گلایه‌هایی که در سینه نماند
علی روغنگران
هنوز مدت زیادی از زمانی که محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: “اطمینان دارم نمایندگان مجلس از این پس گلایه های مردم از مسئولین اجرایی را در سینه نگه می دارند…” نگذشته که دور جدیدی از جدال لفظی و کنایه ها علیه دولت، اینبار توسط خود او آغاز شد. روز شنبه رئیس مجلس در نطق پیش از دستور خود فرصت را مناسب دانست تا درباره انتخابات آمریکا صحبت کند. محمدباقر قالیباف هر‌چند از شکست ترامپ ابراز خوشحالی کرد، اما گفت: «عمیقا باور داریم که زندگی و معیشت مردم را نه می‌توان و نه باید به پیروزی یا شکست کسی در کاخ سفید گره زد. این تصمیمات ماست که مستقل از این رفتن‌ها و آمدن‌ها، پایه‌های اصلی اقتصاد ما را می‌سازد و قدرت ما را در این عرصه مشخص می‌کند. باور کنیم کسی که واگن خود را به لوکوموتیو دیگران ببندد، باید منتظر بنشیند تا با آنچه در اختیارش نیست، شادی کند یا عزا بگیرد».
احتمالا اشاره قالیباف به حرف‌های روز چهارشنبه رئیس‌جمهور است که انتقاد‌ها به دولت را بهانه‌ای برای انتخابات سال بعد دانسته و خواهش کرده بود کسی موضوعات منافع ملی کشور را به انتخابات گره نزند؛ همان‌طور که زندگی، تولید، فعالیت، رشد و اقتصادمان را نباید به تحولات دیگر کشور‌ها گره زد. قالیباف روز شنبه در ادامه طعنه‌های خود به رئیس‌جمهور، عملکرد دولت را یکی‌یکی برشمرد و گفت: «تصمیمات ما در حوزه مسکن، بورس، ترخیص کالا‌های اساسی از گمرک، سیاست‌های پولی و بانکی، نظام بودجه‌ریزی، اختصاص ارز ترجیحی، سوداگری‌ها در بازار ارز، طلا و خودرو، بی‌تفاوتی نسبت به گرانی‌ها و رها‌کردن بازار و بی‌توجهی به تولید ملی، به پاستور، بهارستان، باب‌همایون و میرداماد ارتباط دارد، نه به جورجیا، میشیگان و آریزونا؛ پس به مردم آدرس غلط ندهید. مهم‌ترین ریشه مشکلات کشور سوء‌مدیریت، استفاده‌نکردن از ظرفیت‌های عظیم داخلی، دست روی دست گذاشتن و ناهماهنگی میان نهاد‌های سیاست‌گذار و مجری است و همین سوءمدیریت‌هاست که باعث عدم برقراری ارتباط مناسب تجاری با کشور‌های همسایه و منطقه و کشور‌های مهم دنیا مخصوصا کشور‌های آسیا و اوراسیا شده است».
اشاره قالیباف به صحبت‌های پنجم مهر رئیس‌جمهور است که گفته بود: «مردم برای کمبود و مشکلات در کشور اگر می‌خواهند لعن و نفرین کنند، آدرس این لعن و نفرین، کاخ سفید در واشنگتن است و کسی آدرس اشتباه به آن‌ها ندهد». رئیس‌جمهور تصریح کرد: «عده‌ای به خاطر منافع غلط گروهی و باندی، به مردم آدرس غلط ندهند. آدرس صحیح تمام جنایات و فشار بر مردم عزیز ایران، واشنگتن‌دی‌سی و کاخ سفید و آن‌هایی است که در این ساختمان هستند و این همه جنایات علیه ملت ایران روا داشتند و شما می‌بینید هر روز فشار و مشکلات را تشدید می‌کنند».
البته قالیباف تلاش کرد تا راهکار‌های خود را نیز برای رفع مشکلات بیان کند؛ «بدیهی است که لغو تحریم‌ها باید یکی از اهداف در سیاست خارجی باشد، اما واقع‌بینی حکم می‌کند که لغو تحریم‌ها بدون فرصت‌سازی و تولید قدرت ساده‌اندیشانه است و تنها راه برداشته‌شدن فشار تحریم‌ها از دوش مردم و ناامید‌کردن دشمن از فشار حداکثری، این است که ایران و تک‌تک مردم ایران مخصوصا طبقه مستضعف و متوسط را قوی کنیم».
قالیباف روز شنبه در ادامه طعنه‌های خود به رئیس‌جمهور، عملکرد دولت را یکی‌یکی برشمرد و گفت: «تصمیمات ما در حوزه مسکن، بورس، ترخیص کالا‌های اساسی از گمرک، سیاست‌های پولی و بانکی، نظام بودجه‌ریزی، اختصاص ارز ترجیحی، سوداگری‌ها در بازار ارز، طلا و خودرو، بی‌تفاوتی نسبت به گرانی‌ها و رها‌کردن بازار و بی‌توجهی به تولید ملی، به پاستور، بهارستان، باب‌همایون و میرداماد ارتباط دارد، نه به جورجیا، میشیگان و آریزونا؛ پس به مردم آدرس غلط ندهید»
«فرصت‌سوزی» کلیدواژه‌ای است که رئیس‌جمهور هفته گذشته درباره منتقدان خود استفاده کرد و اتفاقا قالیباف نیز تلاش کرد این واژه را دوباره معنا کند. روحانی در جلسه هیات دولت درباره «فرصت‌سوزی» این‌گونه گفته بود: «ما هرکجا ببینیم شرایط برای لغو تحریم آماده است، از این فرصت استفاده خواهیم کرد. هدف ما این است که تحریم ظالمانه لغو شود و ایران بتواند به‌راحتی در تعامل با جهان باشد. هدف ما این است که فشار تحریم را از روی شانه مردم برداریم و هر‌جایی که فرصت مناسبی برای این کار باشد، ما وظایف و اقدامات خودمان را انجام می‌دهیم و هیچ‌کس حق ندارد فرصت‌سوزی کند. هر فرصت مناسبی که به وجود می‌آید، باید از آن بر مبنای منافع ملی و وحدت ملی استفاده شود».
رئیس مجلس، اما این واژه را این‌گونه تعبیر کرد: «هر سیگنالی که تصویر ضعف و نیاز به خارج را به دشمن بدهد، فرصت‌سوزی است؛ بنابراین مجلس شورای اسلامی معتقد است باید با تغییر برآورد آمریکا، فشار تحریمی و اقتصادی بر ایران را برای آنان هزینه‌زا کرد».
جدال کلامی روسای مجلس و دولت، سابقه‌دار است؛ اواسط مهر قالیباف بدون رعایت پروتکل‌ها برای بازدید میدانی به بیمارستان امام خمینی و بخش مراقبت‌های ویژه آن رفت و همین باعث شد حسن روحانی جلسه سران قوا را که قرار بود فردای آن روز برگزار شود، کنسل کند. قالیباف نیز در اعتراض به دولت، به جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی نرفت. روحانی بعد از آن گفت همه باید پروتکل‌ها را رعایت کنیم و با لحنی انتقادی ادامه داد: «خداوند به ما عقل داده، با عقل موظف هستیم جان خود و دیگران را حفظ کنیم. خود شرع و قانون و شرایط بهداشت جهانی هم همین را به ما می‌گوید. کسی نمی‌تواند وسط مسیل بایستد و صدای سیل را هم بشنود و بگوید تو می‌ترسی وسط رودخانه بایستی، خب آب می‌آید و او را می‌برد…».
رئیس مجلس هم در واکنش به گلایه‌های دولت به روحانی که چند بار از واژه «عقل» استفاده کرده بود، کنایه زد و گفت: «یک عقل معاد داریم، یک عقل معاش؛ در مبارزه با کرونا پرستاران و پزشکان با عقل معاد مجاهدت کردند نه با عقل معاش. عقلانیت این است که در میدان حاضر باشیم؛ اگر کنار مجاهدان خط مقدم نایستیم از مروت و انسانیت به دور است. 30 هزار پرستار ما کرونا گرفتند؛ این‌ها با عقل معاد کار کردند. برخی از پرستاران از اسفند سال گذشته کارانه نگرفته‌اند و الان در خط مقدم هستند. این روند باید تغییر کند. عقلانیت این است که لااقل به پرستاران و پزشکان خداقوت بگوییم».
قالیباف پیش از آن بازدید نیز به سفر رفته و گفته بود که در همه سفر‌ها و بازدیدهایش پروتکل‌های بهداشتی کرونا را رعایت کرده است. او بعد از بازدید از بیمارستان امام خمینی نیز گفت: «ما در نظارت میدانی، همه پروتکل‌ها را رعایت کردیم. فرمانده ستاد کرونا، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و رئیس بیمارستان حاضر بودند و بر رعایت پروتکل‌ها نظارت کردند. همه پروتکل‌ها را رعایت خواهیم کرد، ولی این به معنای نرفتن و کارنکردن نیست». چند روز بعد، اما مشخص شد که قالیباف کرونا گرفته است؛ او در توئیتی این خبر را اعلام کرد و گفت در قرنطینه پیگیر کارهاست، ولی زیر بار اینکه در سفر‌ها یا بازدیدی که از بیماران داشته، کرونا گرفته است، نرفت و در توئیتی نوشت از یکی از همکاران دفترش گرفته است. در هر حال، جدال کلامی روسای قوه مقننه و مجریه (هر‌چند به صورت غیر‌مستقیم) ادامه‌دار شده و باید دید در ماه بعد که فصل اعلام بودجه سال 1400 به مجلس است، ماجرا به کجا خواهد رسید.
بدون شک عادت به تریبون‌داری محض و سخن بی عمل، روشی نیست که این روزها دردی از دردهای مردم ایران را درمان کند. انتظار از تریبون دارانی که درباره گره خوردن پاستور و میرداماد به واشنگتن و جورجیا، نگرانی دارند، دستکم تصویب قانونی برای بهبود شرایط است. نمایندگان مجلس یازدهم در مسیر رفع دغدغه‌های خود و اتکا به توان داخلی با وجود گذشت 6 ماه از عمر مجلس یازدهم تاکنون نه طرحی را به تصویب رسانده اند و نه حتی لوایح معیشتی دولت را مورد بررسی و تصویب قرار می‌دهند. عمده طرح‌های مجلس طی این مدت در راهروهای بهارستان و شورای نگهبان در رفت و آمد بوده، برخی به دلیل عدم پشتوانه منطقی و قانونی، رد شده و برخی نیز به دلیل ابهامات و ایرادات در حال بررسی است. برخی دیگر هم مانند شفافیت آرا و افزایش جمعیت، در شرایط کنونی اولویت کشور نیست. عدم تاثیرپذیری جهان از تغییرات در کاخ سفید؛ در جهانی با پیچیدگی کنونی، نمی‌تواند گزاره ای درست یا دستکم کامل باشد. ایران هم از این تغییرات تاثیرپذیرفته و خواهد پذیرفت. تاکید دولت نه از حیث عدم تاثیرپذیری بلکه از جهت مدیریت درست این تاثیر است. مخالفان اما گرچه مدعی اند میان دونالد ترامپ و سلف وی در کاخ سفید تفاوتی وجود ندارد اما برخی نه در پنهان بلکه آشکارا از باخت ترامپ ابراز ناراحتی می کنند. برخی دیگر هم گرچه از حضور احتمالی بایدن در کاخ سفید خوشحال هستند اما از دیگر سو معتقدند لکوموتیو کشور را نباید به دیگری بست. دیدگاهی که گرچه در شعار برای طیف طرفداران، دلنشین است اما در عالم عمل و جهان کنونی نظریه منسوخ به نظر می رسد از آن رو که در جهان کنونی اگر تمایل به حرکت اقتصادی وجود داشته باشد شرط اول سوار شدن بر قطار اقتصاد جهانی است، پارک کردن لکوموتیو اقتصاد کشور در پارکینگ شعارها آینده درخشانی برای کشور و مردم رقم نخواهد زد. این اما به معنای تکیه و اعتمادکامل بر قطار اقتصاد جهانی نیست، بلکه به معنای بهره گیری منطقی و واقعی از ظرفیت های موجود و نه شعارافزایی های فاقد کارکرد در سیاست خارجی است. واقعیت جهانی حتی برای انکارکنندگان آن نیز واقعی و مهم است که اگر نبود برخی از آن ها تصریح نمی کردند که مذاکره با جهان خوب است به شرطی که مذاکره کننده یکی از ایشان باشد نه دولت تدبیر و امید.