد نیز در خصوص شرایط این روزهای بازار میوه می‌گوید: از نظر حجم و فراوانی میوه هیچ مشکل و کمبود عرضه‌ای وجود ندارد. هفته گذشته که به رصد بازار پرداختیم به این نتیجه رسیدیم که اگر محصولات در روز اول فروش نمی‌رفت، به روزهای بعد انتقال پیدا می‌کرد و این موضوع بدین معنا است که عرضه ما به مراتب از تقاضا بیشتر است.
ساکن: در زمینه محصولات خارجی مانند آناناس، موز و نارگیل که تمام ثبت سفارش‌های آنها مربوط به زمان قبل ازممانعت آنان توسط وارد‌کنندگان است و ثبت سفارش جدیدی صورت نگرفته، افزایش قیمت زیادی داریم که ارتباطی باشب یلدا ندارد و تنها دلیل آن کاهش بسیار زیاد واردات و کم‌یاب بودن آنها است
حیدر ساکن در گفتگو با «صبح امروز» بیان می‌کند: در دو روز پایانی هفته گذشته، با ازدحام مراجعه‌کنندگان مواجه بودیم و درواقع خرید‌ها مقدار بیشتری صورت گرفت، اما از آنجایی که همکاران ما در این زمینه تجربه دارند، بازهم با کمبود مواجه نشدیم و تمام محصولات به وفور وجود دارد.
انار و نارنگی؛ گران‌های بازار
وی با بیان اینکه «تنها دو قلم از میوه‌ها افزایش قیمت پیدا کردند که آن هم طبیعی است» ابراز می‌کند: انار به دلیل اینکه یکی از اقلام پایه در سفره شب یلدا است و نارنگی نیز به دلیل اینکه اواخر فصل آن است و یکی از میوه‌های این فصل در سبد مصرف خانوار محسوب می‌شود، مقداری نسبت به روزهای قبل افزایش قیمت داشتند.
از محصولات وارداتی چه خبر؟
رئیس اتحادیه بار‌فروشان مشهد با اشاره به اینکه «بقیه محصولات قیمتی ثابت دارند و روزانه با یک اختلاف جزئی که ناشی از کیفیت متفاوت بسته‌بندی‌ها است عرضه می‌شوند» تصریح می‌کند: در زمینه محصولات خارجی مانند آناناس، موز و نارگیل که تمام ثبت سفارش‌های آنها مربوط به زمان قبل ازممانعت آنان توسط وارد‌کنندگان است و ثبت سفارش جدیدی صورت نگرفته، افزایش قیمت زیادی داریم که ارتباطی باشب یلدا ندارد و تنها دلیل آن کاهش بسیار زیاد واردات و کم‌یاب بودن آنها است.
وی تشریح می‌کند: این اتفاق در مورد موز نیز وجود دارد اما مقدار آن کمتر است، یعنی محصولات فیلیپین و اکوادور۳۰ تا ۳۳ هزار تومان، هند ۲۸ هزار تومان و پاکستان ۱۲ تا ۱۵ هزار تومان است. برای امروز و فردا نیز محصولات زیادی سفارش داده شده است، که منتظر خواهیم بود تا ببینیم تقاضا به چه صورت خواهد بود.
گفتگو با شهروندان
یک شهروند در خصوص قیمت آجیل شب یلدا می‌گوید: امسال قرار است شب یلدا در خانه بمانیم و به دیدار بزرگترها نرویم، اما من که کارمند آموزشگاه رانندگی هستم و ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان حقوق می‌گیرم، باید برای جمع خانوادگی خود حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزارتومان هزینه کنم تا فقط میوه و آجیل بخرم، یعنی یک هفتم حقوقم را در یک شب خرج کنم که این موضوع اصلا منطقی نیست.
رضا شهروند دیگری است که در حین اینکه مشغول تماشای آجیل‌ها و قیمت درج شده بر روی آنها است می‌گوید: من صاحب سه فرزند هستم و نمی‌دانم از هرکدام این مغز‌ها چه مقدار بخرم تا کفاف بدهد و شرمنده خانواده‌ام نشوم، مثلا قیمت پسته ۲۵۰ هزار تومان است به نظر شما چقدر باید تهیه کنم تا کافی باشد و بچه‌هایم از خوردن آن لذت ببرند؟
وی ادامه می‌دهد: وضعیت قیمت میوه هم که فرق چندانی با آجیل جات ندارد و قیمت‌ها سر به آسمان زده است. از موز کیلویی 35 هزار تومان هم که بگذریم و به نخریدن آن فکر کنیم، فقط برای تهیه دو سه نوع میئه ساده هم مبلغی فراتر از آنچه فکر کنید باید بپردازیم.
حسین نیز که سرپرست یک خانواده ۶ نفره است ابراز می‌کند: در سال‌های گذشته شب یلدا را در منزل بزرگترها می‌گذراندیم اما امسال که امکان آن وجود ندارد، خود باید برای این شب خرید کنم، وقتی به آجیل فروشی مراجعه کردم با دیدن قیمت‌ها مات و مبهوت ماندم، اما چاره‌ای ندارم و نمی‌توانم دست خالی به خانه برگردم؛ از مسولین تقاضا دارم تا نگاهی به این قیمت‌ها و همچنین درآمد مردم بکنند.
شهروند دیگری می‌گوید: امسال به خانه مادر‌بزرگم خواهیم رفت و مانند سال‌های قبل دورهم جمع خواهیم شد، هیچ‌کدام از ما کرونا نداریم و از سلامت خود مطمئن هستیم پس دلیلی ندارد که در خانه بمانیم و حوصلمان سر برود.
وقتی از او می‌پرسم از کجا انقدر مطمئن هستید که کسی در جمعتان نافل بیماری نیست؟ می‌گوید: امیدوارم که هیچ‌کدام از ما ناقل نباشیم. در خانه ماندن خرج زیادی دارد به همین دلیل به اتفاق خواهر و برادرهایم هرکدام یک نوع خوراکی می‌خریم و دورهم جمع می‌شویم، اینگونه با این قیمت‌های سرسام‌آور هزینه‌مان کمتر می شود.
هرچه به شب یلدا نزدیک‌تر می‌شویم، نگرانی‌ها از افزایش شیوع ویروس کرونا در این شب افزایش می‌یابد تا جایی که وزارت بهداشت کشورمان اخیرا پیشنهاد تعطیلی آخرین روزهای پاییز را ارائه کرده بود و حالا نظرش را تغییر داده و پیشنهاد متفاوتی برای دو روز آخر آذرماه تدارک دیده است.
از‌سوی دیگر اما گروهی بی‌تفاوت نسبت به هشدار‌ها قصد برگزاری مراسم و دورهمی را در این شب دارند که از آنان می‌خواهیم تا به‌دلیل شیوع بالای ویروس کرونا، آمار بالای تلفات آن و محدودیت‌های اعمال شده برای کاهش آمار مبتلایان،برای حفظ سلامت افراد خانواده و اطرافیان دید و بازدیدهای شب یلدای ۹۹ را به‌صورت مجازی برگزارکنند.