مجازات در ملاء عام و سونامی خشونت
چند وقتی است که اخبار ناشی از بروز خشونت افراد در فضای مجازی بیشتر شده است. از رفتار خشونت‌آمیز یک نگهبان در برابر دختری در آبادان گرفته تا رفتار خشونت‌آمیز یک پلیس با مجرمی در مشهد. اگرچه که پخش تصاویر و فیلم‌هایی از این قبیل در فضای مجازی خود، عاملی برای ایجاد فشار روانی بر اقشار مختلف جامعه است و پخش این فیلم‌ها از لحاظ برخی از جامعه‌شناسان و روانشناسان به دلایلی امری اشتباه محسوب می‌شود، اما تا حدودی می‌تواند بازدارنده از بروز خشونت در افراد باشد.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» چند روز پیش خبری مبنی بر اجرای مجازات شلاق دو سارق خشن در شهر گلبهار منتشر شد. اگر چه که این افراد در دزدی که از دو خانم داشتند رفتار خشونت‌آمیزی از خود بروز دادند و بایستی مجازات شوند، اما پرسش اینجاست که دیدن صحنه‌های خشونت‌آمیز و شلاق زدن این افراد در ملاء عام می‌تواند چه تأثیر روانی بر افرادی که تماشاگر این صحنه‌ها هستند به‌ویژه کودکان خواهد داشت. آیا چنین مجازاتی می‌تواند بازدارنده از ارتکاب جرم در افراد باشد یا اینکه در ترویج خشونت تأثیرگذار است؟
ما با مجازات کردن افراد در ملأعام به آنها یاد می‌دهیم که مجاز هستند خشم خود را این گونه بیرون بریزند و خشونت در پس زمینه روانشان مشروع جلوه داده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که مجازات در ملأعام علاوه بر تجدید خشونت، باعث بروز طغیان و شورش علیه تنبیه‌کننده و منابع قدرت می‌شود
در این راستا مینا دادگستر مقدم، خانواده و زوج‌درمان چنین پاسخ می‌دهد: تاثیر مجازات افراد در ملأعام به دو دسته تقسیم می‌شود، اول تاثیری که روی خود فرد مجازات شده می‌گذارد و دوم تاثیری که بر دیگر افراد جامعه دارد.
وی با بیان اینکه «هدف از مجازات کردن پیشگیری از وقوع جرم است» می‌افزاید: به نظر من این نوع مجازات‌‌ها تأثیری بر کاهش وقوع جرم ندارد، به این دلیل که هر روز جرم‌ها رو به افزایش است، اگر بخواهیم جرم در یک کشور را کاهش دهیم باید اول از همه انگیزه‌های درونی و بیرونی افراد برای گرایش به جرم را شناسایی کنیم؛ مثلاً فرد سارق می‌تواند به دلیل عواملی چون فقر یا اعمال خشونت و یا مشکل روانی گرایش به انجام جرم داشته باشد که برای پیشگیری از وقوع آن باید این عوامل از بین برود.
تنبیه بدنی منجر به بروز حقارت و خشونت در افراد می‌شود
این روانشناس خانواده تشریح می‌کند: از نظر روانشناسی آثاری که مجازات در ملأ عام بر روی فرد مجرم دارد نتیجه عکس می‌دهد. تنبیه بدنی یک آسیب جسمی و روانی به فرد وارد می‌کند که باعث بروز احساس حقارت، خشونت و افسردگی در فرد را به وجود می‌آورد و حس انتقام‌جویی و کینه را افزایش می‌دهد.
جرم‌آفرینی و ترویج خشونت؛ نتیجه مجازات در ملاء عام
دادگستر مقدم با اشاره به انتقام‌جویی فرد مجرم از جامعه خاطرنشان می‌کند: مجازات ممکن است که در کوتاه مدت جلوی تکرار جرم را بگیرد، اما آسیب‌های روانی، مثل حس کینه و انتقام‌جویی را دوباره به فرد برمی‌گرداند؛ یعنی فرد مجازات شده به دنبال این است که این خشم را به شکل‌های مختلف در جامعه بروز دهد و این پدیده‌ی جرم‌آفرینی و ترویج خشونت را به دنبال خواهد داشت.
چنین رفتاری نقش الگودهی به کودکان را دارد و به خاطر سیستم پردازش ضعیف در کودکان و نوجوانان این رفتار تاثیرات سوء وجدی بر آنها می‌گذارد
وی تشریح می‌کند: بیشتر رفتارهای ما از روی یادگیری و مشاهده است مخصوصأ در سنین پایین، مثلأ کودکی که دعوا و کتک‌کاری پدر ومادر را می‌بیند، یاد می‌گیرد که اگر در مدرسه و یا خیابان کسی او را اذیت کند باید با او درگیر شود و همان رفتار پدرش را انجام دهد. از طرفی الگودهی با یادگیری مشاهده‌ای پیوند می‌خورد و ما با مجازات کردن افراد در ملأعام به آنها یاد می‌دهیم که مجاز هستند خشم خود را این گونه بیرون بریزند و خشونت در پس زمینه روانشان مشروع جلوه داده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که مجازات در ملأعام علاوه بر تجدید خشونت، باعث بروز طغیان و شورش علیه تنبیه‌کننده و منابع قدرت می‌شود.
باید به آسیب‌های اقتصادی و معیشتی افراد رسیدگی کنیم و شادی را در بین مردم افزایش دهیم تا افسردگی از بین برود و ارتکاب جرم هم خود به خود کاهش می‌‌یابد در غیر این صورت جامعه با خطرات بیشتری در آینده مواجه خواهد شد
این روانشناس با اشاره به جلوگیری از خشونت و عواقب سوء آن اظهار می‌کند: باید عوامل به وجود آمدن جرم را بررسی کنیم و زندانی کردن همراه با عوامل روان‌شناختی باشد؛ زیرا افراد از نظر روان‌شناختی آسیب‌دیده هستند و این کار باعث پالایش افراد می‌شود. فرد بعد از اینکه به جامعه برگردد به حال خودش رها نشود و تحت کنترل قرار بگیرد تا به سطحی از سلامت روانی برسد و خودش را با جامعه سازگار کند .
تماشای وضعیت خشونت‌آمیز امکان بروز خشونت در کودکان را بالا می‌برد
دادگستر در پاسخ به این پرسش که «مشاهده کردن مجازات در کوتاه‌مدت و بلندمدت چه تأثیری بر رفتار کودکان و نوجوانان دارد» می‌افزاید: اگر کودکان یک بار با این تصاویر خشونت‌آمیز مواجه شوند امکان بروز این رفتار در کوتاه مدت خیلی زیاد است و اگر چندین بار تکرار شود امکان تکرار آن در دراز مدت و چه بسا تا آخر عمر وجود دارد. در صورتی که ما به کودکان توصیه می‌کنیم که حتی کارتن‌های پرخاشگرانه را مشاهده نکنند به این خاطر که مشاهده چنین رفتاری نقش الگودهی به کودکان را دارد و به خاطر سیستم پردازش ضعیف در کودکان و نوجوانان این رفتار تاثیرات سوء وجدی بر آنها می‌گذارد.
آستانه تحمل در افراد نقش ویژه‌ای در بروز جرم دارد
وی در مورد اصلی‌ترین عامل بروز جرم در افراد بیان می‌کند: آستانه تحمل در افراد نقش ویژه‌ای در بروز جرم دارد؛ اگر تحمل در افراد آسیب‌پذیر پایین بیاید احتمال وقوع جرم بیشتر می‌شود. از آنجا که حال اقتصادی جامعه خراب است متاسفانه باعث نامساعد شدن حال روانی جامعه نیز شده که این حال بد وقوع جرم را بیشتر می‌کند.
کاهش آسیب‌های اقتصادی و افزایش شادی؛ عاملی در کاهش وقوع جرم
این روانشناس با بیان اینکه «فشارهای روانی در افراد اجازه بروز هر گونه رفتاری را به آنها می‌دهد» تصریح می‌کند: مخصوصأ افرادی که در طبقه اجتماعی ضعیف هستند و از آموزش و حمایت کمتری برخوردارند. ما باید به آسیب‌های اقتصادی و معیشتی افراد رسیدگی کنیم و شادی را در بین مردم افزایش دهیم تا افسردگی از بین برود و ارتکاب جرم هم خود به خود کاهش می‌‌یابد در غیر این صورت جامعه با خطرات بیشتری در آینده مواجه خواهد شد.
وی با اشاره به نحوه اجرای مجازات در کشورهای دیگر خاطرنشان می‌کند: طبق مطالعات من در این زمینه مجازات در ملأعام از نظر فقهی مجازات طرد شده است؛ زیرا کرامت انسانی را زیر سؤال می‌برد و برخی فقها با این روش مخالف هستند. این رفتار مخالف رفتار حقوق بشر است؛ یعنی مجرم باید متناسب با جرم تنبیه شود و مجازات قاتل با مجازات یک سارق متفاوت و کمتر باشد.
دادگستر مقدم توضیح می‌دهد: در جوامع پیشرفته مسلمان هم شلاق زدن مجرم وجود دارد ولی هیچگاه این رفتار در ملأعام صورت نمی‌گیرد به خاطر اینکه حقوق بشر در نظر گرفته شود و این رفتار در جوامع دیگر مطرود شده است؛ به طور مثال قبلا در کشور عربستان دست سارق را درملأعام قطع می‌کردند ولی الان این اتفاق نمی افتد.