اشرافیت درد شهرسازی
فاطمه تنانی
طی سال‌های اخیر با افزایش ساخت‌وسازها در مناطقی از کلان‌شهرها، برای نوسازی بافت قدیمی شهر، اعتراضات و شکایاتی از سوی مردم از نحوه ساختن این ساختمان‌ها که پنجره‌هایی مشرف بر حیاط همسایه ساخته‌اند شاکی شدند. گزارش صبح امروز را می‌خوانید.
پای صحبت و درد دل تعدادی از شهروندان نشستیم؛ علی یکی از شهروندان است که در اعتراض به این موضوع می‌گوید: همسایه ما یک‌خانه ویلایی دوطبقه ساخته که یک پنجره آن در ارتفاع بالا و به‌عنوان نورگیر و هم‌چنین بالکنشان کاملاً به حیاط ما اشراف دارد و راحتی خانواده من در حیاط کاملاً از بین رفته است. دیوار حائل بین حیاط ما و همسایه نیز خیلی کوتاه‌تر از این است که جلوی دید را بگیرد و به دلیل ارتفاع بالای خانه همسایه، ساخت دیواری در آن ارتفاع نیز ممکن نیست. لطفا راهی جلوی پای ما بگذارید.
حسین دیگر شهروندی است که با اشاره به پنجره مشرف‌به خانه‌اش می‌گوید: خانه این‌جانب شرقی به غربی و خانه همسایه شمالی جنوبی است و کوچه‌ای 8 متری بین خانه من و همسایه قرار دارد. همسایه اقدام به نصب پنجره به طول دو متر و به ارتفاع دو متر کاملاً مشرف‌به خانه‌ام شده است، گاهی اوقات نیز از داخل پنجره خانه‌ام را نگاه می‌کند، باوجود چندین بار تذکر برای بستن پنجره ولی تاکنون اقدامی نکرده است. آیا با پیگیری قضایی می‌توانم نسبت به مسدودی آن اقدام کنم؟
پنجره مشرف‌به ملک همسایه
به سراغ رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد می‌رویم، محمدهادی مهدی نیا در مورد«اشراف آپارتمان‌ها به یکدیگر» اظهار می‌کند: به نظر من این طرح، قانونی که مصوب مجلس باشد نبوده است و این‌ها جزو ضوابط شهری است که در طرح‌های شهری قرار می‌گیرد یا مرجعی مانند کمیسیون ماده 5 مصوب می‌کند. رعایت ارتفاع یک متر و 70 سانتی‌متر از کف طبقه تا زیر پنجره‌های ساختمان‌های با جهت شمالی در طرح تفضیلی و در مصوب کمیسیون ماده 5 پیش‌بینی‌شده است، که این ارتفاع در سمت شمالی ملک رعایت می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: قانون‌گذاران برای رعایت حقوق شهروندی حد وسط این مسئله را باید در نظر بگیرند. حقوق شهروندی در این بحث دوطرفه است، ازیک‌طرف آپارتمانی که احتیاج به نورگیر دارد و از طرف دیگر حریم خانه از دید سایرین است. ارتفاع یک متر و 70 سانتی‌متر طبق متوسط قد افراد سنجیده شده و به همین دلیل دیدی از پنجره به بیرون ندارد و از طرفی اگر آپارتمان نورگیر نباشد مشکلاتی مانند کمبود ویتامین D و بیماری‌های مرتبط به‌واسطه نداشتن نور کافی اتفاق می‌افتد.
مهدی نیا تصریح می‌کند: درگذشته که ساختمان‌ها دوطبقه بوده‌اند، کسی به حیاط خانه دیگری مشرف نبوده است و اکنون‌که طبقات ساختمان‌ها بیشتر شده‌اند جلوگیری از اشراف داشتن بر خانه‌ها دیگر سخت می‌شود. برای جلوگیری از اشراف داشتن از سازه‌هایی با ظاهری بد مانند دیوار استفاده می‌شود. با اضافه شدن طبقات بیشتر بر ساختمان‌ها مردم مجبور هستند با استفاده از پرده یا دیوارهایی با ظاهر نامناسب جلوی پنجره‌های همسایه را بگیرند.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد، درباره رسیدگی به شکایات مردم می‌گوید: معیار پاسخگویی به شکایت همان استانداردها و ضوابط جاری شهرسازی در شهرداری است.
وی ادامه می‌دهد: ما اگر کنترل کامل اشرافیت را بخواهیم نباید اجازه ساخت بیشتر از دوطبقه را بدهیم، بهتر است در برخی از مناطق شهر اجازه ارتفاع سازی بدهیم و مناطق دیگر شهر ویلایی باقی بمانند و به‌هیچ‌وجه اجازه ارتفاع سازی به آن‌ها ندهیم.
مهدی نیا در پاسخ به این سؤال که چرا شهر مشهد مانند اصفهان و یزد مناطقی را برای آپارتمان‌سازی ندارد، توضیح می‌دهد: در طرح‌های تفضیلی گذشته این طرح وجود داشته است اما متأسفانه شهرداری‌ها در طی 25 سال قبل تخلف‌هایی انجام دادند که باعث از بین رفتن این نظم شده است. به‌طور مثال احمدآباد و بولوار رضا، خیلی از سایر مناطق دیگر شهر در طرح تفضیلی دوطبقه بودند.
وی می‌افزاید: به خاطر تصویب قانونی در سال 1361 مبنی بر خودکفایی شهرداری‌ها که از بودجه دولت تأمین منابع نکنند و از سال 67 و68 که تهران الگویی را اجرا کرد برای ساخت بلوار و تقاطع غیر هم‌سطح و بزرگراه و از طرفی هم پول کافی برای این کار نداشته‌اند شهرداری به مسیر بدی سوق داده شد، که این پول را از فروختن تراکم تأمین می‌کردند.
مهدی نیا ادامه می‌دهد: از 25 سال گذشته تا اکنون، شهرداری‌ها برای تأمین بودجه تراکم فروشی می‌کنند تا بتوانند بزرگراه‌ها و تقاطع غیر هم‌سطح زیادی را در شهر بسازند، بازار‌هایی برای میوه و آهن‌فروشی‌ها در بیرون از شهر می‌سازند تا بتوانند درآمدزایی کنند و همه این‌ها از فروختن تراکم به دست می‌آید.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای مشهد می‌افزاید: متأسفانه برای فروش تراکم دست روی نقاطی از شهر می‌گذارند که درگذشته در طرح تفضیلی قرار داشتند و تراکم در آنجا ممنوع بوده است ولی الآن نسبت به خواست افراد آن محله که تقاضای ساخت تراکم داشتند،افزایش داده و کسب درآمد کرده است. الان مناطق خاصی مانند خیابان باهنر و خیابان بیهقی و غیره باقی‌مانده است که ما به شهرداری تأکید کردیم، آن‌ها دست‌نخورده بمانند و امیدوارم که همکاری لازم را داشته باشند.
افزایش نیاز به مسکن در افراد
او می‌گوید: همه این‌ها به دلیل افزایش نیاز به مسکن در افراد و بالا رفتن هزینه‌های مسکن است که ساخت‌وسازها افزایش پیداکرده است، ما باید پهنه‌هایی در شهر داشته باشیم تا افراد بتوانند از کیفیت عدم اشرافیت استفاده کنند.
مهدی نیا در ادامه در رابطه با منطقه یوسفیه که ساختمان‌هایی ناساز با جلوه‌های زننده و بدون نور دارد، توضیح می‌دهد: این منطقه بخشی از مناطق شهر است که تخلف در ساخت‌وساز آن‌ها زیاد است، 95 درصد این مناطق ساخت‌وساز غیرمجاز دارند و اگر برخی از آن‌ها مجوز ساخت گرفتند با رفتن به کمیسیون ماده 100 با پرداخت جریمه توانستند ساختمان‌سازی را انجام دهند.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری مشهد وقتی با حجم زیادی از تخلف روبه‌رو می‌شود نمی‌توانند عاملی برخورد کنند به این دلیل که عوامل اجتماعی امنیتی وجود دارد مانند حادثه خراب کردن آلونک زن بندرعباسی که در فضای مجازی آن را مشاهده کردید. اگر قرار باشد که شهرداری با رأی قلع بنا به سمت ساختمان‌های غیرمجاز در یوسفیه که چندین خانوار در آن زندگی می‌کنند برود، نمی‌تواند به خاطر مسائل امنیتی این طرح را در آنجا اجرا کنند.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای مشهد تصریح می‌کند: ابزار نظارت شهرداری در این مناطق جمع‌آوری مصالح، دادن اخطار و پلمپ قضایی است، که فرد با شکستن پلمپ و پرداخت جریمه ساختمان را می‌سازد و وقتی به شهرداری مراجعه کنید آن‌ها تمام قوانین و مقررات را به شما ارائه می‌دهند و متوجه می‌شوید که شهرداری هم اقدامات لازم را اجرا کرده است ولی دوباره این ساختمان ساخته‌شده است.
مهدی نیا ادامه می‌دهد: همیشه نباید این کارها خلاف دیده شود چون این افراد نیاز به مسکن دارند و طبق قانون اساسی دولت موظف است، برای تمام مردم مسکن تهیه کند و وقتی دولت توان این کار را ندارد مردم به هر شکلی تلاش می‌کنند تا سرپناهی را برای خود درست کنند.
وی می‌افزاید: متأسفانه اهالی این مناطق در وقت ساختن فقط به این فکر می‌کردند تا یک سرپناه بسازند و اصلاً به کیفیت و مقاومت ساختمان‌ها توجه نمی‌کردند. به همین دلیل وقتی از احوال زندگی‌شان جویا می‌شویم از همه شرایط خانه شاکی هستند. مهدی نیا اظهار کرد: اول اینکه باید دولت به اصل 31 قانون اساسی توجه بیشتری کند و به فکر تأمین مسکن برای همه افراد جامعه باشد، و تا زمانی که مشکل مسکن مردم حل نشود جلوگیری از این ساخت‌وسازهای غیرمجاز خیلی سخت می‌شود و متأسفانه چند مرتبه این پیگیری‌ها انجام‌شده است ولی کسی توجهی نکرده و شهرداری مسیر خود را پیش‌گرفته، سازمان نظام‌مهندسی مسیر خود را ادامه داده و مردم هم راه خودشان را ادامه دادند.
مهدی نیا بابیان اینکه اول باید برنامه و طرح‌هایی را تصویب و اجرا کنیم که تأمین‌کننده مسکن مناسب برای مردم باشد و اگر مردم دوباره تخلف کردند باید به‌شدت برخورد شود، اظهار می‌کند: متأسفانه طرح‌های تفضیلی ما هیچ ارتباطی با واقعیت‌های جامعه ندارند. طرح‌های توسعه شهری و نظام تولید، نظامی بسیار ناکارآمد است و رابطه‌ای با واقعیت‌های جامعه ندارد و اقشار کم‌درآمد را به رسمیت نمی‌شناسد.